داستان غم‌انگیز یک صنعت بومی

  مرضیه ثمره حسینی  

کارخانه حریربافی چالوس در سال1315 تأسیس شد و محصولات ابریشمی چون پارچه، جوراب، پرده و کراوات تولید می‌کرد. این کارخانه که در دوره پهلوی دوم هزاروپانصد کارگر داشت، در دهه30 زیان‌ده شد. در سال1335، شهربانی مازندران به استانداری اطلاع داد که «قسمت عمده کارخانه حریربافی چالوس به‌واسطه کمبود پیله و مواداولیه، راکد، و کارگران زن و مرد که هم‌اکنون سرویس کار آنها از هشت ساعت به شش ساعت تقلیل داده شده، در کارخانه بیکار و مشغول استراحت و یا مطالعه روزنامه و صحبت و گفت‌وگو با یکدیگر هستند.» سرپرست حریربافی در پاسخ، زیان‌ده‌بودن کارخانه به میزان 8میلیون تومان در سال و متوقف‌شدن 90درصد از ماشین‌آلات را عامل این وضعیت اعلام کرد. شهربانی هم در گزارش خود با ابراز نگرانی از وضع پیش‌آمده اعلام کرد که «علاوه بر زیان، اصولاً بیکاری و اجتماع و مذاکرات کارگران در کارخانه در روحیه کارگران ساده‌لوح زمینه را برای عملیات خلاف و ایجاد هرگونه انحرافاتی مساعد می‌سازد». ابوالحسن ابتهاج، مدیرعامل برنامه و بودجه کشور، در گزارش به نخست‌وزیر وقت، تعطیلی کارخانه و بیکاری کارگران را به‌دلیل کمبود مواداولیه رد، و دلیل این وضعیت را تولید مازاد بر مصرف و نبود امکان صادرات محصولات اعلام کرد. او کاهش فروش محصولات را ناشی از واردات پارچه‌های الیاف مصنوعی به کشور دانست. ابتهاج پیشنهاد داد برنامه‌ای ترتیب داده شود که طبق آن کارخانه حریربافی چالوس پارچه‌های جدیدی با ترکیب ابریشم و الیاف مصنوعی تولید کند تا با تولید محصولات بیشتر، تمام کارگران مشغول کار شوند. حریربافی چالوس سرانجام در سال1337 برای همیشه تعطیل شد.
منبع: اسناد آرشیو ملی ‌ایران، پرونده 39943/230.