الگویی نوین به نام شنبه‌های بدون پسماند

نرگس رجایی- معاون امور اجتماعی و فرهنگی سازمان مدیریت پسماند

آموزش و فرهنگسازی 2رکن مهم برای پیشبرد اهدافی است که نیاز به مشارکت شهروندان دارد. به بیان دیگر ما برای اینکه بتوانیم همراهی شهروندان را برای تحقق اهدافمان جلب کنیم، نیاز به زمان مناسب برای فرهنگسازی، و صدالبته تبلیغات مناسب و آموزش داریم. نمونه موفق چنین رفتاری، عادت شهروندان به انتقال پسماندها در ساعت21 بود. حدود 15سال پیش، تقریبا همه شهروندان آموختند که پسماند باید تا ساعت21 به بیرون منازل منتقل شود. اما با مخزن‌گذاری در سطح شهر و تأکید بر اینکه شهروندان هر ساعتی که بخواهند می‌توانند پسماندهای خشک و ‌تر خود را بدون تفکیک در این مخازن قرار دهند، شاهد اخلال جدی در نظام جمع‌آوری پسماند شدیم، ضمن اینکه زباله‌گردی هم به‌صورت ویژه شکل گرفت.
از سوی دیگر تفکیک پسماند در مبدأ همواره به‌عنوان یکی از ارکان اساسی مدیریت پسماند در بسیاری از شهرها و کشورهای جهان مطرح بوده است. با وجود این، هرچند که در بسیاری از طرح‌های جامع و برنامه‌ریزی‌های کوتاه، میان و بلندمدت مدیریت پسماند، فرایند تفکیک پسماندها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های فرایند مدیریت پسماندها درنظر گرفته می‌شود، ولی دستیابی به این مهم در عمل و فرایند اجرا در بسیاری از موارد با مشکلاتی همراه بوده است؛ به‌طوری که طی سال‌ها طرح این موضوع، عملا به نتایج مطلوب نرسیده‌ایم.
تفکیک پسماند به‌ خودی خود امری ساده به‌نظر می‌رسد ولی توجه به این نکته کاملا ضروری است که برای حصول به نتیجه‌ای مطلوب، به مشارکت حداکثری داوطلبانه شهروندان، ایجاد زیرساخت‌ها، تامین نرم‌افزار و سخت‌افزار مورد نیاز، نظرسنجی از شهروندان و صدالبته آموزش درست نیاز است.
بررسی تجربیات موفق و ناموفق تفکیک پسماند در جهان نشان می‌دهد که در صورت بی‌توجهی به موارد نامبرده در بالا در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های مربوط به تفکیک پسماندها، اجرای این مهم در عمل با موفقیت چندانی همراه نخواهد بود؛ یعنی همان چیزی که در سال‌های اخیر در کشور خودمان شاهد آن بودیم.
لذا سازمان مدیریت پسماند با در نظر گرفتن این الزامات و با بهره‌گیری از خروجی‌های طرح جامع مدیریت پسماند شهر تهران نسبت به برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی‌ طرحی با عنوان «شنبه‌های بدون پسماند» در شهر تهران اقدام کرده است.
در این طرح شهروندان تهرانی قادر خواهند بود در روزهای شنبه هر هفته با استفاده از 4روش پسماندهای خشک قابل بازیافت خود را به پیمانکاران مجاز شهرداری تهران تحویل دهند؛ این 4روش عبارتند از: 1-اپلیکشین‌های پسماند خشک، 2-وانت‌های ملودی‌دار، 3-غرف بازیافت و 4-گذاشتن کیسه‌های حاوی پسماندهای خشک جلوی در منازل از ساعت 8 الی 9صبح. در روش چهارم، پیمانکاران مجاز شهرداری از ساعت 9 الی 12 نسبت به جمع‌آوری پسماندهای خشک از جلوی در منازل اقدام خواهند کرد. امید است که با مشارکت حداکثری شهروندان در روزهای شنبه، پسماند مخلوط کمتری به مخازن موجود در سطح شهر وارد شده و از سوی دیگر پسماند خشک بیشتری به صنایع بازیافت تزریق شود.
شنبه‌های بدون پسماند را می‌توان به‌عنوان الگویی نوین در حوزه مدیریت پسماندهای شهری درنظر گرفت و از نتایج حاصل از آن در سایر شهرهای کشور نیز بهره برد.