سه‌شنبه‌های بدون خودروها و اتوبوس‌های پیر

حامد فوقانی‌- دبیر گروه  شهر

130هفته از اجرای پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو در تهران می‌گذرد. از 6آذر 97 پیروز حناچی، شهردار پایتخت این پویش را به صورت جدی در تهران پایه‌گذاری کرد و از آن زمان تاکنون، هر هفته او و بسیاری از مدیران شهری با دوچرخه یا وسایل حمل‌و‌نقل عمومی، مسیر منزل تا محل کار را طی می‌کنند و یا ماموریت‌های صبحگاهی خود را انجام می‌دهند. سه‌شنبه‌های بدون خودرو با دوچرخه‌سواری و پا به رکاب‌شدن مسئولان و شهروندان گره خورده است. این پویش بهانه‌ای شد تا مدیریت شهری عزمی راسخ برای توسعه و تکمیل مسیرهای دوچرخه‌سواری و افزایش تعداد دوچرخه‌های اشتراکی پیدا کند؛ همین مسئله سبب شده تا تعداد شهروندانی که برای سفرهای شهری خود از دوچرخه استفاده می‌کنند، از 58هزار‌نفر- سفر سال‌97 به 180 هزار‌نفر- سفر در پایان سال‌99 برسد. انتظار می‌رود که با چنین روندی، این رقم امسال به بالای 246.6نفر برسد. ظاهر شهر هم نشان می‌دهد این روزها تعداد دوچرخه‌سواران در خیابان‌ها نسبت به 2سال پیش بسیار بیشتر شده‌اند؛ به‌گونه‌ای که هم‌اکنون روزانه یک‌درصد سفرهای شهری با دوچرخه صورت می‌گیرد. بنابراین تهران همپای بسیاری از شهرهای توسعه‌یافته جهان برای افزایش میزان دوچرخه‌سواری در شهر پیش می‌رود و کم‌کم خود را به شهرهای اروپایی نزدیک می‌کند؛ چراکه طبق مطالعات انجام شده در کشورهای مختلف جهان، ثابت شده که دوچرخه به‌عنوان یکی از مُدهای حمل‌و‌نقلی پاک، نه‌تنها به کاهش ترافیک و آلودگی هوا کمک می‌کند بلکه بهبود سطح سلامت شهروندان به‌خصوص در شرایط همه‌گیری بیماری‌ها را به دنبال دارد.  اما اینکه نگاه به سه‌شنبه‌های بدون خودرو تنها به سمت دوچرخه معطوف شود، درست نیست. همان‌طور که از اسم پویش نیز برمی‌آید، این پویش سعی دارد تا شهر را از سلطه خودروها رها کرده و انسان‌محور کند؛ یعنی کاهش اتکا به خودروهایی که تا همه جای شهر نفوذ پیدا کرده‌اند و بی‌تعارف امان همه را بریده‌اند. با این تفسیر، برای آنکه به هدف برسیم افزایش سهم دوچرخه‌سواری در ترددهای شهری لازم است اما کافی نیست. به عبارت دقیق‌تر، اصلی‌ترین حلقه‌های رینگ سفرهای پاک شهری، با  2ناوگان انبوه‌بر همگانی یعنی مترو و اتوبوس تکمیل می‌شود. در رابطه با مترو که موضوع کاملا مشخص است و بارها از بی‌مهری‌ها‌ی دولت‌ها به این بخش گفته شده و در همشهری نوشته‌ایم. اما درباره اتوبوسرانی باید گفت که نیمی از ناوگان 7هزاردستگاهی فعال آن، فرسوده است و اگر همچنان شاهد حمایت دولت برای پرداخت سهم 82.5درصد خود در تأمین ناوگان نباشیم، در آینده‌ای نزدیک، 90درصد ناوگان با عمر متوسط بالای 12سال بسیار فرسوده قلمداد خواهند شد.
ناوگان پیر اتوبوسرانی، 9هزار دستگاه پرتوان نیاز دارد و در همین روزها دور جدید مناقصات برای خرید اتوبوس در حال برگزاری است. این مناقصات  تا 9‌خرداد ادامه دارد که طی این مدت کارخانه‌های تولیدکننده اتوبوس فرصت دارند اقدامات لازم را جهت شرکت در این مناقصات انجام دهند تا شاید مرهمی شوند بر روزگار سخت اتوبوس‌های تهران.
بنابراین اگر مناقصات به‌خوبی پیش برود، 400دستگاه اتوبوس امسال به ناوگان حمل‌و‌نقل همگانی افزوده خواهد شد. در این بین، اگر چنانچه کارخانه‌های خودروساز نیز با وجود توانمندی‌ها پای کار بیایند، امید می‌رود تا پایان شهریور امسال 240دستگاه اتوبوس، مینی‌بوس و ون نیز وارد خطوط خدمت‌رسانی ‌شوند. همچنین بازسازی و اورهال 400 دستگاه اتوبوس در دستور کار قرار گرفته؛ با وجود اینها، بازهم تهران اتوبوس‌های تازه‌نفس بیشتری لازم دارد و تا نقطه مطلوب راه بسیار مانده. پس برای آنکه پویش‌‌ سه‌شنبه‌های بدون خودروی بانتیجه و باکیفیت داشته باشیم، نیاز است تا مسئولان دولتی به ویژه وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت و همچنین مجلس شورای اسلامی وضعیت اتوبوسرانی را بهتر از گذشته درک کنند. آن زمان اگر دوچرخه‌سواری هم بخواهد بخشی از سفر شهری‌اش را با اتوبوس طی کنند، آنقدر فضا ‌وجود خواهد داشت که دوچرخه‌اش را نیز همراه خود به داخل اتوبوس بیاورد.