جایی برای پرورش استعدادهای خلاق هنری

معراج قنبری

پیچ ‌شمیران و روزگار شلوغی، هیجان و کودتا؛ جایی برای آموزش هنرمندان جریان‌ساز. گروهی از هنرمندانِ مدرن روزگار جوانی را در حیاط‌های هنرستان هنرهای زیبا گذراندند؛ همان‌هایی که مقصد بعدی‌شان هنرکده تزئینی بود و جنبش سقاخانه را شکل دادند.
اواخر دهه ۱۳۲۰ وزارت فرهنگ و هنر تاسیس شد که یکی از وظایفش، تاسیس هنرستان‌ هنرهای زیبا بود. این دبیرستان در سال ۱۳۳۲ به ‌صورت مختلط و با تلاش‌های جلیل ضیاء‌پور و ریاست شمس‌الدین بهبهانی تاسیس شد. هدف اصلی از راه‌اندازی این هنرستان پرورش استعدادهای خلاق در رشته‌های هنری بود. هنرستان در سال نخست در 3 رشته نقاشی، مجسمه‌سازی و مینیاتور، تنها با یک کلاس در کنار اداره کل هنرهای زیبا آغاز به‌ کار کرد. با جدایی هنرستان دختران از پسران در سال ۱۳۳۳، جلیل ضیاء‌پور که از دانش‌آموختگان دانشکده هنرهای زیبا بود و در فرانسه تحصیلاتش را پی گرفت، رئیس هنرستان پسران شد و شمس‌الدین بهبهانی نیز به هنرستان دختران رفت. این مدرسه در ارتقای سطح هنرهای تجسمی معاصر نقش مؤثری داشته و از پایه‌های مهم شکل‌گیری هنر مدرن در ایران است. بسیاری از هنرآموزان این هنرستان در دو دهه بعدی، از فعالان و مدرسان دانشگاه در رشته‌های نقاشی، طراحی گرافیک و... شدند.
واحدهای درسی سال‌های نخست در 2 گروه عمده عملی و نظری تقسیم می‌شد. گروه اول (نقاشی، مجسمه‌سازی، مینیاتور و طرح‌های تزئینی) و گروه دوم (ریاضیات، زبان خارجه، تاریخ هنر، کالبدشناسی، رنگ‌شناسی، خط، هندسه و ورزش) را شامل بود.  از مهم‌ترین استادان این هنرستان می‌توان به جلال‌آل‌احمد، سهراب سپهری، لیلیت تریان، یحیی ذکاء، منوچهر معتبر، آیدین آغداشلو، عباس مشهدی‌زاده، شکوه ریاضی، مارکو گریگوریان و هانیبال الخاص اشاره کرد. در میان دانش‌آموختگان آن نیز نام‌های بزرگی چون بهزاد گلپایگانی، منصور قندریز، صادق تبریزی، حسین زنده‌رودی، مسعود عربشاهی، فرامرز پیلارام، کامبیز درم‌بخش و... به چشم می‌خورد.
دوره‌های این هنرستان تا میانه‌های دهه ۱۳۵۰ و تحول‌ نظام آموزشی، سه ساله بود. پس از قانون جدید که منجر به حذف دو دوره 6 ساله مقطع تحصیلی شد، هنرجویان نیاز به گواهی قبولی سوم راهنمایی داشتند. این دبیرستان پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فعالیت مجدد خود را در سال ۱۳۶۰، با نام هنرستان هنرهای تجسمی از سر گرفت. هنرستان تا امروز و سال به سال، برای تربیت نسل جدید هنرمندان تلاش می‌کند. برای مطالعه بیشتر در این‌باره می‌توان به کتاب «پیچ شمیران ۱۳۳۲» نوشته داریوش کیارس رجوع کرد.