به‌دنبال وحدت شرق

حمیدرضا محمدی  

«تمام سعی و کوشش را ما داریم که با همسایگان بهترین روابط حسنه را داشته باشیم... ما با عراق سالیان دراز روابط دوستانه داریم و میل داریم این روابط حفظ شود، به‌شرط آنکه روابط دوستانه متقابل باشد... .» این را سیدحسین فاطمی در شماره19 اسفند در 1331روزنامه متبوع خود، باختر امروز نوشت. او در ده‌ماهی که وزیر امورخارجه ایران بود، بسیار به عراق توجه داشت و این، موضوعی کمترگفته‌شده در کارنامه او است.
ماجرا به پس از قطع رابطه سیاسی ایران با انگلیس برمی‌گردد و اینکه انگلیس کوشید عراق را بیش از پیش زمین بازی خود کند و حتی به تحریک ایل سنجابی در غرب کشور دست زد.
در همین راستا او از فرصت استفاده کرد و هفتم اردیبهشت1332، در رأس یک هیأت پنج‌نفره به آنجا رفت و در جشن تاجگذاری ملک فیصل دوم شرکت کرد. استقبال مردمی از فاطمی و هیأت ایرانی اما بی‌سابقه بود؛ چنان‌که مسیر نجف تا کوفه مملو از جمعیت بود و با شعارهایی چون «یحیی‌الحسین فاطمی» و «یحیی‌المصدق» آنها را مورد‌توجه قرار‌دادند. علما هم البته آنها را مورد تفقد قرار‌دادند.
دکتر مصدق هم در پی تعمیق نفوذ ایران در آن سرزمین بود تا جنبش‌های ملی را در خاورمیانه تقویت کند تا ایده «وحدت شرق» شکل بگیرد و فاطمی در همین سفر، با سفرای لبنان، سوریه، عربستان، مصر و اردن ملاقات‌ کرد و حتی سفیر اردن به افتخار او ضیافت شام ترتیب داد. جز این، حمایت از اعراب فلسطین و همچنین کمک به حرکت‌های آزادیخواهانه در تونس، الجزایر و مراکش، وفاق اعراب با ایران علیه دول استعمارگری چون انگلیس و فرانسه مورد‌تأکید قرارگرفت.
همچنین برای تقویت نقش ایران، حسین نواب را که پیش‌تر در لاهه بود، به سفارت ایران در بغداد منصوب کرد.
در این همگرایی، البته فاطمی چون معتقد بود «به حکم اصول طبیعی و جغرافیایی بحرین جزء خاک کشور ایران است»، همه‌جا حقانیت تاریخی ایران را گوشزد می‌کرد.