یکی از نخستین نشان‌های شهری ایران

سعید برآبادی     

به اعتباری می‌توان آرامگاه بوعلی‌سینا در همدان را شروع دور تازه‌ای از مدرنیسم ایرانی در معماری دوره پهلوی دوم دانست؛ مدرنیسمی که حالا کم‌کم بیشتر از قبل دارد ریشه‌های خود را در تاریخ می‌جوید، اما معماری روز دنیا در آن مغفول نیست. نام هوشنگ سیحون درمیان است؛ معماری که او را به‌عنوان معلم چندنسل از معماران معاصر ایران می‌شناسند. علاقه عجیب او به معماری سنتی ایران، سفرها و گردش‌های دانشجویی‌اش به قصد کشف معماری بومی ایران، تبحرش در درآمیختن نو و کهنه و درنهایت چیره دستی‌اش در کشیدن پلان را می‌توان به‌راحتی در این بنا دید. آرامگاه بوعلی سینا، مخاطب را به روزگار بوعلی می‌برد، یا اگر نبرد، او را در مسیر درست تاریخی به گذشته برمی‌گرداند و اتفاقا در ساخت یک آرامگاه، چیزی جز این به‌عنوان رسالت حرفه‌ای شناخته نمی‌شود. سیحون با ساخت این بنای رفیع که بر بالای بلندی قرار گرفته است سعی دارد به مخاطب بگوید که این بنا متاثر از برج گنبد قابوس (یکی از معماری‌های به‌جا‌مانده از دوران زندگی بوعلی‌سینا)، یادآور چیرگی بوعلی بر 12دانش عصر خود و جایگاه رفیع این شخصیت تاریخی در علم و ادب کشور است. حکومت وقت نیز برای ساخت این بنا استراتژی قابل توجهی از خود نشان داد. آرامگاه بوعلی سینا پس از تخریب آرامگاه به‌جامانده از او در دوران قاجار و به مناسبت کنگره گرامیداشت هزاره بوعلی در سال1322 دستور ساخت گرفت. نام بسیاری از نهادها به‌عنوان کمک‌کنندگان دولتی در این پروژه ملی به چشم می‌خورد و عجیب اینکه وزارت فرهنگ در سال1326 مصوبه‌ای را در مجلس به تصویب رساند که کسری بودجه تکمیل این بنا با 3نوبت فروش بلیت بخت‌آزمایی به بهای 2تومان تکمیل شود. درنهایت در سال1330 با کمک مردم و نهادهای دولتی، روند ساخت بنا پس از 8سال شدت می‌گیرد و ساختمان یک سال بعد (یعنی در سالی که قرار بود جشن هزاره بوعلی در همدان برگزار شود) به بهره‌برداری می‌رسد. درست است که پاره‌ای از مسائل، برگزاری این جشن را تا سال1333 به تأخیر می‌اندازد اما در این میان برای سیحون، پیروزی بزرگی در معماری ایران به دست آمد؛ ساخت بنایی تزئینی بدون کاربری خاصی که یک المان شهری به‌حساب می‌آید.