دماوند، نشان ایران است

سیدمحمد بهشتی‌-کارشناس فرهنگی

کوه دماوند برای ایرانی‌ها صرفا یک پدیده زمین‌شناختی نیست. البته به‌عنوان یک پدیده زمین‌شناختی هم از ویژگی‌های ممتاز برخوردار است. چنانچه در کل خاورمیانه، دماوند رفیع‌ترین کوه و از معدود کوه‌های آتشفشانی این منطقه است. اگر به شمارش چند عنصر بپردازیم که بی‌واسطه انسان را به یاد ایران بیندازد، یکی از ممتازترین این عناصر کوه و قله دماوند است.
قله دماوند با نام کهنی که بر آنست، گواه پیوند و یگانگی در قلمرو فرهنگ ایرانی است قلمرویی که در عین حال از تنوع فرهنگی فراوانی برخوردار است. دماوند فقط نزد مردمی که در پیرامونش زندگی می‌کنند چنین جایگاه و مقام ممتازی ندارد، در اقصای این سرزمین وسیع از خلیج‌فارس تاجیحون و کوه‌های قفقاز، از کوه‌های هندوکش تا فرات، برای همه کسانی که در این سرزمین زندگی می‌کرده و می‌کنند، دماوند نامی آشنا و نماد اقتدار و استواری فرهنگ  ایرانیست.
حضور کوه و قله دماوند در اساطیر ایران بسیار پررنگ و قابل توجه است. دماوند همان نقطه‌ای است که ضحاک ماردوش در آن به بند کشیده شد. دماوند همان کوهی است که ایرانی‌ها را به یاد قله قاف می‌اندازد. دماوند اصلا همان  آشیانه سیمرغ در اسطوره‌های ایرانی است.
تمام این ویژگی‌هاست که موجب شده است کوه دماوند جایگاه بسیار ممتازی در حوزه فرهنگ ایرانی پیدا کند. این پدیده، البته زمین و آسمانی دارد که زمین آن همان وجه زمین‌شناختی و زیست‌محیطی این کوه است با ارتفاعی نزدیک به 6هزار متر از سطح دریا که در میان رشته کوه البرز واقع شده و آتشفشانی خاموش است. آسمانش هم همان جایگاهی است که در فرهنگ ایرانی دارد.
هنوز به درستی نمی‌دانیم و مشخص نیست که از چه زمانی کوه دماوند چنین جایگاه رفیعی در فرهنگ و اساطیر ایران یافت. اما وقتی به گذشته نگاه می‌کنیم، کاملا مشخص است که ریشه‌های این موجودیت فرهنگی تا عمق اساطیر ایران تداوم یافته است.
در هیچ دورانی در تاریخ ایران همچون امروز کوه دماوند در معرض تخریب نبوده است. یعنی در تمام دوران گذشته از عصر اساطیر تا پیش از حالا، کوه دماوند از هرگونه تعرض و تخریب مصون مانده است. تنها در این دوره است که احتمال یک خطای بزرگ وجود دارد و آن هم ایراد صدمه بر این کوه اساطیری ایران است. صدمه‌ای که بر پیکر زمینی دماوند به‌عنوان یک پدیده زمین‌شناختی و زیست‌‌محیطی وارد ‌شود و یا جایگاه فرهنگی را دچار آسیب کند. به همین دلیل است که امروز و در همین زمان باید نسبت به حفاظت و صیانت از این داشته اسطوره‌ای زمینی و آسمانی ایران هشیار باشیم. چون اگر آسیبی به دماوند وارد شود، یکی از بارزترین و عالی‌ترین نشانه‌های هویتی ایران دچار خدشه خواهد شد.