چاره کار؛ تأسیس یک شعبه بنیاد شهید

رابعه تیموری

  هنوز هم در همان کوچه و خیابان‌های تنگ و باریک منطقه17 زندگی می‌کنند و نمی‌توانند از محله‌هایی که جوانان رعنای آنها را در دامن خود پرورده، دل بکنند. بسیاری از والدین شهدا به رحمت خدا رفته‌اند و پس از تحمل سال‌ها درد فراق و جدایی، به فرزندان شهیدشان پیوسته‌اند، اما تعدادی از آنها هنوز در میان ما هستند و بنیاد شهید و امور ایثارگران وظیفه دارد به نیازهای آنها رسیدگی کند. منطقه17 که عنوان کوچک‌ترین منطقه تهران را یدک می‌کشد، با تقدیم 4هزار شهید در دوران دفاع‌مقدس و تعداد زیادی شهید مدافع حرم به دارالشهدای تهران شهرت پیدا کرده، اما در این منطقه شعبه بنیاد شهید وجود ندارد و خانواده شهدا و ایثارگران برای انجام امور خود با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند. در گزارش زیر شرح مشکلات آنها و پاسخ معاون فرهنگی و امور اجتماعی بنیاد شهید و امور ایثارگران تهران بزرگ بیان شده است.  
بنیاد شهید انقلاب اسلامی تا سال1383 که در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تشکیل شده بود، وظیفه رسیدگی به نیازها و مشکلات خانواده شهدا و ایثارگران را برعهده داشت، ولی با تأسیس بنیاد شهید و امور ایثارگران درسال1383 در تعدادی از مناطق شهر تهران شعباتی ایجاد شد تا خانواده‌های شهدا و ایثارگران نیازهای خود را با سهولت بیشتری پیگیری کنند. در این تقسیمات منطقه16 به‌عنوان تنها مرکز مراجعات خانواده‌های شهدا، جانبازان و ایثارگران جنوب تهران تعیین شد و مناطق17، 18 و 19 شعبه مستقلی نداشتند. پس از دوران دفاع مقدس، در منطقه17 کمتر خانه و خانواده‌ای یافت می‌شد که یکی از اعضای آن به شهادت نرسیده باشد یا رنج‌ها و مجروحیت‌های جبهه و جنگ را تحمل نکرده باشد. شمار فراوان شهدای این منطقه سبب شد که منطقه17 «دارالشهدای تهران» نام بگیرد. در طول این سال‌ها بارها خانواده‌های شهدا و جانبازان منطقه17 نیاز این منطقه به داشتن شعبه‌ای از بنیاد شهید را مطرح کردند، ولی درخواست آنها به جایی نرسیده است. 

پدران و مادران سالمند شهدا را دریابیم
«محمد رضایی» برادر شهید «کریم رضایی» می‌گوید: «مادرم به تازگی به رحمت خدا رفته و برای پیگیری کارهای اداری او مجبور شدیم به شعبه بنیاد شهید محله نازی‌آباد مراجعه کنیم. دسترسی خانواده‌های شهید منطقه17 به این مرکز دشوار است و باید مسیر طولانی را طی کنند.» او به کهولت سن پدران و مادران شهدا اشاره می‌کند و می‌گوید: «پدر من 92سال دارد و به تنهایی نمی‌تواند به این شعبه مراجعه کند. بسیاری از والدین شهدای این منطقه چنین شرایطی دارند و باید برای آنها در محدوده منطقه17 شعبه‌ای دایر شود تا بتوانند به آسانی رفت‌وآمد کنند.» رضایی از محدود شدن تعداد شعبات بنیاد شهید گلایه می‌کند و می‌گوید: «در گذشته تعداد شعبات بنیاد شهید بیشتر بود، ولی در سال‌های اخیر تعداد زیادی از این شعبات با یکدیگر ادغام شده و تعداد آنها کاهش پیدا کرده است. شاید این اقدام با در نظر گرفتن کاهش آمار والدین در قید حیات منطقی به نظر برسد، اما این گروه از پدران و مادران شهدا در سنین سالمندی قرار دارند و خدمت‌رسانی به آنها باید با سهولت و کیفیت بیشتری انجام شود.» برادر شهید رضایی، الکترونیکی شدن بخشی از خدمات بنیاد شهید را در کاهش مشکلات خانواده‌های شهید منطقه17مؤثر می‌داند، ولی معتقد است این اقدام، مشکل نبود شعبه در منطقه17 را رفع نمی‌کند. 


رفت و آمد برای جانبازان دشوار است
«محمد قلیزاده» از جانبازان قطع نخاعی منطقه17 است. او می‌گوید: «تعداد زیادی از جانبازان این منطقه محدودیت جسمی و حرکتی دارند و با اتوبوس و مترو نمی‌توانند رفت‌وآمد کنند. خودروهای شخصی هم فقط در صورت اتوماتیک بودن برای آنها قابل استفاده است. بنابراین مجبورند با آژانس یا تاکسی‌های اینترنتی به بنیاد شهید یا مکان‌های دیگر مراجعه کنند که هزینه و دشواری‌های زیادی به آنها تحمیل می‌کند.»
«عباس کلولی» هم می‌گوید: «پدرم متولد سال1313 است و توان رفتن به مکان‌های دور را ندارد. او به دلیل مسافت زیاد بنیاد شهید که در منطقه16 قرار دارد، برای پیگیری مشکلات خود اقدام نمی‌کند.» کلولی که از جانبازان منطقه است، در بنیاد شهید محله نازی‌آباد پرونده ایثارگری دارد. 
معاون فرهنگی و امور اجتماعی بنیاد شهید و امور ایثارگران شهر تهران / مراجعان را از حضور بی‌نیاز کرده ایم
«داود نورچه ای» معاون فرهنگی و امور اجتماعی بنیاد شهید و امور ایثارگران شهر تهران تعداد پرونده‌های هر شعبه را مبنای دایر کردن شعبات بنیاد شهید در مناطق مختلف ذکر می‌کند و می‌گوید: «خانواده شهدا و ایثارگران مناطق مختلف با توجه به محل سکونت خود شعبه رسیدگی به پرونده ایثارگری‌شان را تعیین می‌کنند و براساس حجم پرونده‌های مناطق شهری، در هر 2یا4منطقه، یک شعبه بنیاد شهید دایر شده است. اکنون در 22منطقه شهر تهران 12شعبه بنیاد شهید دایر است و شعبه مناطق16، 17، 18 و 19 هم درمحله نازی‌آباد منطقه16 قرار دارد.» 
نورچه‌ای در سال‌های1386 تا 1392 مدیریت شعبه بنیاد شهید را در نازی‌آباد برعهده داشته است. او درباره دلیل مستقرنشدن یکی از شعبات بنیاد شهید در منطقه17 می‌گوید: «به درخواست خانواده‌های شهدا و ایثارگران، بسیاری از پرونده‌های این منطقه به شعبه شهرری یا چهاردانگه منتقل شد و فقط 10درصد پرونده‌های منطقه17 در شعبه نازی‌آباد باقی مانده است. بنابراین نمی‌توانیم برای این تعداد از پرونده‌ها شعبه مستقلی ایجاد کنیم.» او کارکرد عمده بنیاد شهید در سال‌های اخیر را تسهیلگری می‌داند و می‌گوید: «بسیاری از خدمات موردنیاز خانواده شهدا به‌صورت الکترونیکی یا با تسهیلگری بنیاد شهید در مراکز مربوطه انجام می‌شود و آنها نیازی به مراجعه حضوری ندارند. مثلاً در بیمارستان‌ها با ارائه کد ملی مراجعان، شناسه ایثارگری آنها مشخص می‌شود و از خدمات درمانی ویژه خانواده شهدا و ایثارگران استفاده می‌کنند. در صورت فوت ایثارگران یا والدین شهدا، با ارائه کد ملی به سامانه بهشت زهرا(س) مقدمات تدفین آنها در قطعه صالحین انجام می‌شود. در دفاتر پیشخوان، ثبت احوال و سایر مراکز اداری و خدماتی همچنین امکاناتی مهیا شده تا خانواده‌های تحت پوشش بنیاد شهید و امور ایثارگران از مراجعه حضوری به شعبات بی‌نیاز شوند.»

مسئول اداره امور ایثارگران شهرداری منطقه17/نیازهای شهری خانواده شهدا را پیگیری می‌کنیم
روزهای دوشنبه وعده دیدار مدیران شهری منطقه با خانواده شهدا و ایثارگران است. «سعید مرادی» مسئول اداره امور ایثارگران شهرداری منطقه17 می‌گوید: «هر هفته 2شهید را که در آستانه سالگرد شهادت‌شان قرار داریم، انتخاب می‌کنیم و همراه با شهردار منطقه به دیدار خانواده‌هایشان می‌رویم. در این دیدارها که برای تکریم و دلجویی از پدران و مادران شهدا انجام می‌شود، پای درددل آنها می‌نشینیم و درخواست‌هایشان در حوزه شهرسازی و امور مربوط به شهرداری منطقه را می‌شنویم تا برای پیگیری و رسیدگی آنها اقدام شود. اهدای لوح و هدایایی مانند تابلوفرش حرم امام رضا(ع) از برنامه‌های دیگری است که در این دیدارها انجام می‌شود.» به گفته مرادی، پس از شیوع ویروس کرونا دیدارهای شهردار منطقه به‌صورت مجازی برگزار می‌شود و مسئولان اداره ایثارگران به‌صورت حضوری مهمان خانواده‌های شهدا هستند. او ادامه می‌دهد: «اغلب مشکلاتی که از سوی خانواده شهدا مطرح می‌شود، در زمینه نوسازی خانه‌های فرسوده، عوارض شهرداری، ترمیم تابلوها، عکس شهدا و... است.» با توجه به کهولت سن پدران و مادران شهدا و شرایط جسمی ایثارگران، نیازهای درمانی آنها از اهمیت خاصی برخوردار است. تدارک مقدمات چکاپ پزشکی منظم والدین شهدا هم از برنامه‌های امور ایثارگران شهرداری منطقه است. مرادی می‌گوید: «هر ماه وسیله رفت‌وآمد و امکانات لازم برای مراجعه به بیمارستان و مراکز درمانی را دراختیار 5عضو خانواده شهدا و ایثارگران قرار می‌دهیم تا مراجعات آنها با صرف هزینه و زمان کمتری انجام شود.» او درباره تعداد خانواده‌های شهید منطقه17 می‌گوید: «در دوران دفاع‌مقدس بخش‌هایی از شهرستان اسلامشهر و منطقه16 جزو محدوده منطقه17 بود و در این محدوده 4هزار خانواده شهید و تعداد زیادی از جانبازان و ایثارگران دوران دفاع‌مقدس زندگی می‌کردند. در سال‌های اخیر محدوده این منطقه شهری تغییر کرده و تعدادی از خانواده‌های ساکن در آن به مناطق دیگر شهر تهران تغییر مکان دادند. شمار زیادی از والدین شهدای این منطقه هم از دنیا رفته‌اند و اکنون هزار و 350خانواده شهید در منطقه17 سکونت دارند.» مسئول اداره ایثارگران درباره ویژه‌برنامه‌های تکریم خانواده شهدا در هفته دفاع‌مقدس می‌گوید: «در این هفته برنامه‌هایی مانند غبارروبی و گل افشانی مزار شهدای گمنام ابوذر و زمزم و تجلیل از خانواده شهدا اجرا می‌شود. مرمت و بازسازی مزار شهدا با حضور خانواده شهیدان و برگزاری نمایشگاهی از تصاویر، زندگینامه‌ها و آثار شهدا از برنامه‌های دیگری است که برای گرامیداشت هفته دفاع‌مقدس برگزار می‌شود.» 

پرورش سرداران نام‌آور در دامان دارالشهدای تهران 
شاید باورش دشوار باشد که شهدای شاخصی مانند سرداران شهید «محمد ناظری» و «احمد مایلی» که آوازه رشادت‌شان از مرزهای کشور فراتر رفته در دامان دارالشهدا قد کشیدند و با وجود داشتن بالاترین عناوین نظامی در کوچه‌پسکوچه‌های تنگ این منطقه جنوبی زندگی می‌کردند. این 2سردار بزرگ تنها فرزندان و شهدای تاریخ‌ساز منطقه17نبوده‌اند، اما درنگی در شخصیت آنها «بزرگ پروری» این دامان نجیب را به رخ می‌کشد. ‌ شهید محمد ناظری وقتی در لباس دریاداری روی عرشه کشتی‌های غول‌پیکر نیروی دریایی می‌ایستاد، یا وقتی در لباس فرمانده مقتدر مسابقه تلویزیونی «فرمانده» بر صفحه تلویزیون ظاهر می‌شد، برای خیلی‌ها فقط فرمانده دلاوری بود که در طراحی عملیات‌های نظامی مهارتی ستودنی داشت اما او برای تاریخ نگاران دوران دفاع‌مقدس هدایتگر نیروهای ویژه عملیات کرکوک بود که با انهدام پالایشگاه نفت عراق، رژیم بعث را به چالش کشاند. برای دولتمردان پنتاگون و وزارت دفاع آمریکا سرداری بود که به سرداران ایرانی مشق و تعلیم نظامی می‌داد. برای سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، سردار وحید و بسیاری از فرماندهان رده اول مملکت همرزم عزیزی بود که در سرنوشت همه عملیات‌های حیاتی دوران دفاع‌مقدس و بعد از آن نقشی حیاتی داشت. برای سید حسن نصرالله دوست و فرمانده آزاده‌ای بود که برای دفاع از مردم مسلمان کشور او مردانه جنگید. برای دانیال و سمیه‌اش پدری بود که عاشقش بودند، اما برای مردم محله امامزاده حسن(ع)، سردار ناظری همه این ویژگی‌ها را داشت، ولی کسی جدا از همه اینها بود. او برای ساکنان محله امامزاده حسن(ع) فقط «حاج محمد» بود و اهالی این محله که سردار را تا لحظه شهادتش «حاج محمد» صدا می‌زدند، می‌دانند حاج محمد بودن یعنی چه. سردار شهید دریادار پاسدار محمد ناظری همیشه با افتخار می‌گفت: «من بچه امامزاده حسنم...» سردار نتوانست از امامزاده حسن(ع) دل بکند. وقتی برای نماز صبح به حرم امامزاده حسن(ع) می‌رفت، اول با احترام مقابل ضریح امامزاده و مزار شهدای گمنام می‌ایستاد، برایشان سلام و فاتحه‌ای می‌فرستاد و بعد به داخل صحن می‌رفت. حالا مزارش درست همانجایی است که برای سلام به شهدا می‌ایستاد. فرمانده گردان هوایی یگان صابرین، نخستین مربی و استاد خلبان کشور و مربی رشته‌های پروازی نیروهای سپاه و نیروی زمینی بود، اما وقتی نوجوانان محله امامزاده حسن(ع) را در هواپیمای جایروپلن خود می‌نشاند تا لذت پرواز را به آنها بچشاند، فقط شبیه یک عموی مهربان و دلسوز بود. وقتی سردار «احمد مایلی» در عملیات شناسایی هوایی در سیستان و بلوچستان به شهادت رسید، بسیاری از نوجوانان محله عزادار شدند و هریک از آنها از مهربانی‌ها و محبت‌های او خاطرات زیادی داشتند که برای دیگران تعریف می‌کردند. رفتار پدرانه سردار مایلی بسیاری از جوانان محله را که به بیراهه رفته بودند، نجات داد و آنها را از مسیر کج بازگرداند. فرمانده دلاور و پر آوازه دوران دفاع مقدس، از کودکی تا زمان شهادتش در محله امامزاده حسن(ع) زندگی کرد و با آنکه برایش امکان سکونت در مناطق شمال شهر مهیا بود، نتوانست از حرم امامزاده و مردم محله‌اش دل بکند. او برای تدفین شهدای گمنام در حرم امامزاده حسن(ع) تلاش زیادی کرد و بالاخره خودش هم در کنارشان آرام گرفت.