نام مهمانان ناخوانده، بر تابلوهای خیابان‌های تهران
چگونه رد کنفرانس تهران روی خیابان‌های شهر باقی‌ماند
معراج قنبری، حسین سبحانی
نام‌گذاری خیابان‌ها به نام افراد سرشناس یا تاریخ و واقعه‌ای خاص، در نقاط مختلف دنیا امری مرسوم است. در ایران هم‌چنین رسمی از دیرباز وجود داشته که محله و گذر و کوچه‌ای بین اهالی محل به نامی معروف شده یا به‌طور رسمی چنین نامی برایش انتخاب شده باشد. دلیل نام‌گذاری بسیاری از این خیابان‌ها و معابر با گذر زمان، فراموش شده و کمتر کسی می‌داند چرا به چنین نامی خوانده می‌شوند. آذرماه 1322 بود که خبر آمد عالی‌رتبه‌ترین مقامات سیاسی متفقین، یعنی شوروی، انگلستان و آمریکا قرار است در تهران کنفرانسی تشکیل بدهند و درباره مهم‌ترین حادثه روز دنیا تصمیم بگیرند. جهان در آتش جنگ دوم جهانی روزبه‌روز ویران‌تر می‌شد و متفقین تصمیم گرفته بودند تا جلوی فاجعه‌های بیشتر را بگیرند. نهایتاً تهران برای این ملاقات مهم مناسب تشخیص داده شد و سران 3کشور متحد یعنی «جوزف استالین»، «وینستون چرچیل» و «فرانکلین روزولت» از 6 تا 9 آذر 1322 با تشکیل جلساتی در باغ اتابک، برای آیند‌ه جنگ و دنیا تصمیم‌گیری کردند. تصمیم‌هایی که در تهران گرفته شد مسیر جنگ را تغییر داد. به‌طور مثال گفته می‌شود عملیات معروف
دی دِی در تهران طرح‌ریزی شد. این حضور و این کنفرانس نیز بهانه تغییر نام چند خیابان در تهران شد. اگرچه حضور این سه تن در ایران بسیار ناگهانی بود و هماهنگی چندانی با مقامات ایرانی صورت نگرفت و شاید بتوان گفت که نظر حکومت ایران در تشکیل شدن یا نشدن این کنفرانس اهمیت چندانی نداشت، اما این واقعه برای مقامات ایرانی چنان افتخار بزرگی به‌حساب می‌آمد که عباسقلی گلشائیان، شهردار وقت تهران، در اول تیرماه۱۳۲۳، 3خیابان را به نام این سیاستمداران نام‌گذاری کرد. البته این موضوع که نام هرکدام روی چه خیابانی باشد نیز فکر شده بود. خیابانی که امروز به نام میرزا کوچک‌خان می‌شناسیم به سفارت شوروی (روسیه فعلی) می‌رسید و به نام استالین نام‌گذاری شد. از سفارت شوروی تا سفارت انگلستان نیز که امروز بخشی از خیابان نوفل‌لوشاتو است، به چرچیل رسید و نام او برای این خیابان انتخاب شد.
سر روزولت هم بی‌کلاه نماند و خیابان «مفتح» فعلی که در مجاورت سفارت آمریکا بود، به نام رئیس‌جمهور این کشور نام‌گذاری شد. اگرچه ۷۶ سال از تغییر نام این خیابان‌ها می‌گذرد و نام‌های قدیمی تقریباً فراموش شده‌اند، اما هنوز در لابه‌لای صحبت‌های آنهایی که سن و سالی از‌شان گذشته و آن روزها را به‌خاطر می‌آورند، می‌شود نام این سه تن را در میان آدرس‌های تهران قدیم شنید.
