میعادگاه عاشقان هنر

معراج قنبری

آموزش هنر در ایران تا پیش از تاسیس مراکز رسمی، براساس اصل استاد- شاگردی و رویکردهای سنتی بنا شده بود. تا پیش از دانشگاه تهران این آموزش‌ها؛ در مدارسی چون «دارالفنون»، «مجمع‌الصنایع ناصری» و «صنایع مستظرفه»انجام می‌شد. دانشگاه تهران که در دوره پهلوی اول بنا نهاده شده بود (برای مطالعه بیشتر به بخش گزارش ویژه در شماره ۱۸، سه‌شنبه ۲۱مرداد رجوع شود) در حکومت پهلوی دوم توسعه و گسترش یافت. تهران در آستانه دهه۱۳۲۰ نیازمند یک مرکز هنری مدرن بود.
پیشینه تاسیس به ۱۳۱۷ بازمی‌گردد. مهرماه این سال در محل«مدرسه عالی کمال‌الملک»، مرکزی با نام «مدرسه عالی معماری» تاسیس شد. این مدرسه در آغاز با ۲۰ دانشجو شروع به‌کار کرد. بعد از یک سال ۲۰ دانشجوی دیگر نیز پذیرفته شد و به‌دلیل کمبود فضای آموزشی، به «مدرسه ایران ‌و آلمان» در انتهای خیابان سرهنگ سخایی (سوم اسفند) تغییر مکان داد. در نهایت و در سال۱۳۱۹ این مرکز به شبستان مسجد «مدرسه خان‌مروی» منتقل شد و در مهرماه ۱۳۱۹ و براساس تصویب کمیسیون دانشگاه تهران، نام «دانشکده هنرهای زیبا» تأیید و داستان تاسیس آن آغاز شد.
دانشکده هنرهای زیبا با تأثیرپذیری از مدرسه هنرهای زیبای پاریس، با نام «هنرکده» راه‌اندازی شد و در سال۱۳۲۸ به «دانشکده هنرهای زیبا» تغییر نام داد. نقاشی، معماری و مجسمه‌سازی، زیر گروه آموزشی «هنرهای تجسمی»، نخستین رشته‌ها در این دانشکده بودند. آندره گدار، نخستین مدیر دانشکده از آغاز تا ۱۳۳۲ بود. محسن فروغی و هوشنگ سیحون از دیگر مدیران این دانشکده در سال‌های پیش از انقلاب بودند. نخستین دوره هنرکده (۱۳۲۴–۱۳۲۰) سه دانش‌آموخته در رشته نقاشی معرفی کرد؛ جلیل ضیاءپور، حسین کاظمی و جواد حمیدی و در دوره‌های بعدی افرادی چون پرویز کلانتری، صادق بریرانی و... از این دانشکده فارغ‌التحصیل شدند.تدوین و تنظیم برنامه دروس معماری توسط آقای رولان مارسل دوبرول و دروس نقاشی و مجسمه‌سازی توسط ابوالحسن صدیقی، براساس برنامه‌های درسی مدرسه هنرهای زیبای پاریس انجام شد. تا پیش از تاسیس رشته گرافیک، دروس تخصصی آن در این سه رشته تدریس می‌شد. در دهه۱۳۴۰ افرادی چون مرتضی ممیز، قباد شیوا، عباس کیارستمی، آیدین آغداشلو، محمد احصایی، فرشید مثقالی، علی‌اکبر صادقی، نیکزاد نجومی، خسرو بیات و... در رشته نقاشی، زیرنظر استادانی چون محمود جوادی‌پور، علی آذرگین، علی‌محمد حیدریان، هوشنگ سیحون، کارل اشلامینگر، بهجت صدر، مارتین آشوب امین‌فر، محسن مقدم و... آموزش دیدند و از این دانشکده فارغ‌التحصیل شدند.
روند ایجاد رشته گرافیک (ارتباط تصویری) از سال۱۳۴۸ آغاز شد و تثبیت جایگاه آن تا سال۱۳۵۵ به‌طول انجامید. مرتضی ممیز تحصیلاتش را در «آرت‌دکو» فرانسه ادامه داده بود و پس از بازگشت به ایران، در اندیشه پیاده‌کردن الگوی آموزشی آرت‌دکو پاریس در دانشکده هنرهای زیبا بود. کوشش‌های ابتدایی مرتضی ممیز که به‌تازگی به جمع هیأت علمی پیوسته بود، با مخالفت‌هایی روبه‌رو شد و بعدها با اضافه شدن افرادی مانند سیما کوبان و جلال شباهنگی و... به جمع هیأت علمی، تلاش‌ها ادامه یافت. سرانجام با کوشش معلمان فوق، تاسیس رشته طراحی گرافیک همزمان با رشته طراحی صنعتی مورد موافقت قرار گرفت و در این مدت مدرسین جدیدی چون محمدحسین حلیمی، هادی شفائیه (عکاس) حسین گنجینه (متخصص چاپ دستی) و حسین ساسان (حکاک) نیز همکاری آموزشی مؤثر خود را با رشته طراحی گرافیک آغاز کردند.
این دانشکده در گذر از سالیان دراز، عمری ۸۰ساله پیدا کرده و امروز به میعادگاه علاقه‌مندان تحصیل در رشته‌های هنری تبدیل شده است.