ماتم حسین ع در دل خانه‌های شهر
خبرنگار همشهری در گپ و گفتی با برخی هیأت دارن قدیمی از تفاوت‌های محرم امسال با سال‌های گذشته پرسیده است
حمیدرضابوجاریان ـ خبرنگار
بچه‌های هیئت نگرانند. دورهمی گرفته‌اند و نگرانی‌های مانده در دلشان را بلندبلند به هم می‌گویند. اشک در چشم آنهایی که عرق و علقه‌ای خاص با محرم دارند حلقه زده. می‌ترسند کرونای ناخوانده، محرم امسال را از شکوه بیندازد. حتی فکرش هم لرزه می‌اندازد به جان‌ودل بچه هیتی ها. یکی‌شان می‌گوید: «رفقا امسال چه کار کنیم؟ محرم بگیریم یا نه؟ فکر می کنین مردم امسال به خاطر کرونا بیان عزاداری؟ اگه نیان چی؟». اویی که موسفیدکرده‌تر از دیگران است می‌پرد وسط حرفش و می‌گوید: «اصلا مگه امام حسین به ما نیاز داره؟ ماییم که به اسمش و کرمش نیاز داریم... مگه کم از بچگی اسم امام رو شنیدیم و بهش ارادت داریم؛ چتون شده؟ چرا زانوی غم بغل گرفتین و نگران عزاداری محرم شدین؟ صاحب عزا خودش می‌دونه چطوری مراسم رو برگزار کنه. اصلا ما چه‌کاره‌ایم؟ یالا پاشین پرچماتون‌و بگیرین دست‌تون، جلوی هر خونه یه پرچم بزنین. شهر رو اینطوری آماده محرم کنین. مهم اینه که دلت محرمی باشه؛ بقیه‌ش بهونه است».
عزای محرم تعطیل‌شدنی نیست
وقتی رهبر انقلاب تأکید کردند همه باید متعهد به اجرای دستورات ستاد ملی مقابله با کرونا باشند، برای برپا‌کنندگان عزای محرم مسجل شد که امسال محرم‌شان را باید برخلاف سال‌های گذشته برگزار کنند؛ بدون راه‌انداختن دسته‌جات عزاداری و تجمع. هرچند برای خیلی‌ها محرم بدون زنجیرزنی و سینه‌زنی در خیابان‌ها و مداحی‌های پرشور در حسینیه‌ها و تکایا تصورکردنی نبود اما حفظ جان عزاداران و عمل به فتوای علما از هر دلتنگی‌ای مهم‌تر بود. دلتنگی اما برای برخی‌ها که عمرشان را در راه خدمت به عزاداران حسینی(ع) گذراندند سخت‌تر و جان‌گداز‌تر بود؛ برای افرادی مانند داوود مطیعی در محله قلمستان درقلب پایتخت؛ جایی که او از هشت‌سالگی بانی تشکیل هیئتی شد که در ابتدا تنها خودش و برادرش عضو آن بودند و حالا با گذشت 65سال از آن روز، تعداد عزاداران عضوش به 2هزار نفر رسیده است. حاج داوود امسال قصد برگزاری مراسم درحسینیه‌ای که عمری محرم‌ها میزبان عزاداران حسینی(ع) بود ندارد؛ «نمی‌شود برای 2هزار نفر ماسک، دستکش و مواد ضد‌عفونی‌کننده تأمین کرد. جمعیت هم رخ به رخ می‌شوند و بالاخره ممکن است در این بین کسی به بیماری مبتلا شده و من مدیون خانواده‌ای شوم. برای همین امسال مراسم برگزار نمی‌کنم». وقتی حاج داوود تصمیم به برگزارنکردن مراسم گرفت، حال بدی داشت اما می‌دانست عشق و ارادت به امام حسین(ع) محدود به حسینیه و دسته عزاداری نیست؛ «عشق به امام حسین(ع)، در خون بچه‌شیعه‌هاست. زمان شاه و حکومت نظامی هیئت هیچ‌وقت تعطیل نشد. بعد انقلاب و زمان جنگ هم زیر موشک‌باران، هیئت برپا بود. الان هم کرونا نمی‌تواند هیئت را تعطیل کند. شاید شکل برگزاری مراسمش تغییر کند اما تعطیل نمی‌شود». تکیه بزرگ محله قلمستان، بنای کارش را بر سیاه‌پوش‌کردن معابر و بردن حسینیه در خانه‌های اهالی گذاشته است. برای این کار، نمادها و نشانه‌‌های محرم را به اهالی قرض داده تا در 12شب اول ماه محرم با قراردادنش در خانه‌های خود، حال‌وهوای محرم و هیئت را در چهاردیواری خانگی برقرار کنند؛ اقدامی که استقبال زیادی از آن شده است؛ «هیئت ما زیرنظر هیچ صنفی نیست و برای همین امکاناتش به نسبت هیئت‌های قدیمی، کمتر است. اما اندازه خودمان تجهیزات و ابزار عزاداری داریم. وقتی قرار شد هر خانه در محله یک حسینیه باشد، تجهیزات و نمادهای حسینیه بزرگ محل را بین اهالی هیئت تقسیم کردیم تا در خانه‌هایشان بگذارند. با این کار تلاشم این است عزاداری محرم به شکل تازه‌تر همراه با شور و شعور حسینی(ع) برگزار شود».
پرچم‌هایی برای حسینیه‌های کوچک
برخی فکر می‌کردند کرونا، می‌تواند عشق به امام و عطش عزاداری ماه محرم را در دل‌ها کور کند اما گشتی در بازار فروش اقلام عزاداری ماه محرم که از هفته‌های قبل رونق گرفته خلاف این تصور را ثابت می‌کند. اینطور که از جنب و جوش بازار عرضه لوازم محرم پیداست، فروش اقلام بزرگ خاصه هیئت‌ها به حداقل خودش رسیده است. در این بین، افراد پرشماری در بازار اقلام عزاداری محرم برای خرید آمده‌اند. آنطور که علیرضا توکلی از فروشندگان اقلام عزاداری محرم در بورس مولوی می‌گوید مشتری‌ها ذائقه تازه‌ای در این خریدها پیدا کرده‌اند؛ «وقتی موج دوم کرونا شروع شد، شستمان خبردار شد احتمالاً محرم امسال مثل سال‌های قبل نیست و ممکن است خبری از دسته و هیئت نباشد. تولیدکننده‌ها هم تولیدات‌شان را برای هیئت‌ها کم کردند. فروشنده هم حساب کار دستش بود و اجناس سایز هیئتی کمتر دوخت. الان هر چه جنس سایز هیئتی توی بازار هست یا مال ساله قبله یا مقدار خیلی کمتری از آن سفارش تازه دوخت برای هیئت‌های خاصه. کمتر فروشنده‌ای برای امسال سفارش جدید دوخت یا تجهیزات عزاداری داده است». با اینکه فروش اقلام به گفته توکلی، سایز هیئتی کم شده اما اقلام عزاداری کوچک اندازه و خانگی فروش خوبی داشته‌اند؛ «مردم داخل دسته و هیئت نمی‌روند. نگرانی دارند که به کرونا مبتلا شوند و برای همین هم بیشتر احتیاط می‌کنند. خیلی از مشتری‌های ما وسایل برای سیاه‌پوش‌کردن یک اتاق می‌خواهند تا حسینیه خانگی درست کنند. مشتری هم متفاوت است؛از نوجوان گرفته تا سالخورده و میان‌سال. پرچم‌های قابل نصب روی دیوار و پرچم یا حسین(ع) و یا ابوالفضل(ع) هم بیشترین فروش را دارد. تقریباً کسی نه طبل می‌خرد، نه سنج و نه حتی زنجیر. با اینکه تخفیف خوبی برای فروش طبل و سنج درنظر گرفته‌ام، خریداری برایشان پیدا نمی‌شود چون در آپارتمان نمی‌شود طبل و سنج زد».
خانگی اما به وسعت جهان
رشته‌ای بر گردنم افکنده دوست؛ می‌کشد هر جا که خاطرخواه اوست. این بیت حکایت حال عزاداران حسینی(ع) در این روزهای کرونا زده است. حالا که کرونا و محدودیت‌هایش در ظاهر زنجیری شده به پای عزاداران ماه محرم اما این محدودیت باعث نشده دل و دین حسینیان از یاد علمدار کربلا غافل شود. علی اکبر گودرزی از مؤسسان هیئت بیت الاحزان ونک، حس و حال عزاداری امام حسین(ع) را حس و حالی دلی می‌داند و معتقد است که فضای فیزیکی، اثر چندانی بر ارادت ارادتمندان خاندان اهل‌بیت(ع)، ندارد؛ «کسی نباید فکر کند حالا که دسته‌های عزاداری در کوچه‌ها به حرکت در نمی‌آیند یا تجمع‌های عزا در حسینیه‌ها و تکایای بزرگ برگزار نمی‌شود، معنایش این است که مردم عاشورا و حماسه‌اش و مظلومیت امام مظلومان را فراموش کرده‌اند». او محدودیت‌های اعمال شده را مانعی برای باشکوه برگزارکردن عزاداری محرم نمی‌داند و معتقد است، عزاداران حسینی حالا با خلوص نیت بیشتری به عزای امام‌شان می‌نشینند؛ «من سال‌هاست تجربه برگزاری هیئت و مراسم محرم را دارم. هر سال می‌دیدم که برخی خجالت می‌کشند و نمی‌توانند در جمع عزاداران دیگر، خود را رها کند و در مظلومیت امام‌حسین(ع) اشک بریزند. حالا شاید فرصت خوبی پیش آمده که هر کس در خانه خودش و در خلوتی که دارد، خودش را سبک و آنچه در دلش می‌گذرد را عیان کند». گودرزی، محرم امسال و تبدیل شدن هر خانه به یک حسینیه را فرصتی برای معرفی بهتر محرم و امام حسین(ع) به کسانی می‌داند که با مکتب حسینی آشنایی زیادی ندارند؛ «بسیاری از اهالی طرح مشترکی داده‌اند تا روی پشت بام خانه‌ها و در فضای باز و با حضور اهالی همان ساختمان مراسم محرم داشته باشند. حتی جوان‌ترها شبکه‌ای مجازی را طراحی کرده‌اند تا برنامه‌های عزاداری را به شکل مستقیم در فضای مجازی به نمایش بگذارند. فکر می‌کنم با این کار، ممکن است مخاطبانی پیدا کنیم که ایرانی نباشند و در کشورهای دیگر مراسم را ببینند. حکایت مکتب حسین(ع) هم همین است و دنبال این هستیم تا فرهنگ عاشورا و مکتبش را جهانی کنیم. چه راهی بهتر از بستر اینترنت در حسینیه‌های خانگی برای رسیدن به چنین هدفی می‌توان پیدا کرد.»
بوستان‌ها آماده برگزاری مراسم‌های محرم
اصغرعطایی ـ مدیرکل خدمات شهری شهرداری تهران
در ایام شهادت سالار شهیدان همه ارادتمندان به خاندان اهل‌بیت(ع) آماده عزاداری و اقامه عزا هستند و شهرداری تهران نیز برنامه‌هایی را برای این ایام پیش‌بینی کرده است. با توجه به شیوع ویروس کرونا در کشور، تمهیداتی برای برگزاری مراسم‌های عزاداری با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در دستور کار قرار گرفته است که بر همین اساس شهرداری تهران برنامه‌های خود را منطبق با دستورالعمل‌های ابلاغی اجرا می‌کند. براین اساس و با توجه به برنامه‌ریزی انجام شده، مقرر شده است به‌دلیل باز بودن فضا و نگرانی کمتر از شیوع بیماری در فضای عمومی، فضای‌های بوستان‌ها و پارک‌ها برای برگزاری مراسم‌های عزاداری مورد استفاده قرار گیرد. در این‌باره بخش‌هایی از بوستان‌ها به‌صورت روزانه ضدعفونی می‌شود و در اختیار هیئت‌های مذهبی قرار می‌گیرد. هیئت‌های مذهبی در مناطق و محلات مختلف تهران می‌توانند با مراجعه به شهرداران نواحی و مناطق از لیست مکان‌های آماده‌شده برای برگزاری مراسم عزاداری مطلع شوند. علاوه بر این، واگذاری بخش‌هایی از بوستان‌ها برای برگزاری مراسم‌های عزاداری با رعایت پروتکل‌های بهداشتی ابلاغ شده از سوی ستاد ملی کرونا و ستاد تهران انجام خواهد گرفت. انتظار می‌رود عزاداران نیز فاصله‌های اجتماعی را در مراسم‌های خود رعایت کنند تا از شیوع ویروس در میان عزاداران جلوگیری شود. محل‌های درنظرگرفته شده برای برگزاری عزاداری در روزهای اول تا هشتم محرم از غروب و در روزهای تاسوعا و عاشورا از صبح برای برگزاری مراسم‌های پیش‌بینی شده در اختیار هیئت‌ها خواهد بود. مسئولان شهرداری در این‌باره همکاری لازم را با متولیان هیئت‌ها برای برگزاری باشکوه مراسم انجام خواهند داد.
