همان یک کلمه

احسان رضایی|نویسنده و روزنامه‌نگار:

این روزها بحثی که در هر محفل و مجلسی شنیده می‌شود، بحث فیلتر احتمالی شبکه تلگرام است که یکی می‌گوید می‌شود و آن دیگری می‌گوید زمانش هم معین شده و دیگری بحث از امکانات فنی می‌کند و نفر چهارم می‌گوید نمی‌شود و الی آخر. این وسط یک خبر کوچکی هم بود که یکی از نمایندگان محترم مجلس گفته بود در جلسه غیرعلنی که برای بررسی موضوع پیش از عید در مجلس برگزار شده، وزیر ارتباطات خبر داده بوده در زمان قطعی تلگرام در دی‌ماه گذشته 30میلیون نفر از فیلترشکن استفاده کرده بودند. راستش را بخواهید به‌نظرم از همۀ موارد قبلی مهم‌تر، همین عدد 30میلیون است. حتی اگر این رقم 3میلیون و 300هزار باشد هم فرقی ندارد. باز موضوع چیز وحشتناکی است. اینکه قانونی تصویب شود، بخشنامه‌ای صادر شود، یا مسئولان مملکت به هر دلیلی تصمیمی بگیرند که کاری انجام شود و بعد، تعداد زیادی از افراد بخواهند آن قانون را بشکنند کم چیزی نیست. ارزش و احترام قانون اگر از بین رفت دیگر به چه چیزی می‌شود تکیه کرد؟ در مقابل اخلاق که «حداکثر مطلوب» را نشان می‌دهد، قانون «حداقل لازم» برای هر جامعه را تعیین می‌کند. 150سال پیش از این، یوسف خانی از اهالی تبریز که به مستشارالدوله معروف بود، رساله‌ای نوشت با عنوان «یک کلمه» که در آن گفته بود اگر یک کلمه و فقط یک کلمه در کشور مراعات شود، کشور پیشرفت و ترقی خواهد داشت و آن یک کلمه، قانون است. البته که برای ترقی و سعادت ملت، بیش از یک کلمۀ قانون لازم است، اما قانون حداقل است. انصاف بدهید که به خطر افتادن این حداقل در این سطح وسیع، چندان خوشایند نیست. یعنی مهم‌تر از خود فیلتر شدن یا نشدن تلگرام یا هر سایت و شبکۀ دیگری، این است که به جوانب آن هم فکر کنیم که چطور خودِ قانون محترم بماند. اینکه مثلا شبکه توییتر در ایران به‌صورت رسمی فیلتر باشد، اما خیلی از مسئولان از آن استفاده کنند و رسانه‌ها هم از توییت‌های آنها گزارش تهیه کنند و کتاب زندگینامه مؤسسش هم ترجمه شود و پرفروش شود، چیز خوشایندی نیست. خود توییتر یا تلگرام یا هر شبکۀ دیگری، این قدر موضوعیت ندارد که قانون و قانون‌پذیری اهمیت دارد.
 یعنی اگر قرار هم هست بنا به هر مصلحتی چنین اتفاقی بیفتد، قبلش بهتر است که به این قضیۀ قانونمندی هم توجهی بشود. یعنی یک طوری وجدان عمومی جامعه قانع شود که باید این مسیر را ورود ممنوع اعلام کرد تا از مسیر دیگری استفاده شود. به قول نویسندگان قدیم، اگر سروران و بزرگوارانی که در مورد فیلتر و ممنوعیت و موارد دیگر تصمیم می‌گیرند، یک عنایت مختصری هم به این نکته داشته باشند «موجبِ مزیدِ امتنان است».