حمله آمریکا به شورای امنیت

اسماعیل سلطنت پور- خبر‌نگار

وزیر خارجه آمریکا که هفته قبل در شورای امنیت سازمان ملل در گرفتن قطعنامه برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران ناکام مانده بود، امروز شخصا به نیویورک می‌رود تا مکانیسم ماشه را فعال کند.
طرف‌های بین‌المللی و دیپلمات‌ها بر این باورند که آمریکا قادر به بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران نیست، اما اقدامات این کشور رویه‌های سازمان ملل و به‌خصوص شورای امنیت را هدف قرار داده است.
دولت آمریکا در یک سال اخیر بارها برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که براساس قطعنامه2231 شورای امنیت سازمان ملل قرار است 27مهرماه برچیده شود، تلاش کرد و به‌خصوص در یکی، دو‌ماه اخیر با تماس تلفنی و اعزام افراد سعی کرد نظر موافق کشورها را برای صدور قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران جلب کند؛ با این حال در اتفاقی شگفت‌انگیز دولت آمریکا در رأی‌گیری شورای امنیت نتوانست بیش از یک کشور از 14عضو شورای امنیت را با خود همراه کند و حتی متحدان آمریکا یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان هم به قطعنامه آمریکا رأی ممتنع دادند تا آمریکا به صرافت فعال کردن مکانیسم ماشه بیفتد.

بدون وتو
قطعنامه پیشنهادی آمریکا در حالی به شکست انجامید که حتی چین و روسیه به‌رغم رأی منفی به قطعنامه از کارت حق وتوی خود استفاده نکردند و قطعنامه آمریکا با تنها 2رأی موافق بانی قطعنامه و کشور دومینیکن بزرگ‌ترین شکست آمریکا در طول 7دهه فعالیت شورای امنیت سازمان ملل را رقم زد.
حالا وزیر خارجه آمریکا با وجود خروج کشورش از برجام در سال۲۰۱۸، برای فعال کردن مکانیسم بازگشت تحریم‌ها شکایتی را به ۱۵عضو شورای امنیت سازمان ملل درخصوص عدم‌پایبندی ایران به توافق هسته‌ای ارائه می‌دهد.
دیپلمات‌ها اعلام کرده‌اند که پمپئو احتمالا دیدارهایی با نماینده اندونزی در سازمان ملل و رئیس شورای امنیت در‌ماه جاری خواهد داشت.
همچنین یک مقام سازمان ملل اعلام کرد که پمپئو احتمالا دیداری با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل هم داشته باشد.

تضعیف شورای امنیت
دیپلمات‌ها اعلام کرده‌اند که پروسه بازگرداندن تحریم‌ها، سخت و پرپیچ‌وخم باشد؛ چراکه روسیه، چین و دیگر اعضای شورای امنیت قانونی بودن این اقدام آمریکا را به‌دلیل عدم‌پایبندی خود این کشور به توافق هسته‌ای زیر سؤال برده‌اند، اما تلاش آمریکا ممکن است به تضعیف شورای امنیت سازمان ملل و شکاف در این نهاد منجر شود؛ خطری که نه‌فقط کشورهای حامی ایران که جان بولتون، مشاور تندروی وقت امنیت ملی آمریکا هم نسبت به عواقب آن هشدار داده و اقدام آمریکا را تضعیف حق وتوی آمریکا توصیف کرده است.
براساس ماده37 برجام، اگر کشوری مدعی نقض برجام توسط ایران شود، می‌بایست به کمیسیون حل اختلاف کمیسیون برجام مراجعه کند و سپس درصورت حل نشدن اختلاف، جلسه وزیران تشکیل و در نهایت درصورت باقی ماندن سوءتفاهم موضوع به شورای امنیت ارجاع شود و شورای امنیت موظف خواهد بود برای حل اختلاف قطعنامه‌ای را ارائه دهد و درصورت عدم‌ارائه قطعنامه در مدت یک‌ماه همه قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت علیه ایران به‌صورت خودکار برخواهد گشت که به این فرایند مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک گفته می‌شود.
علاوه بر این، براساس این مکانیسم قطعنامه پیشنهادی شورای امنیت، برای تمدید لغو تحریم‌های ایران ارائه می‌شود و به این ترتیب عملا چین و روسیه قادر به وتوی قطعنامه پیشنهادی نخواهند بود.

آمریکا حقی در برجام ندارد
دولت آمریکا پس از خروج از برجام عملا به مشارکت خود در برجام پایان داد، اما حالا به‌رغم نقض برجام خود را عضوی از برجام جازده و قصد دارد از مکانیسم موجود در برجام برای بازگشت قطعنامه‌ها علیه ایران استفاده کند.
مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در تلاش برای توجیه امکان آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران با انتشار ویدئویی از سخنرانی جان کری، وزیر امور خارجه دولت پیشین آمریکا در شورای روابط خارجی این کشور به نقل از او در صفحه توییترش ادعا کرد: ما توان بازگرداندن تمام تحریم‌ها را داریم. آنچه ما (بر سر آن) مذاکره کردیم، توافقی منحصر به فرد است که در آن تنها یک کشور می‌تواند رأیش برای بازگرداندن تمام تحریم‌ها را اعمال کند.
ادعای پمپئو در حالی است که اظهارات کری مربوط به شرایطی بوده که آمریکا در برجام حضور داشته باشد؛ در غیراین صورت براساس ادله منطقی و حقوقی ازجمله رویه شورای امنیت سازمان ملل که در قضیه موسوم به نامیبیا یک مرتبه اعلام شده هیچ کشوری نمی‌تواند به قطعنامه‌ای که آن را اجرا نمی‌کند، متوسل شود.

سیاست شکست‌خورده
در همین رابطه مجید تخت‌روانچی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل، تلاش آمریکا برای ارائه شکایت جدید از ایران به شورای امنیت سازمان ملل را سیاستی شکست‌خورده خواند.
تخت‌روانچی با طرح این سؤال که سیاستی که باعث انزوای آمریکا و نمایش جهانی این انزوا در شورای امنیت شود و حتی شرکای نزدیک‌شان نیز آنها را تنها بگذارند، چه سیاستی است، گفت: آمریکا باید از نشست قبلی شورای امنیت که توانست فقط جمهوری دومینیکن را با خود همراه کند، درس بگیرد.
دولت آمریکا اردیبهشت 2سال قبل با خروج از برجام و بازگرداندن تحریم‌های شدید علیه ایران امیدوار بود بتواند توافق جدیدی با ایران انجام دهد، اما پس از 2سال هیچ چشم‌اندازی برای رسیدن ترامپ به هدفش دیده نمی‌شود؛ با این حال او در 2هفته اخیر دست‌کم 3بار اشتیاق خود برای مذاکره با ایران را اعلام کرده است.
او در تازه‌ترین اظهارات خود با ادعای اینکه ایران بسیار مشتاق انجام دادن یک توافق است، گفت: من گفته‌ام که تا پس از انتخابات صبر کنیم.
ترامپ افزود: آنها هم می‌خواهند صبر کنند؛ چراکه فرصتی وجود دارد که اگر بایدن در انتخابات پیروز شود، مانند قبل ۱۵۰میلیارد دلار دیگر به آنها بدهند. (توافق هسته‌ای) احمقانه‌ترین توافقی بود که تا به حال وجود داشته است. او پیش از این مدعی شده بود درصورت انتخاب دوباره در مدت 2هفته با ایران توافق خواهد کرد.

 3 احتمال درباره سرنوشت مکانیسم ماشه
در رابطه با تلاش آمریکا احتمالاتی مطرح است:
 در ساده‌ترین احتمال بعید نیست شورای امنیت سازمان ملل به‌استناد خروج آمریکا از برجام از پذیرش شکایت آمریکا براساس قطعنامه2231 و متن برجام سر باز بزند و موضوع از اساس منتفی شود. آمریکا منتظر تغییر ریاست دوره‌ای شورای امنیت است. رئیس شورا کار اداره جلسه، تنظیم و ارتباطات جلسات را برعهده دارد. هم‌اکنون ریاست شورا بر‌عهده کشور اندونزی است و تقریبا تا 2هفته دیگر ریاست دست به‌دست می‌شود و به استونی می‌رسد. آمریکایی‌ها می‌خواهند از وجود استونی برای امکان تشکیل جلسه استفاده کنند.
حالت دوم که محتمل‌ترین است، اینکه تلاش آمریکا با مخالفت شورای امنیت مواجه می‌شود، اما اگر آمریکا رأسا بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت را اعلام کند درحالی‌که این فرایند به‌عنوان تصمیم شورای امنیت واقع نشده و در سایت شورای امنیت به‌عنوان قطعنامه ثبت نمی‌شود، در این صورت یک مناقشه بر سر اجرای قطعنامه ادعایی آمریکا بین این کشور و جامعه بین‌المللی آغاز خواهد شد.
اما در حالت سوم که بعید‌ترین حالت است، آمریکا شکایت خود را ارائه داده و چین و روسیه آن را وتو خواهند کرد. در ادامه آمریکا با ادعای اینکه این موضوع باید به تصویب شورای امنیت برسد، اعلام می‌کند که این موضوع باید مورد رأی‌گیری قرار گیرد و بعد آمریکا آن را وتو خواهد کرد؛ اقدامی که اگرچه تحت عنوان وتوی مضاعف شناخته می‌شود، اما سالیان سال است هیچ کشوری از این سازوکار استفاده نکرده است. اگر آمریکا موفق به وتوی مضاعف شود، در این صورت این کشور قطعنامه‌ای برای تمدید لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران به شورای امنیت ارائه داده و خود آن را وتو می‌کند و به این ترتیب قطعنامه‌های قبلی علیه ایران بازخواهد گشت؛ امری بعید که آمریکا همه تلاش خود را صرف تحقق آن خواهد کرد و درصورت عملیاتی شدن آن، عملا چیزی از برجام باقی نخواهد ماند.

روحانی: روشن شد ما درست عمل کردیم
روحانی پاسخ دسته دیگری از مخالفان را هم درباره یکی دیگر از چالش‌های مهم سیاست خارجی کشور ‌داد: سرنوشت بازی آمریکا در بازی برجام و تحریم‌ها. براساس گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، حسن روحانی با بیان اینکه «مردم بدانند، دولت با همه توان روبه‌روی این ابرقدرت و کشورهایی که می‌خواهند به ملت ما ظلم کنند ایستادگی کرده و ایستادگی می‌کند»، تصریح کرد: «حالا یک فرد عجیب و غریبی می‌بینیم. یا چند نفر می‌بینیم می‌گویند اگر برجام پایه‌هایش محکم‌تر بود، آن‌جوری و این‌جوری می‌شد. حالا برجام پایه‌هایش به‌نظر شما خیلی محکم نبود، آنجایی که آمریکا از بهداشت جهانی، یونسکو، نفتا و پیمان اقلیمی پاریس خارج شد، پایه‌های آنها هم خراب بود. این از هرچه پیمان بوده، خارج شده است. هرچه پیمان مفید بوده، هرچه قرارداد به‌دردخور بوده ول کرده و آمده بیرون. چرا دشمن و حماقت او را نمی‌بینیم.»
رئیس‌جمهور تأکید کرد: «حرف‌های عجیب و غریب گاهی در گوشه و کنار شنیده می‌شود، آدم دچار حیرت است. والله بالله اگر دولت قوی باشد، یعنی نظام قوی است. اگر دولت بشکند یعنی نظام شکسته است. همه ما می‌دانیم آن بار سنگین اصلی اجرایی بر دوش دولت است. این دولت است که اگر یک روز بشکند و یک روز و یک ساعت اگر نباشد، آموزش، بهداشت، برق و آب مردم و تمام خدماتی که به مردم ارائه می‌شود، از بین می‌رود. مواد غذایی که در فروشگاه‌ها و تمام نیازمندی‌ها و صنعتی که هست، برای دولت و ملت است. تقویت نظام به نفع همه ماست.»
او در جواب کسانی که بندهای 36و 37 برجام و بند10 قطعنامه2231را نقطه ضعف توافق هسته‌ای اعلام می‌کنند، گفت: «عقل چیز شریفی است. شما این قطعنامه2231 را بخوانید. همه‌جا می‌گوید «طرف‌های برجام و یا یکی از طرف‌های برجام». آمریکا که به صراحت گفته از برجام خارج شدم و نیستم. توهین کرده به برجام و گفته این بدترین پیمانی بوده که دولت قبل آمریکا بسته است. خب گذاشته کنار و رفته بیرون. آدمی که رفته بیرون که حضور ندارد.» او در عین حال افزود: «البته دنیا می‌‌داند که اگر آمریکا در این مسیر قدم بردارد، نتیجه‌اش چیست، اما این راه بسته شده است. مثل آدمی که خودش آمده، این پل را به‌طور کامل خراب کرده است، حالا فکر می‌کند پل هست و دارد می‌رود. غرق می‌شوید. او فکر می‌کند پل است؛ پل را شما به روی خودت خراب کردید. پل را خراب کردید و حالا دارید می‌روید. این در آب است، پلی اینجا وجود ندارد.»