مکافات سکوت

سیدمحمدحسین محمدی

 واقعه گوهرشاد در تیرماه1314 و تصویب قانون منع حجاب در دی‌ماه همان سال، نتیجه منطقی قوانینی بود که چندین سال قبل یعنی در سال1307 توسط مجلس شورای ملی تصویب شده بود. قانونی که به موجب آن مردان موظف به پوشیدن لباس متحدالشکل شده بودند و مجبور بودند کلاه پهلوی بر سر بگذارند. واکنش حوزه‌های علمیه به اجباری شدن لباس متحدالشکل، تنها سکوت بود. حوزه علمیه سعی می‌کرد تا حد ممکن از درگیری با حکومت پرهیز کند و به‌جای درگیری مستقیم، قانون را دور بزند. شاید هیچ‌کدام از علمایی که در سال1307 سکوت کردند نمی‌توانستند باور کنند که این قانون، ابتدای مسیری است که رضا پهلوی برای خودش ترسیم کرده است؛ تصمیمی که به قانون منع حجاب منجر خواهد شد. ماجرا فقط همین نبود آنان در جریان اعتراض آیت‌الله بافقی به کشف حجاب خانواده رضا پهلوی و دستگیری او نیز سکوت کرده و این سکوت را تا تیرماه 1314 نیز ادامه داده بودند. در فروردین 1314عده‌ای از زنان، حین برگزاری جشنی با حضور وزیر معارف در شیراز، حجاب خود را برمی‌دارند. علمایی که در شیراز به این اتفاق اعتراض می‌کنند، توسط دولت دستگیر می‌شوند. دستگیری علمای شیراز، واکنش حوزه مشهد را به همراه داشت. با تصمیم عده‌ای از علمای مشهد، حاج‌آقا حسین قمی به قصد دیدار با رضا پهلوی به تهران سفر می‌کند اما حکومت، حاج‌آقا حسین قمی را در شهرری محصور می‌کند. مردم مشهد، در اعتراض به حصر حاج‌آقا حسین قمی، در مسجد گوهرشاد تجمع می‌کنند و حکومت نیز به شرکت‌کنندگان تیراندازی می‌کند تا واقعه گوهرشاد به‌عنوان لکه ننگی در تاریخ پهلوی اول برای همیشه نوشته شود. واقعه گوهرشاد با تمام اهمیت و تأثیرگذاری‌اش عملاً نتوانست جلوی فعالیت‌های رضاخان را بگیرد. درست 6‌ماه بعد از واقعه گوهرشاد بود که قانون منع حجاب نیز تصویب شد. کسی نمی‌داند شاید اگر حوزه‌های علمیه به کشف حجاب خانواده پهلوی اعتراض کرده بودند و شاید اگر مانع تصویب قانون سال1307 شده بودند و شاید اگر در واقعه گوهرشاد موضع محکم‌تری می‌گرفتند کار به تصویب منع حجاب نمی‌رسید. ولی همه می‌دانیم که تاریخ را با ای‌کاش و اما و اگر نه می‌توان خواند و نه می‌توان نوشت.