اشراف‌زاده‌ای در فکر زنان

  ستایش یگانه    
موعد برگزاری دومین کنگره عالی نسوان شرق در تهران رسیده بود و سنت لایتغیر آماده‌شدن کارها در دقیقه 90هم بی‌کم‌وکاست اجرا شد. مهمانانی از ترکیه، سوره، لبنان، مصر، تونس، یونان، هندوستان، افغانستان، جاوه، حجاز، زنگبار، چین و ژاپن و حتی استرالیا برای تبلیغ تساوی زن و مرد به تهران گسیل شدند و چمدان‌هایشان را در هتل کانتینانتال باز کردند. خانم نور حماده لبنانی، رئیس کنگره، مسرت خود را از اینکه امنیت کامل بر تمام نقاطی که حین ورود به ایران از آنها گذشته حاکم است به روزنامه ایران اظهار کرد و ایرانی و مسلمان‌بودن شاه ایران را مایه افتخار دانست. نایب‌رئیس کنگره زنی از ایران و از خانواده‌ای اشرافی بود که از سال‌ها پیش قصد کرده بود برای ترقی زنان ایران گامی بردارد. مستوره افشار که پس از فوت ناغافل محترم اسکندری، ریاست «جمعیت نسوان وطنخواه» را برعهده داشت، از پدر و مادری اهل آذربایجان ایران، که سبقه روشنفکری و آزادی‌خواهی داشتند، متولد شد. محیط خانواده به او این جرات و جسارت را داد که دریابد زن‌بودنش نباید او و هیچ زن دیگری را از حقی محروم سازد. در سال 1304در سوگ دوست و هم‌قطار جوانمرگش، محترم اسکندری، در مجله «ایرانشهر» از اینکه راه همه نوع ترقی و تعالی در مملکت بر زنان مسدود است و نسوان از صحنه معارف مردودند گله کرد و قول داد که او و یارانش در «جمعیت نسوان وطنخواه» برای اقتطاف ثمره تخم‎هایی که مرحوم محترم خانم در راه ترقی زنان پاشیده، سعی و کوشش کامل به عمل خواهند‌آورد. البته پیشینه اشرافی او همیشه به سودش نبود و هر گاه که بین حقیقت و مصلحت ناگزیر به انتخاب می‌شد، جانب احتیاط را از دست نمی‌داد و نمی‌گذاشت رشته اتصالش به قدرت گسسته شود؛ مثلا در جریان برگزاری کنگره، مستوره از دخالت‌های نابجای شیخ‌الملک اورنگ که نماینده دولت ایران در کنگره بود دفاع کرد و این موضوع حتی اعتراض نور حماده را به‌دنبال داشت. در همین کنگره، برخی از اعضای «جمعیت نسوان وطنخواه» برای برکناری او از ریاست این جمعیت تلاش کردند، اما مستوره آنقدر از سیاست سررشته داشت که جلوی این اتفاق را بگیرد. مستوره در این کنگره از وزیر عدلیه خواست که «قانون معاینه طبی قبل از ازدواج راجع به امراض تناسلی» وضع شود. این قانون سرانجام در 13آذر 1317به تصویب رسید و مطابق ماده دوم آن کلیه دفاتر ازدواج مکلف بودند که قبل از ازدواج از نامزدها گواهینامه پزشکی مبنی بر نداشتن امراض مسریه مهم دریافت کنند. اما در تبصره این ماده آمده بود که دختران از داشتن گواهینامه پزشک در قسمت امراض زهروی معاف‌اند. مستوره تقریبا 13سال بعد از برگزاری این کنگره در 65سالگی درگذشت.