محمد قاضی، انسانی مهربان و مترجمی تأثیرگذار

محمود برآبادی ـ نویسنده کتاب‌های کودکان

در شهر ما یک کتابفروشی بود به‌اسم «سعادت» که کتاب کرایه می‌داد. شبی یک ریال. 2قفسه پر از کتاب‌های جیبی و رقعی که اغلب هم روی کاغذ کاهی چاپ شده بود و خیلی هم ارزان بود، اما برای ما که پول قلم وکاغذ مدرسه را هم نداشتیم، چاره‌ای جز کرایه کتاب نبود.
«کلود ولگرد» از ویکتور هوگو را از کتابفروشی کرایه کردم و شب نشده آن‌را تمام کردم و برگرداندم و «آخرین روز یک محکوم» را گرفتم و خواندم. این کتاب‌ها با آنکه جزو نخستین ترجمه‌های قاضی بود، اما آن قدر روان ترجمه شده بود و چنان داستان‌های جذابی داشت که هنوز آنها را از یاد نبرده‌ام. بعدها قاضی را وقتی به چاپخانه نسرین در کوچه مهندس الممالک در خیابان شاه‌آباد می‌آمد، دیدم. من آنجا حروفچین بودم و او برای غلط‌گیری کتاب «درباره مفهوم انجیل‌ها» می‌آمد و من شیفته مهربانی و فروتنی‌­اش شدم. بعدتر نیز زمانی که به سبب جراحی گلو با میکروفن حرف می‌زد، او را دیدم، درحالی‌که همان قلب مهربان همچنان درسینه‌اش می‌تپید و لبخند همیشگی را برلب داشت.
محمد قاضی تعدادی از شاهکارهای ادبیات جهان را به‌فارسی برگرداند: مادام بواری (گوستاو فلوبر)، مسیح بازمصلوب، زوربای یونانی (کازانتزاکیس)، قلعه مالویل (روبر مرل)، نان و شراب (اینیاتسیو سیلونه)، جزیره پنگوئن‌ها (آناتول فرانس)، دن کیشوت (سروانتس) و بسیاری آثار فراموش نشدنی دیگر.
قاضی در دوازدهم مرداد1292 در مهاباد به‌دنیا آمد. پدرش امام جمعه مهاباد بود، اما او خیلی زود سایه پدر را از دست داد. تا سال1308 در مهاباد درس خواند، بعد به‌تهران آمد، در سال1318 از دانشکده حقوق دانشگاه تهران مدرک لیسانس گرفت و تا پایان عمر که 24دی‌ماه 1376 بود، بی‌وقفه به‌کار ترجمه از فرانسه ادامه داد.
او تنها به برگردان شسته و رفته یک متن اکتفا نمی‌کرد، بلکه مهم‌ترین ویژگی ترجمه‌هایش دست یافتن به لحن نویسنده بود که آن را در ترجمه اثر هر نویسنده‌ای رعایت می‌کرد. قاضی یک رمان نیز به ‌نام« زارا» نوشته است.
او با داشتن قریحه شعری دربرگردان ظرایف متن­‌های ادبی به ‌فارسی و در انتخاب واژه‌های شیرین و آهنگین فارسی مترادف با واژه‌های خارجی، سلیقه به‌خرج می‌داد و همین موضوع سبب شیرینی نثر قاضی است.
قاضی همچنین تعدادی آثار نوجوانانه را به فارسی برگرداند: پولینا چشم و چراغ کوهپایه (آنا ماریا ماتوته)، ماجراجوی جوان (ژاک سروون)، داستان کودکی من (چارلی چاپلین) و پنج قصه (هانس کریستین اندرسن).
ترجمه قاضی از شازده کوچولو (اگزوپری) با آنکه چندین ترجمه دیگر از مترجمان نام‌آور منتشر شده، همچنان به‌عنوان ترجمه‌ای کلاسیک و معیار خواننده دارد.
 قاضی، افزون بر اینها به‌عنوان انسانی سلیم‌النفس، مهربان و بی‌ادعا قابل احترام است.