مژگان رضایی | مدرس برنامه‌ریزی شهری :
تحقق توسعه پایدار مستلزم تحول در ساختارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی ـ فرهنگی و اداری ـ مدیریتی‌است. در این میان نکته کانونی و محوری که همه این ابعاد را به هم پیوند می‌دهد انسان است. عملکرد انسان به عنوان محور توسعه پایدار، در عقلانیت مفاهمه‌ای و ابزاری در نوع نظام مدیریتی، معنا و مفهوم می‌یابد و از این رو مدیر و مدیریت مناسب میتواند توسعه پایدار زودهنگام را رقم بزند. تهران از آغازین روزهای شکل‌گیری تا امروز، از لحاظ وسعت و جمعیت، راهی طولانی را سپری کرده و تغییرات بسیاری را شاهد بوده است.
پایتخت کشور هم‌اکنون به کلانشهری بزرگ تبدیل شده و در سال‌های آتی نیز به یقین جزو 10 ابرشهر بزرگ جهان قرار می‌گیرد. آنچه امروز مهم جلوه می‌نماید، رسیدگی و توجه مدیران شهری و تدوین سند چشم‌انداز بلندمدت و توجه به تحقق آن است. دیگر اهمیت مدیریت از بالا به پایین کاهش یافته و شهری چون تهران نیازمند مدیریت از پایین به بالاست و در این خصوص تمرکززدایی میتواند عاملی مهم در جهت رفع بسیاری از مشکلات آن باشد. اما این سؤال پیش می‌آید که تمزکززدایی چیست؟ چه مزایا و چه معایبی دارد و تا به حال چه کارهایی برای تحقق آن در شهر تهران صورت پذیرفته است؟
بهترین راهکار: مدیریت محله‌ای
تمرکززدایی عبارت است از انتقال یا واگذاری قدرت و اختیارات برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری یا مدیریت از دولت مرکزی یا کارگزاری‌های وابسته به آن به سازمان‌های میدانی، واحدهای تابعه دولت، شرکت‌های عمومی نیمه‌مستقل، مقامات محلی، مقامات اجرایی یا سازمان‌های غیردولتی. نوع تمرکززدایی بسته به میزان انتقال قدرت و آرایش نهادی که در تمرکززدایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تعیین می‌شود. دامنه تمرکززدایی میتواند از واگذاری اختیارات اجرایی روزمره تا واگذاری قدرت برای انجام وظایف خاص، متغیر باشد. تمرکززدایی و توسعه پایدار از موضوعاتی‌است که در دهه‌های اخیر مورد توجه عموم جغرافی‌دانان و برنامه‌ریزان شهری، اقتصاددانان و... قرار گرفته و سیاستهای ملی متشکل از سیاستهای مکان‌های جغرافیایی محلی بوده است؛ از این‌رو تمرکززدایی از حکومت مرکزی در راستای تشکیل حکومت‌های محلی یک ضرورت است و تفویض اختیار باید با الزامات قانونی همراه باشد.
اما نباید فراموش کرد که تمرکززدایی سیاسی ـ اداری با مسائل اقتصادی، در رابطه مستقیم است و در بهبود نتایج حاصل از تمرکززدایی مالی نظیر رشد و توسعه اقتصادی و همچنین بر کیفیت حکمرانی و بروز یا بروز نکردن سلامت اداری، تأثیر مثبت و نقش بسزایی دارد.
آنچه امروزه ذهن پژوهشگران را به سمت خود معطوف داشته این است که آیا با توجه به رابطه تمرکززدایی و مسائل اقتصادی، تضمینی برای تحقق سلامت اداری وجود دارد؟ از این رو، پژوهشگران تصمیم گرفته‌اند که تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه انجام دهند. نتایج حاصله نشان‌دهنده این است که به طور مشخصی رابطه مستقیمی بین تمرکززدایی و کاهش فساد مالی وجود دارد.
حال که اهمیت این موضوع بر همگان روشن شد به تهران بازمی‌گردیم؛ شهری که تمرکززدایی در آن یک الزام به‌حساب می‌آید؛ چراکه میتواند محاسن بسیاری ازجمله ایجاد سلامت اداری، کاهش تخلفات اداری، برنامه‌ریزی محلی، اجرایی‌کردن طرح‌های کوچک‌مقیاس با توجه به نیاز شهرداران و مدیران هر یک از مناطق، برقراری نظام تشویق و بررسی ارتقای کارکنان، مدیریت حمل‌ونقل محله‌ای، شناسایی و کنترل آسیب‌هایی اجتماعی، برقراری امنیت روحی و جسمی شهروندان و در نهایت رفع مشکلات شهروندان، بروز خلاقیت و... در زمان اندک را با خود به همراه داشته باشد. باید باور داشت که مدیریت محلی میتواند بهترین راهکار رفع موانع، تحقق سلامت اداری و دستیابی به توسعه پایدار باشد و شهردار وقت تهران با ابلاغیه‌ای به شهرداران مناطق 22گانه شهر تهران که در ذیل آن به طور خلاصه وظایف و اختیارات آنها هم در قالب معاونت‌های مختلف مشخص شده، سعی در تحقق این امر داشته است.
در آخرین روزهای سال96 موضوع استعفای محمدعلی نجفی ـ شهردار تهران ـ خبرساز شد؛ موضوعی که سؤال‌های بسیاری را در ذهن‌ها به وجود آورد. اما در این میان نکته‌ای وجود دارد که نباید از آن غافل شد و به گام‌های اساسی‌ای که برای مبارزه با فساد در بدنه شهرداری تهران برداشته شده، مربوط است. در این بین، واگذاری برخی از امور به مناطق را می‌توان از مهم‌ترین گام‌هایی دانست که در راستای واگذاری امور و تمرکززدایی برداشته شده است. این همان ابلاغیه‌ای‌است که شهردار تهران برای افزایش اختیارات مناطق ۲۲گانه صادر کرد. در ادامه، جزئیات ابلاغیه‌ای که 15بند اساسی دارد را می‌خوانید. البته باید در نظر داشت که فارغ از آنکه چه فردی سکاندار شهرداری پایتخت خواهد بود مهم، اجرای درست دستورالعمل‌هایی‌است که میتواند سبب شود که فساد از اداره امور تهران رخت ببندد. یادمان نرود که نجفی ـ شهردار تهران ـ هم اعتقاد دارد اجرای طرح تمرکززدایی از پایتخت، راهکار مؤثری برای کاهش ترافیک و آلودگی هواست.
معاونت شهرسازی و معماری
1ـ تجدید نظر در فرایند صدور پروانه، پایان کار و پاسخگویی به استعلامات آتش‌نشانی و کمیسیون ماده۷
2ـ واگذاری انعقاد قرارداد جهت تهیه طرح‌های موضعی تا سقف حداکثر یک میلیارد ریال
3ـ تجدید نظر و افزایش اختیارات شورای معماری مناطق با لحاظ‌کردن قوانین، مقررات و اسناد بالادستی
۴ـ واگذاری کنترل ضوابط شهرسازی در زمان تخصیص کد شناسایی و جانمایی املاک و اراضی
معاونت خدمات شهری و محیط‌زیست
1ـ تفویض اختیار صدور مجوز نصب تابلوهای دیجیتال تبلیغاتی واحدهای تجاری و اداری به مناطق، اخذ عوارض تابلوهای تبلیغاتی به مناطق
2ـ واگذاری انتخاب پیمانکاران شهربان، حریم‌بان و معبربان به مناطق
معاونت مالی و اقتصاد شهری
1ـ بازنگری در بخشنامه خرید در شهرداری تهران با اصلاح روش خرید و نوع محصولات از شرکت شهروند
2ـ تجدیدنظر در فرایند برگزاری جلسات مناقصات یا تفویض اختیار به مدیر حقوقی مناطق و یا استقرار نماینده اداره کل حقوقی
3ـ واگذاری کلیه امور مربوط به ایجاد و اصلاح کد نوسازی به مناطق به‌منظور تسریع در ارائه خدمات
معاونت اجتماعی و فرهنگی
۱ـ تفویض اختیار به مناطق جهت تدوین، تعیین و اجرای برنامه‌ها در راستای سیاستهای کلی منطبق بر ویژگی‌های هر محله
2ـ تمرکززدایی و تخصیص اعتبارات حوزه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی با توجه به میزان آسیب‌های اجتماعی مناطق
معاونت فنی عمران
۱ـ تجدیدنظر در فرایند انعقاد قراردادهای عمرانی در رابطه با میزان افزایش درصد اقلام ستاره‌دار و درصد ضریب کارشناسی ابلاغی در مناقصات
معاونت توسعه منابع انسانی
1ـ تجدیدنظر در فرایند مسیر ارتقای کارکنان و تفویض بخشی از امور به مناطق
معاونت حمل‌ونقل و ترافیک
۱ـ تفویض انتخاب و انعقاد قرارداد با مشاورین ترافیکی
2ـ تفویض نحوه مدیریت تاکسیرانی و اتوبوسرانی مستقر در مناطق به هر منطقه
