• دو شنبه 28 اسفند 1402
  • الإثْنَيْن 8 رمضان 1445
  • 2024 Mar 18
دو شنبه 13 مرداد 1399
کد مطلب : 106633
+
-

دردی که ایرانی را تکان داد

تحقیر ایرانیان در جنگ جهانی اول

جمال رهنمایی  

ایرانیان سده معاصر خورشیدی، این قرن را در حالی آغاز کردند که دنیا از جنگ جهانی اول خارج شده بود و هنوز جنگ بر سر مشروطه‌خواهی در داخل کشور ادامه داشت. نصیب آنان از این جنگ عالم‌گیر فقر، بیماری، گرسنگی و تحقیر بود.
احساس تحقیر ایرانیان این دوره که ناخودآگاه‌جمعی آنان مملو از خاطرات مالکیت امپراتوری‌های عظیم، تاسیس جوامع مدنی، حضور در نبرد‌های عالم‌گیر و تأثیر‌گذار بر عالم هستی بود، بسی ناامید‌کننده و حقارت‌بار بود. این مردم رها‌شده در چنگال نیروهای متخاصم در هر دفاعی نیز به‌شدت سرکوب شده بودند. کشوری که قریب به 90درصد آنان کشاورز و روستایی بودند و بی‌خبر از احوالات دنیا با توفانی مهیب روبه‌رو شده بودند. حال و روز این مردم چگونه بود و آنها درباره این وضعیت خود چه می‌اندیشیدند و چه احساسی داشتند و به آینده خود چگونه نگاه می‌کردند؟ می‌توان حدس زد این مردمان در فضایی آکنده از هراس، ناامیدی و ناامنی به‌سر می‌بردند که کاملا با تصورات تاریخی آنان از تاریخ سلسله‌های قدرتمند، افتخارات تشریح‌شده در شاهنامه و عظمت نه‌چندان دور صفویه به‌شدت در تضاد بود. این احساس ناامیدی و یأس و این مقایسه بین آنچه هستیم و آنچه بودیم و استحقاق بودن آن را داریم، مردمان این سرزمین را دچار احساس حقارتی وصف‌ناپذیر کرده بود. این احساس دردناک منشأ تحولات عظیم سده 1400ایرانی شد که به لحاظ تاریخی در مهم‌ترین برهه خود در دنیایی آغازگر تحولی عظیم زندگی می‌کردند.
دیدگاه روانکاوی «آدلری» نقش مهمی برای تأثیرات متقابل شرایط اجتماعی و فرهنگی و فرد بر یکدیگر قائل است. در این دیدگاه مفهوم «حقارت» به معنی احساس ناتوانی و ناکافی‌بودن برای خود و تلاش برای رهایی از این وضعیت و بهبود زندگی براساس تلاش مضاعف، نقشی بسیار گسترده دارد. به‌نظر می‌رسد ایرانیان این دوره با تحمل این رنج عظیم، احساس حقارت ناشی از این تعارض‌های عمیق را در تمام قرن پیش‌روی خود به موتور حرکت جامعه تبدیل کرده‌اند. کارکرد روانی انسان به‌گونه‌ای است که خواسته و ناخواسته از نگاه خود به وقایع می‌نگرد و هم تأثیر‌گذار است و هم تأثیرپذیر. مفهوم ناخواسته در اینجا به مفهوم «ناخودآگاه» اشاره دارد. همانگونه که کارکرد ناخودآگاه در فرد در جهت تداوم بقای اوست، ناخودآگاه جمعی نیز در این زمینه در جهت بقای جامعه عمل می‌کند. حوزه روانکاوی با به‌رسمیت‌شناختن این نگاه انسانی و در همان حال ناخودآگاه، زمینه‌ای جذاب برای این بررسی است. شرایط زمانی و مکانی هر فرد به او موقعیتی منحصر به‌فرد برای نقش‌آفرینی و نقش‌پذیری می‌دهد که قابلیت توصیف روانکاوانه دارد.

این خبر را به اشتراک بگذارید