معمای رشد عرضه و گرانی ماسک

علی ابراهیمی_دبیرگروه بازار

بازگشت موج دوم کرونا و تأکید مسئولان درمانی کشور بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی و الزام استفاده از ماسک در مراکز عمومی، ادارات و... زمینه رشد تقاضا برای این کالا از نیمه‌دوم تیرماه امسال را فراهم کرد. این افزایش تقاضا در شرایطی بود که مسئولان وزارت صنعت از رشد تولید و عرضه ماسک و سایر اقلام بهداشتی با استفاده از ظرفیت‌های تولید داخل و حتی واردات، ترخیص و توزیع این اقلام در مراکز عرضه و اعمال ممنوعیت صادرات ماسک برای تامین نیاز بازار داخلی خبر دادند. اما خبرهای رشد تولید و عرضه، مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا و تعیین و ابلاغ نرخ‌های مصوب انواع ماسک توسط سازمان حمایت، نه‌تنها منجر به رشد عرضه ماسک با نرخ مصوب نشد بلکه روزبه‌روز فاصله قیمت مصوب و بازار انواع ماسک افزایش یافته و عرضه‌کنندگان این کالا در فضای مجازی نیز عرضه چند نرخی و تأخیر در ارسال محموله‌های فروخته شده به مشتریان را در دستور‌کار قرار داده‌اند. با این روند مشخص نیست که در شرایط رشد تولید و عرضه و وعده‌های افزایش نظارت بر توزیع ماسک، منشأ اصلی کمبود و گرانی و گرانفروشی انواع ماسک در بازار چیست؟

تازه‌ترین آمارهای دست‌اندرکاران بخش صنعت از رشد تولید و توزیع ماهانه 180میلیون ماسک در سطح کشور و افزایش نظارت بر عرضه این اقلام در شبکه‌های توزیعی و درمانی با بهره‌گیری از ظرفیت‌های اصناف حکایت دارد اما این رشد تولید و عرضه منجر به ثبات قیمت و عرضه انواع ماسک به نرخ مصوب دولتی نشده است. با این شرایط اکنون گرانفروشی و عرضه چندنرخی انواع ماسک به رویه‌ای جاری در بازار این کالای بهداشتی تبدیل شده است. بررسی نرخ خرده‌فروشی انواع ماسک در فروشگاه‌های اینترنتی نیز بیانگر عرضه این اقلام با قیمت‌های متفاوت و تحمیل فشار اقتصادی بیشتر به خانوارهایی است که به‌دلیل کاهش قدرت خرید، چندان قادر به استفاده از ماسک برای محافظت در برابر ویروس کرونا نیستند. علاوه بر آن، برخی فروشگاه‌های اینترنتی در حالی با وعده عرضه ماسک با نرخ‌های مصوب نسبت به پیش‌فروش این اقلام به مشتریان اقدام می‌کنند که محموله‌های خریداری شده مشتریان را با تأخیر چند‌هفته‌ای ارسال کرده و به‌صورت تلفنی نیز پاسخگوی پیگیری این مشتریان برای تحویل گرفتن ماسک‌های خریداری شده نیستند.

خلف وعده فروشندگان مجازی ماسک 
به گزارش همشهری، بررسی قیمت فروش انواع ماسک در فضای مجازی بیانگر اختلاف معنا‌دار قیمت خرده‌فروشی این محصولات(بدون احتساب هزینه حمل) نسبت به قیمت‌های مصوب و اعلام شده توسط سازمان حمایت و وزارت صنعت است. به‌نحوی که برخی فروشگاه‌های مجازی انواع ماسک کارگاهی و صنعتی را حتی تا دوبرابر قیمت به مشتریان عرضه‌می‌کنند و این اختلاف قیمت در فروش انواع ماسک‌های جراحی، پزشکی و فیلتردار N95 به‌مراتب بیشتر از انواع ماسک‌های معمولی است. علاوه بر عرضه چندنرخی خلف‌وعده و تأخیر فروشندگان ماسک در فضای مجازی برای تحویل سفارش ها نیز موجب انتقاد و گلایه مردم شده است. یکی از خریداران ماسک‌های کارگاهی از طریق فروشگاه اینترنتی «باماسک» در گفت‌وگو با همشهری اعلام کرد، حدود 4هفته پیش برای خرید 3بسته 50عددی ماسک با موعد تحویل 2مرداد‌ماه مبلغ 225هزارتومان به‌حساب این سایت واریز کردم اما متأسفانه به‌رغم پیگیری زیاد از طریق سایت این فروشگاه اینترنتی و تماس چندباره با اپراتورهای آن، هنوز موفق نشده‌ام این محموله را دریافت کنم. او افزود: بدتر اینکه اکنون شماره‌ تلفن‌های این سایت اینترنتی یا جوابگو نبوده یا مدام بوق اشغال می‌زند. همچنین با توجه به ارسال محموله‌های این سایت از طریق پست، ظاهرا به‌دلیل مشکلات ناشی از نحوه فعالیت این فروشگاه اینترنتی با پست، فروشندگان این سایت حتی از ارائه کد رهگیری مرسوله تحویلی به پست، برای دریافت آن از پست نزدیک به  محل سکونت من نیز ناتوان هستند و اکنون نمی‌دانم برای دریافت کالای خریداری شده باید به کجا مراجعه کنم؟

فاصله نرخ مصوب و بازار ماسک 
بازار عرضه انواع ماسک‌های غیراستاندارد از ماسک‌های خانگی گرفته تا کارگاهی و صنعتی به قیمت‌های متفاوت 700تا بیش از 20هزار‌تومان در حالی هر روز داغ‌تر می‌شود که مسئولان وزارت صنعت بر تعیین قیمت مصوب و لزوم عرضه انواع ماسک با این قیمت‌ها خبر می‌دهند. وزارت صنعت، قیمت هر عدد ماسک‌ صنعتی را هزارو۳۰۰ و ماسک‌های کارگاهی را هزارو۵۰۰ تومان اعلام و تأکید کرده است که هر فروشنده‌ای ماسک را با هر قیمت یا هر جایگاه قیمتی بیشتری عرضه کند، متخلف خواهد‌بود. بنابر اعلام این وزارتخانه ظرفیت تولید روزانه ماسک در کشور بین ۱۰ تا ۱۱ میلیون عدد است که می‌تواند افزایش یابد، همچنین بیش از ۱۸‌میلیون ماسک وارد شده و آماده عرضه در کشور است. اسماعیل مهدی‌پور، مدیرکل نظارت بر محصولات بهداشتی، دارویی و تجهیزات پزشکی سازمان حمایت نیز با اعلام حداکثر نرخ مصرف‌کننده انواع ماسک سه‌لایه گفت: حداکثر نرخ مصرف‌کننده انواع ماسک سه‌لایه کارگاهی در مراکز عرضه، از جمله واحدهای صنفی زیرمجموعه اتحادیه‌ها، سوپرمارکت‌ها و مترو، معادل 1500تومان و حداکثر نرخ مصرف‌کننده ماسک سه‌لایه صنعتی عرضه شده در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، داروخانه‌ها و فروشگاه‌های اینترنتی 1300تومان است. او تأکید کرد که هرگونه فروش به قیمت‌های بالاتر تخلف گرانفروشی بوده و در صورت انعکاس شکایات در این خصوص به شماره تماس 124و یا درج در سامانه ir.124مراتب پیگیری خواهد شد. این اظهارنظرها در حالی است که اکنون انواع ماسک کارگاهی و صنعتی به نرخ‌های متفاوت تا حدود 3هزار تومان در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، خرده‌فروشی‌ها وداروخانه‌ها با کیفیت متفاوت و در برخی موارد غیراستاندارد به مشتریان عرضه می‌شود.

وعده چند‌باره برخورد با سودجویان 
رئیس مرکز اصناف و بازرگانان وزارت صنعت، معدن و تجارت با اشاره به تولید ماهانه ۱۸۰ میلیون ماسک، از تشدید نظارت‌ها بر تولید و توزیع ملزومات بهداشتی خبر داد و گفت:کارگروهی متشکل از مدیران ارشد وزارت صنعت، معدن و تجارت و بهداشت، نمایندگان اتاق اصناف، تعزیرات، شرکت‌های تولیدی و دستگاه‌های مرتبط به‌صورت جلسات هفتگی، ضمن بررسی آخرین وضعیت تولید ماسک در کشور، هماهنگی‌های لازم در زمینه افزایش تولید و مدیریت توزیع ماسک در شبکه درمان و بین مردم را انجام می‌دهد. جمشید گلپور افزود: با تدابیر اتخاذ‌شده بین حلقه تولید و توزیع بخش‌خصوصی با نظارت وزارتخانه های صنعت و بهداشت، ماهانه حدود ۱۸۰ میلیون ماسک تولید و در اختیار شبکه‌های درمانی و توزیعی قرار‌می‌گیرد. او از تشدید نظارت‌ها بر فرایند تولید تا توزیع ماسک خبر داد و گفت: با هرگونه سوءاستفاده از بحران کرونا در تولید و توزیع ملزومات بهداشتی برخورد قاطع می‌شود و بازرسین سازمان حمایت، بهداشت، اصناف و تعزیرات با قاطعیت ضمن نظارت بر فرایند تولید، نظارت ویژه‌ای در چرخه توزیع نیز داشته و متخلفین را به مراجع قضایی معرفی می‌کنند. همچنین امیدواریم با تقویت چرخه تولید ماسک، ضمن ایجاد اشتغال، پس از اشباع نیاز بازار کشور، بتوانیم صادرات ماسک را که با توجه به الزام استفاده از این کالا ممنوع شده دوباره فعال کنیم. دبیر کارگروه مقابله با کرونا افزود: شرکت‌های تولیدی ملزم به رعایت دستورالعمل‌های کارگروه مقابله با کرونای وزارت صمت هستند و در صورت مشاهده هرگونه عرضه خارج از شبکه توزیع، ضمن قطع سهمیه مواداولیه شرکت خاطی، پرونده به‌عنوان عرضه خارج از شبکه و قاچاق به دستگاه قضایی ارسال می‌شود. او افزود: به‌دلیل افزایش تولیدکنندگان داخلی ماسک، جای هیچ‌گونه نگرانی در زمینه کمبود ماسک وجود ندارد و این کارگروه در راستای مدیریت شبکه توزیع با اولویت برای شبکه درمان کشور و مردم، تمام فرایندهای تولید تا توزیع را در سامانه ثبت و رصد می‌کند. مردم نیز برای خرید ماسک استاندارد از مکان‌های معتبر اقدام کنند و هرگونه گرانفروشی ماسک در داروخانه‌ها را با تلفن‌های ۱۹۰ وزارت بهداشت و در صنوف به تلفن ۱۲۴ وزارت صمت اطلاع‌دهند.

  اتمام حجت با فروشندگان صنفی و مجازی ماسک    
سازمان حمایت نیز برای چندمین بار با صدور اطلاعیه و اتمام حجت با عرضه‌کنندگان اقلام بهداشتی و ماسک، بر رعایت قیمت مصوب این اقلام تأکید و اعلام کرده است، پیرو ابلاغیه‌های قبلی این سازمان درخصوص ضرورت رعایت نرخ‌های مصوب اقلام ضروری مبارزه با بیماری کرونا و با عنایت به مصوبات ستاد لجستیک مربوطه، حداکثر قیمت مصرف‌کننده ماسک سه‌لایه صنعتی 1300و ماسک‌های کارگاهی 1500تومان تعیین شده است. این در حالی است که گزارش‌ها و شکایات واصله حاکی از آن است که انواع ماسک سه‌لایه در برخی از مراکز عرضه ازجمله داروخانه‌ها، فروشگاه‌های زنجیره‌ای، اینترنتی و واحد‌های صنفی بالاتر از نرخ مصوب به فروش می‌رسد. این سازمان در ادامه اطلاعیه خود اعلام کرده است، برای جلوگیری از هرگونه اجحاف در حق مصرف‌کنندگان به‌ویژه در شرایط حساس کنونی، تمام عرضه‌کنندگان مکلف به فروش تمام اقلام ضروری مبارزه با بیماری کرونا به قیمت‌های مصوب بوده و باید با قید فوریت نسبت به اصلاح قیمت‌های فروش خود اقدام‌کنند. بدیهی است مسئولیت فروش به نرخ‌های بالاتر از قیمت مصوب به هر بهانه‌ای، مصداق ماده 2 قانون تعزیرات حکومتی تلقی‌شده و مسئولیت آن متوجه واحدهای خاطی خواهد بود. سازمان حمایت تأکید کرده است که این اطلاعیه به منزله ابلاغ عمومی و برای تمام عرضه‌کنندگان لازم‌الاجراست. همچنین شهروندان محترم در صورت مواجهه با فروش این اقلام با نرخ بالاتر از قیمت‌های مصوب می‌توانند موارد تخلف را از طریق شماره 124، سامانه 124.ir یا سازمان‌ها و ادارات صنعت، معدن و تجارت سراسر کشور منعکس کنند. نظارت بر عملکرد داروخانه‌ها از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان غذا و دارو انجام خواهد شد و باید تخلف این مراکز به شماره 190منعکس شود.