شاهکار در واگذاری مناطق حفاظت شده

فاطمه باباخانی :

اسفندماه سال گذشته با تشکیل شورای‌عالی محیط‌زیست یکی از ماه‌های سرنوشت‌ساز برای محیط‌زیست بود. تصمیماتی که این شورا گرفت بخشی از سیاستگذاری‌های حوزه محیط‌زیست را تعیین کرد.کاهش مناطق حفاظت شده آن هم به گفته ظهرابی- معاونت محیط طبیعی- که تنها 4دهم درصد است، به مذاق بسیاری از کارشناسان و فعالان محیط‌زیست خوش نیامد، آنها معتقدند همین که بخواهیم اندک داشته‌های خود را کاهش دهیم نشان می‌دهد از عزم ما برای حفاظت کاسته شده و در سال‌های آتی باز هم شاهد چنین رویه‌ای خواهیم بود. اسماعیل کهرم- کارشناس باسابقه محیط‌زیست-، یکی از منتقدان جدی این رویه است و آن را خیانت می‌داند.

آیا کاهش مناطق حفاظت شده یک رویه جهانی است؟

چند وقت پیش من پاکستان بودم. در این کشور مسئولان در حال افزودن به پارک‌های ملی و مناطق حفاظت شده بودند، کارشناسان محیط‌زیست این کشور می‌گفتند در این برهه که مجلس آنها نگاه مثبت به مسائل محیط‌زیستی دارد، مناطق خود را افزایش خواهیم داد؛ هر چند که توان حفاظت از آنها را نداریم اما در آینده و با بهتر شدن شرایط این اتفاق قطعا خواهد افتاد. برای ما نیز همین‌گونه است ما نمی‌دانیم که آینده طبیعت کشور ما به کدام سمت و سو می‌رود، اما اتفاقی که شاهد آن هستیم این است که ما مناطقی را که با زحمت زیاد و تصویب مجلس جزو مناطق چهارگانه شده است کوچک می‌کنیم؛ بدون اینکه بدانیم چنین تصمیمی چه تبعاتی خواهد داشت.

برخی از کارشناسان از دست خورده بودن این مناطق و از دست دادن ارزش اکولوژیکی آنها صحبت می‌کنند، نظر شما در برابر این گزاره چیست؟

ارزش اکولوژیکی یک زمین از بین نمی‌رود، ما از 20یا 50 سال آینده خبر نداریم اما آنچه تحت عنوان مناطق چهارگانه داریم امانتی است که سازمان محیط‌زیست باید از آنها حفاظت کند و این امر تاریخ‌مند نیست. اگر این مناطق را از دست دهیم بار دیگر نمی‌توانیم آنها را به‌دست آوریم.

اگر بخواهیم مقایسه‌ای میان ایران و سایر کشورها درخصوص وسعت مناطق حفاظت شده داشته باشیم، وضعیت ما چگونه است؟

عرصه‌هایی که ما تحت عنوان مناطق چهارگانه در اختیار داریم تنها 10تا 5/10درصد خاک مملکت ماست. در برخی کشورها حدود 40درصد از خاکشان را حفاظت می‌کنند و باز می‌گویند کم است و باید عرصه‌های بیشتری را به این مناطق بیفزاییم و از آنها حفاظت کنیم. متأسفانه مسئولان حاضر در نشست شورای‌عالی محیط‌زیست روز اول این گزاره را مطرح می‌کردند که وسعت برخی مناطق را کم کرده و برخی را زیاد می‌کنند اما من همان وقت گفتم که هدف کم‌کردن است. آنها قصد دارند مناطق را کم کرده یا حاشیه‌های آن را از بین ببرند.

آینده این مناطق را چگونه می‌بینید؟

این مناطق دست سوداگران و دلال‌‌ها می‌افتد تا در آن پتروشیمی، پل، آزادراه و شهرک بزنند. چند سال پیش و در زمان آقای محمدی‌زاده در حوالی کلاه قاضی این عبارت گفته شد که در آن منطقه قصد دارند شهرک بسازند یا پارک ملی بمو را به شرکت نفت بدهند. در آن زمان ما گفتیم این همه منطقه که واگذار می‌کنید قابل جبران نیست. استدلال مسئولان در آن زمان بر این پایه بود که به جای منطقه

فعلی، محل دیگری را به‌عنوان معوض می‌دهیم. اما استدلال ما این بود که آیا حیات وحش هم معوض است؟
فکر می‌کنید مناطقی که هم‌اکنون وضعیت نامناسبی به لحاظ پوشش گیاهی یا جانوری دارند آینده بهتری دارند؟

اگر باران ببارد و ترسالی داشته باشیم حتی در همین خوش ییلاق که به‌صورت برهوت درآمده یا در دریاچه ارومیه، ما بار دیگر شاهد اتفاقات خوب خواهیم بود و آنها شکوه گذشته را بازمی‌یابند. از این روست که من صددرصد با این واگذاری‌ها مخالفم. عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکنون در زمینه واگذاری مناطق حفاظت شده شاهکار کرده  است. اگر در آینده وضع بهتر شد و بودجه‌ای برای حفاظت تخصیص یافت دیگر چیزی برای حفظ کردن نداریم. ما باید این مناطق را نگه‌داریم تا اگر منابع مالی افزایش پیدا کرد بتوانیم حفاظت را در آنها گسترش دهیم. اما متأسفانه مسئولان فکر آینده و 20سال دیگر را نمی‌کنند.

براساس تعهدات آیچی ایران باید تا سال 2020 سطح مناطق خود را به 17درصد برساند، آیا با این رویه اجرای چنین تعهدی امکان پذیر است؟

این را باید به موافقان چنین مصوبه‌ای گفت. برخی کشورها 44درصد مناطق دارند و باز هم گمان نمی‌کنند که باید آن را کاهش دهند. این یک کار نابخردانه است و به مثابه کسی است که جز نوک بینی خود را نمی‌بیند. ما باید برای آیندگان، طبیعت این سرزمین را به یادگار بگذاریم.