تاسیس مرکز آمار

احسان بهرام غفاری 

اول مهرماه سال1297‌ هجری‎شمسی، اداره ثبت احوال کشور برای ثبت اطلاعات مربوط به تولد، مرگ، ازدواج و طلاق شکل گرفت و مردم ملزم به داشتن سجل شدند تا اولین شناسنامه رسمی در همان سال و روز سوم دی‌ماه صادر شود؛ ولی علاقه‌ای بین مردم برای داشتن آن نبود و کلانتری‌ها هم به‌عنوان متولی امر، اصراری بر این موضوع نداشتند تا سال1304 که این قانون اجباری شد. اما در سال1303، نیاز به داشتن اطلاعات درباره جمعیت کشور و مسائلی چون اطلاع از میزان نیاز مردم به مایحتاج عمومی، باعث شد سازمانی با نام مرکز آمار ایران به فرمان رضاشاه تاسیس شود تا این اطلاعات را به‌دست بیاورد. جالب است بدانید تا 15سال بعد این مرکز نتوانست کاری جدی بکند. دلیل این ناکارآمدی هم عدم گفتن حقیقت توسط مردم بود تا بتوانند خواروبار بیشتری به‌دست آورده یا تعداد زوجه و فرزندان خود را پنهان کنند! به هر روی اولین آمار رسمی از جمعیت در دهم خردادماه سال1318 شکل گرفت که نتیجه آن موفقیت‌آمیز بود. دلیل آن‌هم تعطیلی روز آمارگیری و ممنوع بودن خروج از خانه توسط دولت بود. کارمندان دولت و شهرداری‌ها، کدخداهای روستاها، معلمان و استادان دانشگاه، دانش‌آموزان و دانشجویان به‌عنوان سرشمار انتخاب شده و به گرفتن مشخصات پرداختند. اما نخستین سرشماری عمومی به شکل امروزی را مرکز آمار ایران در سال1335 انجام داد و بارها این سازمان بین سازمان‌های دیگر دست به دست چرخید تا عاقبت به‌عنوان مرکزی رسمی و مستقل موجودیت یافت.