دولت الکاظمی؛ فرصتی برای کاهش تنش
گفت‌وگوی همشهری با هشام السهیل، رئیس فراکسیون « عراقیون »، اصلی‌ترین پایگاه حامیان دولت مصطفی الکاظمی در پارلمان عراق
سیاوش فلاح پور_خبرنگار
سرانجام نوبت به سفرهای خارجی دولت مصطفی الکاظمی رسید؛ دولتی که هویت و شاید سرنوشت آن بیش از مسائل داخلی عراق به معادلات خارج از این کشور گره خورده است. براساس برنامه از پیش تعیین شده قرار بود سفرهای آقای نخست‌وزیر و هیأت همراه، روز گذشته از عربستان سعودی آغاز شده و امروز در ایران ادامه پیدا کند تا پس از پایان رایزنی‌های منطقه‌ای، عازم آمریکا شود. اما انتقال ناگهانی ملک سلمان به بیمارستان، این برنامه را تا حدودی تغییر داد. حالا ایران، نخستین مقصد سفرهای خارجی نخست‌وزیر عراق است. نگاه حاکم بر برنامه سیاست خارجی دولت جدید عراق چیست؟ نقش این کشور در تحولات ماه‌های آینده منطقه، که به باور بسیاری از تحلیلگران ممکن است بحرانی باشد، چه خواهد بود؟ از سوی دیگر ایران چه جایگاهی در برنامه سیاست خارجی دولت جدید عراق دارد؟ این سؤالات را با هشام‌السهیل، «رئیس فراکسیون عراقیون» در پارلمان عراق مطرح کرده‌ایم؛ فراکسیونی که اصلی‌ترین پایگاه حامیان دولت مصطفی الکاظمی به شمار می‌آید.
پیش از ورود به بحث اصلی، مختصری به سفر روز یکشنبه آقای ظریف به بغداد بپردازیم. ایشان علاوه بر دیدار با مقامات دولتی عراق، ملاقاتی جداگانه با آقای عمار حکیم و سایر اعضای ائتلاف عراقیون داشتند. فضای حاکم بر این ملاقات چگونه بود و چه مسائلی در جریان آن مطرح شد؟
البته سفر آقای ظریف به عراق، سفر کوتاهی بود و ملاقات ایشان با آقای حکیم هم حدودا کمتر از یک ساعت طول کشید. در جریان این ملاقات مسائل مختلفی درباره دولت آقای الکاظمی، حمایت از دولت در شرایط کنونی، مشکلات داخلی و منطقه‌ای عراق توسط طرفین مورد بحث و بررسی قرار گرفت. اگرچه ملاقات کوتاهی بود و با سرعت هم برگزار شد اما به باور من نشست مهم و موفقی بود که نتیجه آن، توسعه روابط میان عراق و ایران است. بدون شک عراق نمی‌تواند از روابط عمیق با همسایه بزرگ خود، ایران بی‌نیاز باشد چرا که این کشور را عمق استراتژیک خود به‌شمار می‌آورد.
دولت آقای الکاظمی دستور کار خود در حوزه سیاست خارجی و منطقه‌ای را تلاش برای میانجی‌گری بین طرف‌های درگیر و نقش‌آفرینی با هدف مهار بحران‌ها اعلام کرده است. در مقابل اما برخی معتقدند تنش‌های فعلی منطقه بسیار بزرگ‌تر از آن است که دولت جدید عراق بتواند گامی مهم در جهت نابودی یا حتی کاهش آنها بردارد. شما فرصت‌های دولت جدید در این زمینه را تا چه اندازه جدی ارزیابی می‌کنید؟
من باور دارم که عراق می‌تواند نقشی استراتژیک در آرام کردن اوضاع ملتهب منطقه ایفا کند. علت این مسئله نیز به موقعیت عراق، عمق استراتژیک این کشور و روابطش با ایران از یک سو و مجموعه کشورهای عربی از سوی دیگر بر می‌گردد. بنابراین عراق بدون شک می‌تواند در حل چنین مشکلاتی که ادامه آنها به نفع هیچ‌کس در منطقه نیست، نقش‌آفرینی داشته باشد. از سوی دیگر فرایند کاهش تنش و مصالحه در منطقه به سود همه طرف‌ها از جمله عراق ارزیابی می‌شود، چراکه ثبات و استقرار این کشور هم به‌نوعی منوط به وضعیت حاکم بر روابط میان تهران و ریاض است.
بر این اساس آمریکایی‌ها نیز باید در مسیر آرام کردن فضا و مهار تنش‌های کنونی حرکت کنند، چراکه ادامه این وضع، علاوه بر عربستان و ایران، به سود آنها نیز نخواهد بود. ما خواهان کاهش تنش به‌طور عمومی در سراسر منطقه هستیم. هم‌اکنون تمام جهان با بحران اقتصادی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند و همزمان، گرفتار مقابله با ویروس کروناست. بنابراین مطالبه کاهش تنش و مهار بحران‌های موجود، محدود به منطقه ما نیست چرا که کل جهان خواستار توقف تمام جنگ‌های نظامی و رسانه‌ای شده است تا به این واسطه از بحران فعلی عبور کند. امیدواریم هیأت سیاسی عراق که سفرهای خارجی خود را امروز از تهران آغاز کرده، دست‌کم در کوتاه مدت به راه حل‌هایی برای کاهش تنش در آینده دست یابد.
برخی از رسانه‌ها و جریانات سیاسی، از تنش میان دولت آقای الکاظمی و تهران سخن می‌گویند. در واقع از دید این جریانات، مسئله «مصالحه منطقه‌ای با محوریت عراق» چندان جدی نیست، چرا که اصولا روابط دولت الکاظمی با تهران روابط مطلوبی به‌شمار نمی‌آید. نظر شما در این باره چیست؟
ایران همسایه بزرگ عراق است و بنابراین بغداد تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند از روابط عمیق خود با این کشور چشم بپوشد. قطعا کسانی هستند که تمایلی به برقراری ثبات در عراق و یا حتی سراسر منطقه ندارند، بنابراین در جهت تخریب روابط مورد نظر شما فعالیت می‌کنند. اما ما باور داریم که عراق، نقشی محوری در کاهش تنش‌های کنونی منطقه بین ایران و برخی کشورهای عربی خواهد داشت و شاید دولت جدید عراق در این مسیر موفق به تحقق اهدافی شود که دولت‌های پیشین عراق از انجام آن ناتوان بودند. اهمیت این مسئله با نگاهی به روابط خوب آقای الکاظمی با سایر طرف‌های مؤثر در بحران، بیشتر نمایان می‌شود. براساس اطلاعات، این کشورها از آقای الکاظمی، بیش از نخست‌وزیران سابق عراق استقبال می‌کنند.
آقای الکاظمی تا‌کنون چندین‌بار از آمادگی خود برای افزایش تعاملات مالی با ایران و کمک به این کشور مقابل فشارهای اقتصادی سخن گفته است. این مواضع از سوی ایشان در ملاقات با رئیس بانک مرکزی ایران در بغداد نیز مورد تاکید قرار گرفت. حضور چهره‌های عالی‌رتبه اقتصادی در هیأت سیاسی عراق در تهران نیز موید این امر است. روابط اقتصادی دو کشور در سایه تحریم‌های آمریکا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در ابتدا باید اشاره کنیم که ایران در روزگار سختی و روزگار مبارزه با داعش، کنار عراق ایستاده و کمک‌های فراوانی به این کشور داشته است. ایران در این زمینه به گردن عراق حق دارد، آن هم در وقتی که سایر کشورها رویکردی منفعلانه در قبال حوادث خطرناک نظامی و اقتصادی عراق در سال2014 داشته و اقدام قابل‌توجهی برای حمایت از این کشور مقابل تهدید داعش انجام ندادند. در چنین شرایطی بود که ایران به‌عنوان نخستین کشور وارد صحنه شده و کمک‌های تسلیحاتی، مستشاری و... خود به عراق را آغاز کرد. پس این از بدیهیات است که حالا عراق باید در مقابله با بحران اقتصادی ایران، کنار این کشور بایستد. به‌ویژه که ما در دهه90 میلادی چنین شرایطی را تجربه کرده‌ایم. عراقی‌ها درد و سختی محاصره اقتصادی را می‌شناسند. به باور ما، حق مردم ایران این نیست که به چنین شکلی در محاصره اقتصادی قرار داشته باشند. سیاست فشار بر مردم بدون شک از منظر عراق غیرقابل‌قبول است.
آنچه مورد انتظار ماست و به تحققش امیدواریم، دستیابی به راه‌حلی جامع و بین‌المللی برای خاتمه دادن به این وضعیت است. ادامه این شرایط به نفع هیچ‌کس نیست. باید با تلاش همگانی به راه‌حلی بین‌المللی برای مقابله با این مشکلات دست یابیم. تمام اینها در حالی است که هم‌اکنون برخی کشورهای منطقه تلاش دارند با سوءاستفاده از شرایط عراق و باقی مناطق، کشورگشایی کرده و یا نفوذ خود را به شکل نامشروع توسعه دهند. ما به آرام کردن فضا و مهار تنش‌ها نیاز داریم تا در سایه بازگشت ثبات، به تلاش‌های این کشورها پاسخ داده و مقابل تحرکات آنها برای نزدیک شدن به مرزهای عراق و یا حتی اشغال بخش‌هایی از خاک این کشور مقاومت کنیم.
می‌دانیم که دولت آقای الکاظمی در داخل عراق نیز با چالش‌های متعددی روبه‌رو است و برخی جریانات که حضور مؤثری در پارلمان دارند هم منتقد این دولت به شمار می‌آیند. ائتلاف عراقیون در چنین موقعیتی تاسیس شده و گفته می‌شود برنامه اصلی آن، حمایت از دولت آقای الکاظمی است. نسبت ائتلاف خود با دولت را چگونه تعریف می‌کنید؟
ما از دولت به‌عنوان دولت آقای الکاظمی حمایت نمی‌کنیم، ما از عراق و حاکمیت ملی این کشور حمایت می‌کنیم. آنچه برای ما به‌عنوان ائتلاف عراقیون اولویت دارد این است که جایگاه عراق و حاکمیت ملی این کشور به‌طور مطلق حفظ شود. پس از دولت و اجرای تمام تصمیم‌های دولتی که در این چارچوب باشد حمایت خواهیم کرد. به همین قاعده، هرگونه تصمیمی از سوی این دولت که به نفع حاکمیت ملی عراق نباشد مورد تایید ما نیست و امیدواریم که دولت الکاظمی هم در چنین مسیری قرار نگیرد. ما تا این لحظه از حامیان دولت ایشان هستیم و درصورت تداوم چشم‌انداز کنونی، از اجرای تصمیم‌های دولت در آینده نیز حمایت خواهیم کرد. آقای الکاظمی نقشه راهی را به‌عنوان برنامه دولت خود تقدیم مجلس کرده که با اکثریت آراء نمایندگان تصویب شده است. امیدواریم دولت ایشان تا روز آخر در چارچوب همین نقشه راه حرکت کند تا ما نیز به حمایت خود از دولت ادامه دهیم.
به‌عنوان سؤال آخر، چشم‌انداز شما از تحولات پیش روی منطقه طی ماه‌های آینده چیست؟ در حالی که جریاناتی نظیر دولت آقای الکاظمی و حامیان آن به‌طور مرتب از ضرورت کاهش تنش و مصالحه سخن می‌گویند، برخی احتمال افرایش تنش‌ها یا حتی وقوع درگیری نظامی را مطرح کرده‌اند. ارزیابی شما چیست؟
به باور من آمریکایی‌ها در شرایط کنونی به‌دلیل انتخاباتی که در پیش است تمایلی به افزایش تنش‌ها ندارند. بر این اساس، مقطع زمانی فعلی فرصت مناسبی است که با دستیابی به راه حلی بین‌المللی و جامع، آرامش و ثبات را به منطقه برگردانیم تا هم بسیاری از بحران‌ها متوقف شده و هم بخشی از مصایب و مشکلات مردم ایران خاتمه یابد. مردم ایران اکنون با صبر و ایستادگی خود در برابر این فشارهای ظالمانه مقاومت می‌کنند. قطعا محاصره اقتصادی روزی تمام خواهد شد. ما به‌عنوان شهروندان عراق نیز درد و سختی تحریم‌ها را چشیده‌ایم اما در پایان به لطف خدا این بحران تمام شد. تصور می‌کنم محاصره اقتصادی ایران نیز پس از انتخابات آمریکا تمام می‌شود؛ انتخاباتی که دیگر فاصله چندانی با آن نداریم.
ادامه شرایط کنونی منطقه به نفع هیچ‌کس نیست؛ نه عربستان، نه ایران و نه حتی آمریکا
امیدواریم هیأت سیاسی عراق در این سفرها به راه‌حلی برای کاهش تنش‌ها دست پیدا کند
کسانی که در جهت تخریب روابط دولت الکاظمی با ایران فعالیت می‌کنند تمایلی به بازگشت ثبات به عراق و منطقه ندارند
الکاظمی به‌دلیل روابط خوب با کشورهای عربی و آمریکا می‌تواند به نتایجی دست یابد که دیگر نخست‌وزیران عراق از انجام آن ناتوان بودند
باور داریم که عراق نقشی محوری در کاهش تنش‌های ایران با برخی کشورهای عربی ایفا خواهد کرد
درحالی‌که سایر کشورها عراق را تنها گذاشته بودند، ایران برای مقابله با داعش به کمک ما آمد
مردم عراق با درد و رنج محاصره اقتصادی و تحریم آشنا هستند
سیاست تحریم از دید عراق غیرقابل‌قبول است و برای مقابله با فشارهای اقتصادی در کنار ایران هستیم
ائتلاف عراقیون نه از آقای الکاظمی، بلکه از حاکمیت ملی عراق حمایت می‌کند
تا وقتی دولت الکاظمی در چارچوب فعلی قرار داشته باشد از آن حمایت خواهیم کرد
آمریکایی‌ها به‌دلیل انتخابات تمایلی به افزایش تنش‌ها ندارند؛ باید از این فرصت برای بازگرداندن ثبات به منطقه استفاده کرد
تصور می‌کنم فشارهای اقتصادی علیه ایران پس از انتخابات آمریکا تمام شود
در همینه زمینه :
