افسانه ایمنی جمعی

 زهرا خلجی- خبر‌نگار

اظهارات این روزهای مقام‌های ایران به این گمانه‌زنی دامن زده که کشور ما در حال پیگیری سیاست ایمنی جمعی است. روز گذشته صحبت‌های دکتر مسعود مردانی، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا هم به این گمانه‌زنی دامن زد. مردانی در مصاحبه‌ با ایسنا گفته است: چه سیاست کشور بر ایجاد ایمنی جمعی باشد و چه نباشد، ما در حال حرکت به سمت ایمنی جمعی هستیم. به گفته او «شاید اگر روزی تا ۷۰ درصد جمعیت ایران مبتلا شوند بتوان ماسک و دستکش را کنار گذاشت». این اظهارنظرها به‌ویژه پس از اعلام ابتلای ۲۵ میلیون ایرانی به کووید-۱۹ از سوی رئیس‌جمهوری بسیار جنجالی شده است. در کشورهای دیگر هم بحث‌های مفصلی در این رابطه در جریان است و می‌شود آن را یکی از جنجالی‌ترین مسائل علمی در این روزها دانست.
به عقیده گروهی از محققان، ایمنی جمعی زمانی به‌دست می‌آید که اکثر جمعیت یک کشور نسبت به یک بیماری عفونی ایمن شده باشند و این مسئله چرخه ابتلا را قطع کند.
مثلا چندی پیش مقام‌های سوئد که مقررات و سختگیری‌های شدیدی در مقابل ویروس جدید کرونا نداشتند، اعلام کردند سطح ایمنی در این کشور به ۳۰ درصد رسیده ‌است. سوئد اما یکی از بدترین آمار تلفات جهان را در مقایسه با جمعیت خود داشته است و محققان می‌گویند امتناع از قرنطینه و تعطیلی شهرها یک شکست تمام‌عیار بوده است.
از سوی دیگر رئیس مرکز بیماری‌های عفونی ژنو در نشریه تخصصی «لنست» نوشته است: «هر رویکردی در زمینه حرکت به سوی ایجاد ایمنی جمعی در پی انتشار طبیعی ویروس نه‌تنها عمیقا غیراخلاقی است بلکه دست نیافتنی‌ است.»
«دنی آلتمان»، استاد ایمونولوژی در کالج ایمپریال لندن در این رابطه به سی‌ان‌ان می‌گوید: در تمام شهرهای بزرگ و کوچک که ابتلا به ویروس کرونا زیاد اتفاق افتاده است تنها ممکن است 10تا 15درصد از جمعیت، نسبت به این بیماری ایمن باشند.
او تأکید می‌کند: ایمنی نسبت به چنین ویروس‌هایی احتمالا شکننده و ضعیف است چرا که ممکن است افراد تنها برای مدت کوتاه و فقط چند ماه در برابر این ویروس ایمن شوند و بعد از این مدت درصورت قرار گرفتن در مجاورت ویروس، احتمال ابتلای دوباره وجود دارد، پس نمی‌توان یک‌بار ابتلا را مبنای ایمنی همیشگی علیه ویروس کرونا دانست. این ویروس جدید بسیار مرموز است و ایمنی نسبت به آن بسیار گیج‌کننده و حتی در مواردی کوتاه‌مدت است.

در ترازوی علم
از زمانی که جدیدترین نوع ویروس کرونا با نام علمی SARS-CoV-2 در دسامبر 2019شناسایی شد، تاکنون حدود 14میلیون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا شده‌اند. به خاطر نرسیدن به دارو یا واکسنی مؤثر و همچنین فلج شدن اقتصاد جهان گروهی از محققان ایمنی جمعی را حالا به جای قرنطینه‌ راه‌حل جلوگیری از گسترش بیماری می‌دانند. براساس گزارش‌های جدید حالا یک تحقیق نشان می‌دهد که وقتی شخصی بهSARS-CoV-2مبتلا می‌شود، تولید آنتی‌بادی‌های سیستم ایمنی بدن او در برابر ویروس به سرعت اوج گرفته و سپس به سرعت کاهش می‌یابد.
این یافته‌ها نگرانی در مورد خطر احتمالی ابتلای مجدد افراد بهبودیافته از کووید-19را افزایش می‌دهد. «کامران کدخدا»، مدیر پزشکی آزمایشگاه ایمونوپاتولوژی در کلینیک کلیولند اوهایو در این رابطه به Healthline می‌گوید: مطالعات بیشتر نشان می‌دهد که افراد به‌ویژه با بیماری خفیف کووید-19، با گذشت زمان تمایل به از دست دادن این آنتی‌بادی‌ها دارند. آیا این بدان معنی است که آنها در معرض خطر ابتلای مجدد هستند؟ بله ممکن است.
 
بیماری خفیف، ایمنی کمتر
در یک مطالعه جدید نیز محققان دریافتند میزان آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده علیه ویروس کرونا در حدود 3هفته در افراد مبتلا به علائم به اوج خود رسیده است. طی 3هفته اول، 60درصد از شرکت‌کنندگان در این مطالعه پاسخ‌های قدرتمند آنتی‌بادی خنثی‌کننده را علیه ویروس ارائه کردند. با گذشت 65روز، تنها 17درصد از شرکت‌کنندگان هنوز سطح قوی آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده را در خون خود داشتند.
در افرادی که فقط علائم خفیف تا متوسط ​​بروز کرده بود نسبت به افرادی که موارد شدید کووید-19را تجربه کرده بودند، تولید آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده کمتر بود. سطح آنتی‌بادی همچنین در افرادی که فقط عفونت خفیف تا متوسط ​​ایجاد کرده‌اند تمایل به کاهش داشت. در برخی از آنها هیچ پادتن خنثی‌کننده‌ای تا پایان مطالعه قابل تشخیص نبود. این مطالعه توسط محققان کالج کینگ در لندن انجام شده که البته هنوز به مرحله بررسی نرسیده اما یافته‌های آنها با تحقیقات دیگری که توسط سایر کارشناسان انجام شده مطابقت دارد.
طبق گفته دکتر «استوارت پی ویزبرگ» استادیار آسیب‌شناسی و زیست شناسی سلولی در مرکز پزشکی ایروینگ دانشگاه کلمبیا در نیویورک مصونیت از کووید-19کوتاه‌مدت است و به همین دلیل مصونیت جمعی ممکن است هرگز رخ ندهد. اما درک چگونگی پاسخ سیستم ایمنی بدن به SARS-CoV-2و زمان مصونیت از ویروس بعد از بهبودی به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.
علاوه بر سلول‌های B تولیدکننده آنتی‌بادی، انواع دیگر سلول‌های B و سلول‌های T نیز نقش مهمی در جلوگیری از عفونت‌های ویروسی دارند. به‌عنوان مثال، سلول‌های T حافظه به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند ویروس‌هایی را که قبلا با آن روبه‌رو شده‌اند تشخیص داده و به آنها پاسخ بدهند.
ویزبرگ توضیح می‌دهد: پس از عفونت ویروسی، جمعیت کمی از سلول‌های T با حافظه طولانی‌مدت در بافتی که آلوده شده است آلوده باقی می‌مانند و گردش خون در بدن ادامه می‌یابد. این سلول‌های حافظه با دیدن مجدد ویروس می‌توانند به سرعت فعال شوند و بنابراین به کاهش شدت عفونت دوم کمک می‌کند.

از ایمنی جمعی تا کشتار جمعی
ابتلای تعداد زیادی از مردم دنیا به ویروس کرونای جدید، تصور دستیابی به ایمنی جمعی برای جلوگیری از انتشار ویروس را برای بسیاری از افراد ایجاد کرد. اما کارشناسان می‌گویند که ما حتی نزدیک به این استراتژی پزشکی هم نیستیم. چرا که برای رسیدن به ایمنی جمعی حتی درصورت علمی بودن 60تا 70درصد از جمعیت یک کشور باید به ویروس مبتلا شوند.
دکتر «گرگوری پولاند» متخصص واکسن و استاد پزشکی در کلینیک مایو در مینسوتا می‌گوید: به اندازه سفر به مریخ از مصونیت جمعی دور هستیم. آنچه می‌دانیم این است که اکثر مردم جهان به این ویروس آلوده نشده‌اند. موارد ابتلا تاکنون خیلی از آنچه برای مصونیت جمعی نیاز است فاصله دارد.
در واقع ابتلای جمعیت زیاد می‌تواند به‌خاطر ظرفیت پایین بیمارستانی آمار فوت‌شدگان را  هم به‌شدت بالا ببرد و خانواده‌های زیادی را داغدار کند. «گیپسیامبر دسوزا»، استاد اپیدمیولوژی و بهداشت بین‌المللی در دانشکده بهداشت عمومی جان هاپکینز بلومبرگ در مریلند می‌گوید: در نقاطی از جهان شیوع شدیدتر بوده است، اما حتی در آنجا نیز به ایمنی جمعی نرسیده‌اند. دکتر «دیوید دبلیو دودی» که استاد دانشیار اپیدمیولوژی و بهداشت بین‌المللی در دانشکده بهداشت عمومی جان هاپکینز است هم می‌گوید: در بدترین نقاط شیوع، بیش از 20درصد از جمعیت به ویروس مبتلا شده‌اند درحالی‌که ایمنی جمعی به حدود 60درصد مورد ابتلای محافظت شده نیاز دارد. ایتالیا و یکی از شهرهای آنجا که سخت‌ترین شیوع را داشت درنظر بگیرید، آنها مطالعات شیوع بیماری را انجام داده‌اند. میانگین مبتلایان 12.6درصد بود و با تعداد غیرقابل کنترل مرگ‌ومیرها فقط به حدود 13درصد رسید. این عدد فاصله‌ای طولانی با 70درصد دارد.
یک مطالعه جدید نشان می‌دهد ایمنی شخصی از ابتلا به ویروس طی چند‌ماه از بین می‌رود و فرد درصورت قرار گرفتن در معرض ویروس امکان دارد دوباره به آن مبتلا شود. این بدان معنی است که ایمنی جمعی استراتژی موقت و فراری است.  دودی می‌گوید: اگر محافظت آنتی‌بادی ماندگار نباشد، بعید به‌نظر می‌رسد که ایمنی جمعی حاصل شود.