تحقق رؤیای 18ساله در میراث‌فرهنگی

 محمد باریکانی- خبرنگار

 18سال تلاش برای اداره محوطه‌های تاریخی و فرهنگی به همراه موزه‌ها در قالب هیأت امنا‌، اواخر هفته گذشته به نتیجه رسید و سرانجام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی حکم انتصاب معاون میراث فرهنگی آن وزارتخانه به سمت دبیر هیأت امنای مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی را امضا‌ کرد و بدین‌ترتیب از امروز 21محوطه‌ تاریخی ثبت ملی‌شده و موزه‌ در مرحله نخست تغییر شکل مدیریتی به‌صورت هیأت امنایی اداره می‌شوند.
علی‌اصغر مونسان به محمدحسن طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی که به سمت دبیری هیأت امنای محوطه‌های تاریخی و فرهنگی نیز منصوب شده است، ماموریت داد تا ابلاغ مصوبات هیأت‌امنا به مجموعه‌ها و نظارت بر فعالیت‌های آنها را از حیث انطباق با قوانین و مقررات و دستورالعمل‌های ابلاغی انجام دهد و پیگیری اعتبارات مصوب و تخصیصی مجموعه‌ها را که در قوانین بودجه سنواتی پیش‌بینی و تأمین می‌شوند تا ابلاغ از سوی معاونت توسعه مدیریت وزارت میراث‌فرهنگی به سرانجام برساند. دبیر هیأت امنای محوطه‌ها و مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی کشور همچنین مکلف شده است جلسات کارشناسی با حضور واحدهای تخصصی وزارت میراث‌فرهنگی و صاحب‌نظران به‌منظور هماهنگی هیأت‌‌امنا و بهبود عملکرد مدیریت مجموعه‌ها را تشکیل دهد و گزارش عملکرد سالانه مجموعه‌ها جهت ارائه به هیأت امنا‌ را تنظیم کند. همچنین قرار است علاوه بر 21مجموعه انتخابی برای اداره به‌صورت هیأت امنایی، فهرست و گزارش‌های توجیهی مجموعه‌های پیشنهادی ملی جدید نیز از سوی دبیر هیأت امنای مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی انجام شود.
محمدحسن طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی وزارت میراث فرهنگی نیز به همشهری خبر داده است که انتخاب 21مجموعه برای اداره به شیوه هیأت امنایی تنها مقدمه کار است و تمامی مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی کشور به‌تدریج به فهرست مدیریت هیأت امنایی افزوده می‌شوند.

استقلال از قوانین جاری
اما هیأت‌‌امنایی‌شدن مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی کشور چه مزیت‌هایی دارد؟ سیدمحمد بهشتی که در جلسه هفته گذشته با وزیر میراث‌فرهنگی به‌منظور اعلام اداره هیأت امنایی مجموعه‌های فرهنگی و تاریخی کشور حضور داشت، در این‌باره به همشهری می‌گوید: موضوع هیأت امنایی‌شدن مجموعه‌های تاریخی مدت زمان طولانی و از اوایل دهه‌80 مطرح بود که اکنون فرصت تحقق یافت.
او گفت: هیأت‌امنایی‌شدن محوطه‌های تاریخی و فرهنگی کشور بدین معنا‌ست که این مجموعه‌ها به لحاظ مقررات اداری و مالی، از مقرراتی که در قانون محاسبات و بودجه می‌آید، مستثنی شده و تابع آیین‌نامه‌های مالی و اداری مختص به‌خود شوند.
به گفته بهشتی، ‌تصمیم جدید برای هیأت‌امنایی‌شدن محوطه‌های تاریخی و فرهنگی کشور و موزه‌ها کمک خوبی برای پیشبرد امور مرتبط با میراث‌فرهنگی کشور است.
سیدمحمد بهشتی که خود عضوی از هیأت‌امنای اصلی محوطه‌ها و مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی کشور است، می‌گوید: قوانین اداری و مالی که به مفهوم کلی در کشور وجود دارند، همچون قانون استخدامی و قانون محاسبات، تناسبی با نوع فعالیت‌های حوزه میراث فرهنگی نداشتند که اکنون این امکان ایجاد شد که با هیأت‌امنایی‌شدن مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی، این مجموعه‌ها تابع مقرراتی شوند که تناسب بیشتری با فعالیت‌هایشان دارد. به گفته این عضو اصلی هیأت‌امنای مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی کشور، براساس قانون محاسبات و قوانین بودجه، اعتباری به نام اعتبار عمرانی وجود داشت که بخشی از این اعتبار در اختیار محوطه‌های تاریخی برای مرمت قرار می‌گرفت. فهم کلی قانون در اعتبارات عمرانی نیز انجام پروژه‌هایی نظیر احداث جاده، ساخت فرودگاه و اقدامات عمرانی در کشور بود که همگی یک نقطه آغاز و یک نقطه پایان دارند و براساس یک تعرفه و حساب و کتاب مشخص‌، هزینه این پروژه‌ها محاسبه می‌شود؛ درصورتی که ماجرای مرمت آثار تاریخی موضوعی کاملا متفاوت است. به‌عنوان مثال، مرمت یک نقاشی در عمارت چهلستون اصفهان ممکن است 10سال زمان ببرد تا به اتمام برسد، چون مرمت آثار تاریخی وقتی شروع می‌شود به‌دلیل اتفاقات بعدی و لایه‌های مختلف کار مشخص نیست چه زمان به پایان می‌رسد. سیدمحمد بهشتی می‌گوید: موضوعاتی شبیه به ‌بخش مرمت آثار فرهنگی در قوانین و مقررات عمومی نمی‌گنجند و باید قوانین و مقررات متناسب با فعالیت‌های خود را داشته باشند.

ترکیب هیأت
او با اعلام این موضوع که از اوایل دهه80 سازمان وقت میراث‌فرهنگی به این نتیجه رسید که باید اداره محوطه‌ها و مجموعه‌های تاریخی‌و فرهنگی کشور به‌صورت هیأت امنایی انجام شود، افزود: در سیاست‌های برنامه 5ساله توسعه نیز همان زمان این موضوع طرح شد و مصوباتی نیز برای اجرای آن گرفته شد که به اجرا درنیامدند و امروز آرزوی دیرینه‌ای که در حوزه میراث‌فرهنگی وجود داشت، امکان تحقق یافت. هیأت امنای مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی متشکل از شخصیت‌های حقوقی و حقیقی هستند که در بخش حقوقی نمایندگان دستگاه‌های مرتبط با حوزه میراث‌فرهنگی از سازمان برنامه‌و‌بودجه یا وزارت دارایی و... حضور دارند و شخصیت‌های حقیقی عضو هیأت امنای مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی کشور نیز به لحاظ تخصص و وجهه عمومی، شخصیتی و موقعیتی در بحث میراث‌فرهنگی دارای جایگاه معتبری هستند.
سیدمحمد بهشتی معتقد است که اداره هیأت امنایی موزه‌ها، محوطه‌ها و مجموعه‌های تاریخی‌ و فرهنگی کشور تأثیر بالایی در حفاظت، پژوهش و معرفی آثار تاریخی کشور دارد و می‌تواند روند پژوهش، حفاظت و معرفی داشته‌های میراث فرهنگی ایران را همزمان  پیش‌ببرد.