نتیجه تعامل با دنیا

 نشست اخیر شورای امنیت، سومین تلاش آمریکا و البته سومین شکست دولت دونالد ترامپ در شورای امنیت برای پرونده‌سازی‌ علیه ایران بود؛ نخستین تلاش در اسفند سال 96رخ داد که روسیه قطعنامه ضد‌ایرانی را در شورای امنیت به نفع ایران وتو کرد؛ قطعنامه‌ای که قصد داشت ضمن تمدید تحریم تسلیحاتی یمن برای یک سال دیگر، ایران را به‌خاطر آنچه ارسال موشک به شیعیان حوثی خوانده می‌شود، محکوم کند که با رأی منفی روسیه مواجه شد. دومین بار مهرماه سال 97دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا شخصا به جلسه شورای امنیت رفت اما در آن جلسه با حمایت قاطبه اعضای شورای امنیت از برجام مواجه شد و با دست خالی از شورای امنیت رفت. سومین تلاش در روزی صورت گرفته که آمریکایی‌ها به گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد درباره منشا موشک‌هایی که به تاسیسات نفتی آرامکو شلیک شده بود چشم دوخته بودند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در این گزارش مدعی شده بود منشا این موشک‌ها ایرانی بوده است با این حال حتی با وجود چنین گزارشی که محمدجواد ظریف هم کنایه‌هایی به جانبدارانه بودن آن زد؛ صحنه شورای امنیت به عرصه دفاع از برجام و نکوهش آمریکا تبدیل شد؛ چنانچه روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز در گزارشی درباره نشست شورای امنیت با موضوع اجرای تعهدات ایران ذیل قطعنامه 2231شورای امنیت نوشته است: دعوت آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران خریداری نداشت. روزنامه نیویورک‌تایمز می‌نویسد: مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در این نشست خواستار تمدید نامحدود تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران شد، اما روسیه و چین این درخواست را به‌صورت مستقیم و متحدان نزدیک واشنگتن، با مواضعی دوپهلو آن را رد کردند. روزنامه نیویورک‌تایمز نوشته نماینده‌های بریتانیا، فرانسه و آلمان به‌صراحت مخالفت خودشان را با تلاش آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران هم اعلام کردند. نماینده آلمان، پس از آنکه نماینده چین گفت که آمریکا حقی برای بازگرداندن خودکار تحریم‌ها علیه ایران ندارد گفت که با موضع نماینده چین موافق است.
نیویورک‌تایمز نوشته است: مقاومت ابرازشده علیه دعوت مایک پمپئو که علاوه بر روسیه و چین از سوی متحدان کلیدی آمریکا هم ابراز شد نشان‌دهنده انزوای روزافزون ایالات متحده و روند رو به افول نفوذ این کشور حتی در مسئله‌ای مانند مقابله با ایران است.
وزارت امور خارجه آلمان هم با بازنشر پیام توییتری هیأت این کشور در سازمان ملل که پس از جلسه مجازی شورای امنیت انجام شد، بر ضرورت حفظ توافق هسته‌ای تأکید کرد. در این پیام توییتری آمده است: آلمان نسبت به حفظ برجام [توافق هسته‌ای] متعهد است و به پایبندی کامل به تعهدات خودمان در برجام ادامه خواهیم داد. نشریه آمریکایی فارین پالیسی هم با اشاره به تلاش مایک پمپئو برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران نوشت: دیپلمات ارشد این کشور با سرزنش مؤکد دوست و دشمن که از آمریکا به‌دلیل خروج 2 سال پیش از توافق هسته‌ای ایران انتقاد کردند، مواجه شد. به نوشته این نشریه، در روزی که اتحادیه اروپا آمریکا را از «فهرست ایمن» کشورهایی که شهروندانش اجازه سفر به این بلوک ۲۷ کشوری را دارند، حذف کرد، برخورد سرد با پمپئو، تصویر انزوای روزافزون آمریکا را کامل و احترام ناچیز کشورهای دیگر به دولت ترامپ را که در آستانه رقابت‌های انتخاباتی سختی قرار دارد، نمایان کرد.
آمریکا از دیروز تلاش‌هایش را برای هم‌نظر کردن کشورهای اروپایی در جهت تصویب قطعنامه‌ای که تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران را نشانه گرفته، آغاز کرده است با این حال محمدجواد ظریف، وزیر خارجه که یکی از مهم‌ترین سخنرانی‌های خود را درباره وظایف شورای امنیت، ساختار برجام و قطعنامه 2231ایراد کرده بود در توییتی دوباره یادآوری کرد که تن دادن به خواسته آمریکا به‌معنای بازگشتن به قانون جنگل است. او نوشت: جامعه بین‌المللی به‌طور کلی و به‌طور خاص شورای امنیت سازمان ملل متحد با تصمیمی مهم روبه‌رو است: آیا ما احترام به حاکمیت قانون را نگه خواهیم داشت و یا اینکه به قانون جنگل برمی‌گردیم؟
مجید تخت‌روانچی، مذاکره‌کننده سابق هسته‌ای و نماینده دائم ایران در سازمان ملل هم در توییتی نوشت: اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد باری دیگر بر حمایتشان از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ این شورا تأکید کردند. سخنرانی‌های آنها ثابت کرد که از اقدام آمریکا در راستای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران حمایت نمی‌کنند؛ چرا که این اقدام، نقض قطعنامه ۲۲۳۱ است. نماینده دائم کشورمان در سازمان ملل متحد ادامه داد: آمریکا باید پیش‌نویس سیاه‌بخت خود را پیش از آنکه یک‌بار دیگر رد شود، هر چه سریع‌تر کنار بگذارد.
سخنرانی ظریف در نشست شورای امنیت سازمان ملل که با یک نقل قول از دکتر محمد مصدق شروع شد آخرین تیر به تلاش‌های آمریکا در شورای امنیت بود. سخنان او چنان بود که عطاالله مهاجرانی، وزیر فرهنگ و ارشاد در دوران اصلاحات با تمجید از سخنان او نوشت: به‌نظرم از حیث دانش حقوقی و سیاسی، تجربه سیاسی، تسلط به زبان و زاویه‌های آشکار و پنهان زبان دیپلماسی و نیز سلامت نفس و اصالت، هیچ وقت ایران وزیر خارجه‌ای مثل ظریف نداشته است.

شکست آمریکا نتیجه تعامل سازنده با دنیا بود
انزوای آمریکا در جلسه سه‌شنبه‌شب شورای امنیت سازمان ملل نتیجه سیاست تعاملی و سازنده دولت تدبیروامید بود. حسن روحانی یک هفته پس از مواضع ملایم ایران مقابل تنش‌آفرینی‌های شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از حمایت حداکثری کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل در کنار ایران راضی به‌نظر می‌رسید. روحانی جلسه سه‌شنبه سازمان ملل را نمایشی برای شکست مجدد سیاسی آمریکا در برابر جمهوری اسلامی ایران توصیف کرد و گفت: «در این 3سال‌ونیم از زمانی که دولت جدید آمریکا در کاخ سفید مستقر شده، با بی‌قانونی، اعمال ضد‌قانونی، ضد‌بشر و ضد‌حقوق بشر در طول این مدت علیه جمهوری اسلامی ایران مواجه بوده‌ایم؛ حالا ممکن است آمریکایی‌ها در محاسبات خود بگویند که در بخش اقتصادی یک موفقیتی به‌دست آوردیم و توانستیم ملت ایران را تحت فشار مضاعف قرار دهیم اما قطعا از لحاظ سیاسی، حقوقی و اخلاقی در طول مدت 3سال‌ونیم بارها و بارها با شکست مواجه شده‌اند و دیروز هم باز یک نوع شکست جدید برای آمریکایی‌ها بود.» براساس گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، روحانی همچنین با اشاره به اینکه آمریکایی‌ها در هفته‌های اخیر 2شکست بزرگ سیاسی را متحمل شده‌اند، یادآور شد: «یکی راجع به پیش‌نویس قطعنامه‌ای که علیه ایران تهیه کردند و تا امروز در واقع همه آنهایی که در شورای امنیت فعال هستند به‌نحوی مخالفت کردند و آمریکایی‌ها موفقیتی برای اینکه زمینه را در شورای امنیت آماده کنند، به‌دست نیاوردند؛ در افکار عمومی دنیا هم به‌دست نیاورند و شکست دوم آنها دیروز در صحن شورای امنیت بود که غیر از خودِ آمریکا 14عضو دیگر همگی از برجام تعریف و تأیید و پشتیبانی کردند؛ یعنی آمریکایی‌ها 3سال‌ونیم است در دنیا تلاش می‌کنند برای اینکه برجام را بشکنند، اما بعد از 3سال‌ونیم باز هم وقتی شورای امنیت سازمان ملل تشکیل می‌شود، غیر از خودشان 14عضو دیگر، از برجام و قطعنامه2231 حمایت می‌کنند.»

بن‌بست آمریکا در نظم جدید جهانی
دیاکو حسینی _ تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی

جلسه سه‌شنبه شورای امنیت سازمان ملل از جهات عمده‌ای شکست بزرگی برای سیاست خارجی آمریکا در امنیتی‌سازی و بزرگ‌نمایی تهدید ایران در جامعه بین‌المللی محسوب می‌شد. دولت آمریکا از زمان آقای ترامپ تلاش دارد تا یک‌بار دیگر موضوع ایران را به قبل از برجام برگرداند و عملا این دوره تاریخی یعنی تحقق برجام را از حافظه تاریخی جهان حذف کند. آمریکا با همین هدف تحریم‌ها را با شدت بیشتری قبل از برجام به ایران تحمیل کرد تا جمهوری اسلامی ایران را وادار به یک توافق جدید کند. ایده‌آل ایالات متحده نیز سود حداکثری خود در یک توافق جدید بود تا براساس آن ایران را در همه جنبه‌ها مهار کند.
پروژه آمریکایی‌ها با وجود شکست آنها در جلسه اخیر شورای امنیت ملی همچنان ادامه یافته است، اما دست‌کم در چارچوب شورای امنیت و از راه چندجانبه‌گرایی به بن‌بست رسید. با این اتفاق یکی از تلاش‌های آمریکا مبنی بر تمدید تحریم تسلیحاتی که نقض قطعنامه2231بود و می‌توانست تأثیرات مهلکی بر باقیمانده برجام بگذارد به بن‌بست رسید و مشخص شد که آمریکا نخواهد توانست آن هدف را پیگیری کند.
به‌نظر می‌رسد نشست اخیر شورای امنیت نمادی از یک نظم جهانی جدید در حال ظهور است، یا حداقل می‌توان گفت شکلی از بی‌نظمی در حال‌ گذار به نظمی است که مشخص نیست چه شکل و شمایلی خواهد داشت ولی بدون شک یک نظم جهانی چندقطبی را شکل خواهد داد.
 نشست دوره‌ای شورای امنیت در بررسی قطعنامه2231هم از جهت نمادین در ارزیابی عملکرد نظام جهانی، نمونه روشن و خوبی از ناتوانی ایالات متحده در ایجاد هماهنگی بین‌المللی بود و هم در رابطه با قطعنامه2231و موضوع خاص برجام نشان داد که آمریکایی‌ها بسیار آشفته هستند و قادر نیستند حتی یک اجماع حداقلی در شورای امنیت ایجاد کنند. جالب توجه بود که حتی کشورهای کوچک‌تر که از آمریکایی‌ها پیروی می‌کنند، در این مخالفت و در دفاع از چندجانبه‌گرایی و توافقات بین‌المللی صراحت داشتند. این نشان می‌دهد که سیاست خارجی آمریکا تا چه اندازه در قانع کردن افکار عمومی در سایر کشورها و حتی کشورهای دوست نزدیک خودش هم ناتوان شده است. اما نشست اخیر چه نتیجه‌ای در پیگیری تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران خواهد داشت؟ با اتفاق اخیر که درخصوص قطعنامه2231با رضایت اعضای دائم شورای امنیت و سایر کشورها رخ داد، تقریبا می‌توان گفت که تمدید تحریم تسلیحاتی ایران نیز منتفی است. اما این بدان معنا نیست که آمریکا نمی‌تواند آن هدف را از راه‌های دیگری پیگیری کند.