هشدار ایمنی

مجید جباری _ خبر‌نگار

انفجار در کلینیک سینا اطهر، زنگ خطر ناایمنی و فرسودگی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی تهران را به صدا درآورد. صدها بیمارستان و مراکز درمانی دیگر مثل «سینا اطهر» در چهارگوشه پایتخت جا خوش کرده‌اند و مثل بمب ساعتی هر لحظه امکان بروز حادثه‌ای در ابعاد بزرگ‌تر در آنها می‌رود. درحالی‌که تاب‌آوری شهرها روی پاشنه مراکز درمانی و امدادی می‌چرخد، اما آنطور که آمار‌ها نشان می‌دهد در میان 4500ساختمان ناایمن شهر با اولویت درجه یک خطرناکی، انبوهی از بیمارستان‌ها هم دیده می‌شوند. ساختمان‌هایی که باید زندگی‌بخش باشند، به سازه‌های مرگ تبدیل شده‌اند. درست مثل انفجار سه‌شنبه شب که جان 19نفر از بیماران و کادر درمانی را گرفت و تعدادی دیگر را روانه تخت‌های بیمارستانی کرد. پیام هشدارآمیز این موضوع وقتی جدی‌تر می‌شود که اعلام شده است که حدود 70درصد بیمارستان‌های پایتخت ایمنی و استحکام لازم را ندارند. اگرچه هنوز آمار دقیقی از بیمارستان‌های پرخطر وجود ندارد اما تخمین‌ها حاکی از آن است که اصول ایمنی در بیمارستان‌های بالای 35سال رعایت نمی‌شود. در این بین یکی از دلایل نبود آمار از تعداد بیمارستان‌های ناایمن به نقص در پرونده شهرسازی آنها برمی‌گردد.

نقطه کور ایمن‌سازی‌
برخی بیمارستان‌های شهر به‌دلیل قدمت ساخت به پایان عمرشان نزدیک شده‌اند و باید بعد از بهسازی و بازسازی، استانداردهای ایمنی بگیرند. اما تعدادی دیگر هم هستند که بدون پایان‌کار به بهره‌برداری رسیده‌اند. آنهایی که پایان‌کار دارند تکلیفشان معلوم و دست مدیریت شهری برای رفع خطر از آنها باز است اما، مشکل جای دیگری است. در واقع مشکل، مراکزی هستند که بعد از سال‌ها هنوز هم پایان‌کار ندارند و در نقطه کور قوانین جا خوش کرده‌اند؛ درست به همین دلیل کار زیادی هم از دست مدیریت شهری و آتش‌نشانی برای ایمن‌سازی‌ و رفع خطر این ساختمان‌ها برنمی‌آید.
آنطور که مهدی داوری می‌گوید، سازمان آتش‌نشانی نمی‌تواند از بهره‌برداری ساختمان‌ بدون پایان کار جلوگیری کند؛ بارها مکاتبه کرده‌ایم که قبل از ارائه پایان‌کار ساختمان‌ها آماده بهره‌برداری نیستند و هرکدام خطراتی دارند.
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی ادامه داد: «همه نکات ارائه شده براساس اصول است اما اینکه چگونه قوانین اجرا شود مسئله دیگری است. معتقدیم هزینه‌های سازمان آتش‌نشانی به‌خاطر ساختمان‌های ناایمن افزایش پیدا می‌کند و باید فشار مضاعف تحمل کنیم و آتش‌نشانان مخاطرات بیشتری را متحمل می‌شوند و همه اینها شرایط را سخت‌ می‌کند.»
به گفته داوری، به غیراز فشار به سازمان آتش‌نشانی، حوادثی که رخ می‌دهد خسارات جبران‌ناپذیری را وارد می‌کند؛ درحالی‌که باید قبل از وقوع حادثه پیشگیری صورت گیرد.
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی با اشاره به برخی اقداماتی که می‌توان برای مقابله با این امر درنظر گرفت، تصریح کرد: «سازمان نظام مهندسی می‌تواند با نظارت، نقش مؤثری در ساختمان‌های در حال احداث داشته باشند و حوزه‌های HSE مهم‌ترین ناظر هستند. ایمنی ساختمان‌ها و کار باید درنظر گرفته شود. حدودا 35درصد آتش‌سوزی‌های تهران مربوط به ساختمان‌ها و سایر به فضاهای عمومی، خودرویی، فضای سبز و... است.»
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی گفت: «خوشبختانه ساختمان‌های بلندمرتبه سطحی از ایمنی را دارا هستند و معمولا تعداد حوادث زیاد نیست اما حتی یک فقره خطر هم زیاد است.»

4 اخطاریه ایمنی برای کلینیک سینا اطهر 
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی همچنین از ارائه3 تا 4 اخطاریه نبود ایمنی در ساختمان کلینیک سینا اطهر خبر داد و تصریح کرد: «این ساختمان را طی سال‌های گذشته پایش و رصد کرده‌ایم و سازمان آتش‌نشانی برای نخستین‌بار طی سال۹۴ سراغ این ساختمان رفته است و آنجا را بازدید کرده و اقدامات لازم در قالب دستورالعمل ایمنی به ساختمان ارائه شده است. در سال‌های 94 و 96 و 97 از این ساختمان بازدید و در سال۹۸ به مالکین ابلاغ کردیم در شرایط ناایمن هر اتفاقی بیفتد مسئولیتش با خود شماست.»

معیارهای فرسودگی و ناایمن بودن بیمارستان‌ها
بیمارستان‌های ناایمن فقط آنهایی نیست که عمر بالاتر از 40، 50سال دارند. بارگذاری بیش از حد، بیمارستان‌هایی که از ابتدا با کاربری درمانی ساخته نشده‌اند و مراکز درمانی که تجهیزات مقابله با حریق ندارند هم فرسوده به‌حساب می‌آیند. ضمن اینکه برخی عوامل دیگری که عنوان فرسوده و ناایمن را به مرکز درمانی می‌دهد، به شرح زیر است:

     استفاده از مصالح قابل اشتعال مثل چوب و کانکس‌های پیش‌ساخته.
     نبود سیستم اعلام و اطفای حریق خودکار که در بناهای بالای 11طبقه الزامی است.
     افزایش بار حریق در بیمارستان‌ها با استفاده از انواع کفپوش‌ها، دیوار‌ها و سقف‌های تزیینی (بار حریق ساختمان معیاری است که اگر از حداکثر مجاز بیشتر شود منجر به ناایمن شدن ساختمان می‌شود. این میزان حداکثری 35 کیلوگرم مواد سوختنی در مترمربع است. این مواد سوختنی شامل سقف‌ها و دیوارهای کاذب، کابل‌ها، لوله پولیکا، پرده، تشک و هر ماده سوختنی می‌شود.)
     باز بودن ورودی‌های طبقات به یکدیگر که سبب گسترش حریق به دیگر طبقات درصورت آتش‌سوزی می‌شود.

عمر بالای بیمارستان‌ها

متوسط عمر 570بیمارستان کشور بالای 35سال است. در بین آنها نیز ۸۷بیمارستان کشور حضور دارند که قدمتی برابر یا بیش از ساختمان پلاسکو و آلومینیوم دارند. طبق گزارش کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران از آن بحرانی‌تر این است که در اغلب آنها نه‌تنها تجهیزات لازم ایمنی از نظر اعلام و اطفای حریق و راه‌پله‌های اضطراری با کارکرد مناسب وجود ندارد، بلکه با توجه به ماهیت‌شان کپسول‌های گاز اکسیژن، تجهیزات الکترونیکی و پزشکی با دمای اشتعال و ذوب پایین، الکل و منابع سوختی دیگری مانند هلیوم هم وجود دارد؛ منابع سوختی که درصورت بروز حادثه‌ای مانند انفجار سه‌شنبه شب در کلینیک سینا اطهر، می‌تواند فاجعه بزرگ‌تری را بار آورد.

 نداشتن پایان‌کار مانع ایمن‌سازی برخی از کلینیک‌های درمانی و بیمارستان‌ها شده است