شانس ضعیف آمریکا در شورای امنیت

رامین مهمان‌پرست ‌_ ‌سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه

5سال پس از توافق هسته‌ای، ایالات متحده آمریکا همچنان موانع جدیدی مقابل اجرای برجام ایجاد می‌کند. آخرین تلاش کاخ سفید در راستای بی‌اثر ساختن مجوز خرید و فروش تسلیحات ایران در چارچوب مفاد برجام و قطعنامه مرتبط با آن بوده است. قطعنامه 2231مربوط به توافق برجام و مذاکراتی بود که بین نمایندگان ایران و مسئولان کشورهای اروپایی؛ انگلیس، فرانسه، آلمان، نمایندگان ایالات متحده آمریکا و مسئولان سیاست خارجی اتحادیه اروپا شکل گرفت. این توافق دوطرفه تعهداتی را برای ایران و سایر اعضای برجام ایجاد می‌کرد. تعهد ایران این بود که همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را ادامه دهد. آژانس موظف بود گزارش‌هایی را در رابطه با فعالیت‌های ایران منتشر کند و راستی‌آزمایی کند. ایران هم محدودیت‌هایی را در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای خود پذیرفت تا اینکه طرف مقابل با توجه به گزارش‌های آژانس به نتیجه قطعی و نهایی رسید. بعد از مدت زمانی که تعهدات ایران در چارچوب برجام به پایان می‌رسد، تحریم‌های مختلف می‌بایست در یک جدول زمانی برداشته می‌شدند. از همان ابتدای امضای برجام، قرار شد تا تحریم‌های مختلف اقتصادی که اتحادیه اروپا و آمریکا تصویب کرده بود برداشته شود. قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران نیز ملغی شدند و قطعنامه 2231به جای آن تصویب شد. این رویه ادامه داشت. هرچند که دستاورد ملموسی به لحاظ همکاری‌های اقتصادی و تجاری از طرف کشورهای طرف برجام مشاهده نشد. فشارهای آمریکایی‌ها و موانع حقوقی‌ای که برای سرمایه‌گذاری و جابه‌جایی پول ایجاد کرده بودند، انتظارات را برآورده نکردند، هرچند که در این فاصله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به کرات فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را تأیید کرد و نشان از آن داشت که ما به تمام تعهدات عمل کردیم، ولی در مقابل دستاورد مطلوبی نداشتیم.

بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و روی کار آمدن آقای ترامپ، با توجه به شعارهایی که وی در انتخابات ریاست‌جمهوری می‌داد و می‌گفت اگر به ریاست‌جمهوری برسد برجام را پاره می‌کند و آن را یک توافق بد می‌خواند که منافع آمریکا را تأمین نمی‌کند، آمریکایی‌ها خروج یک طرفه‌ای از برجام داشتند و تلاش کردند تا با فشار روی کشورهای مختلف توافق جدیدی جایگزین شود. این به هیچ وجه مورد تأیید کشور ما نبود و 3کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه به‌دنبال این بودند که هم برجام از بین نرود و هم توان مقابله با این عهد شکنی مقامات آمریکایی را نداشتند. موضع روسیه و چین هم حمایت از برجام و مواضع ایران بود.
آمریکایی‌ها در ادامه سیاست‌های خودشان با توجه به اینکه در اکتبر سال‌جاری (مهرماه) محدودیت‌های 5ساله خرید و فروش تسلیحات نظامی براساس قطعنامه2231لغو می‌شود، تمام تلاش خود را می‌کنند تا تحریم تسلیحاتی ایران باقی بماند. آنها 2راه داشتند. نخست این بود که تلاش کردند از طریق مکانیسم خود برجام یعنی مکانیسم ماشه تحریم‌ها را تمدید کنند. این کار اگر قرار باشد شکل بگیرد باید توسط یکی از اعضای برجام انجام شود. آمریکا با خروج از برجام دیگر نمی‌تواند ادعا کند که از این سیستم استفاده کند. هرچند آنها مدعی شدند که آمریکا همچنان طرف مشارکت برجام است، ولی ادعایشان مضحک بود و مورد قبول هیچ‌کس واقع نشد و ادعاهای آمریکایی‌ها در این رابطه رد شد. راه دوم آمریکایی‌ها فشارهای سیاسی و روانی برای فضاسازی بود. به همین علت نیز تلاش کردند تا در شورای حکام سؤالاتی را درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران مطرح کنند و ادعاهایی را که مقامات صهیونیستی براساس گزارش‌های منافقین در گذشته‌های دور داشتند بازگشایی کنند. آنها با فشار به کشورهای اروپایی تلاش کردند تا فضای سنگینی ایجاد کنند و یک مصوبه در شورای حکام به‌دست آورند. همزمان با این اقدام، قطعنامه‌ای را در شورای امنیت پیشنهاد کردند که براساس این قطعنامه تحریم‌های تسلیحاتی ایران به‌صورت نامحدود تمدید شود.

این درخواست یک‌طرفه آمریکا بدون هیچ‌گونه مستنداتی که بتواند نشان‌دهنده تغییری در وضعیت ایران در رابطه با فعالیت‌های نظامی باشد، با استقبال زیادی روبه‌رو نشد، هرچند که آمریکایی‌ها تمام فشار خودشان را آوردند تا درصورتی که نتوانستند مصوبه‌ای در شورای امنیت کسب کنند، در راستای آن فضاسازی گامی برداشته باشند.
از بین 5کشوری که در شورای امنیت دارای حق وتو هستند، همگی غیرآمریکا نسبت به این قطعنامه پیشنهادی نظر مخالف دارند. آمریکایی‌ها اگر بخواهند این قطعنامه را به تصویب برسانند، از 15کشور عضو شورای امنیت باید 9رأی مثبت را برای پیشنهاد خودشان اخذ کنند.
از بین 14کشوری که غیرآمریکا باقی می‌ماند، باید 8کشور دیگر به این قطعنامه رأی بدهند تا آنها بتوانند رأی لازم را به‌دست آورند. این درصورتی اتفاق می‌افتد که هیچ‌کدام از کشورهای غیراصلی این قطعنامه را وتو نکنند که به‌ احتمال زیاد این قطعنامه رد خواهد شد و احتمال اینکه کار به حق وتو برسد نیز پایین است. احتمال اینکه از بین 10کشور عضو غیردائم، 8کشور به قطعنامه پیشنهادی آمریکا رأی بدهند ضعیف است. اگر هم این کار صورت گیرد، احتمال وتو شدن آن از سوی روسیه و چین وجود دارد.
آنچه آمریکایی‌ها دنبال می‌کنند، بحث بازی با افکار عمومی است و یکی از اهداف آن می‌تواند انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا باشد. آقای ترامپ خیلی وضعیت را برای خودش مناسب نمی‌بیند. حوادثی که در مقابله با ویروس کرونا در آمریکا اتفاق افتاد، بحران بزرگی را ایجاد کرد و ایالات متحده به بزرگ‌ترین قربانی ویروس کرونا با بیشترین مبتلایان و تلفات تبدیل شد که خیلی از مردم این مسئله را نتیجه جدی نگرفتن آقای ترامپ در مقابله با ویروس کرونا دانستند. مسئله دوم بحث کشته شدن یک سیاهپوست توسط پلیس آمریکا بود که دفاع آقای ترامپ از برخورد با تظاهرکنندگان و عملکرد پلیس، باعث شد این تظاهرات در شهرهای مختلف آمریکا تبدیل به مقابله با نژادپرستی شود. این هم شرایط را برای آقای ترامپ سخت کرد.
به‌نظر می‌رسد آمریکایی‌ها به‌دنبال یک تغییر در شرایط عمومی و فضای افکار عمومی هستند. موضوع ایران و بحث فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران می‌تواند یک دستورالعمل در کار مسئولان فعلی ایالات متحده آمریکا باشد. راه مقابله با این اقدامات آنها نیز این است که ایران می‌بایست از حقوق خودش از همه راه‌های ممکن دفاع کند. مهم‌ترین کاری که در کنار فعالیت‌های حقوقی و رایزنی‌ها با نهادهای بین‌المللی می‌توان انجام داد این است که افکار عمومی از رویه‌ای که آمریکایی‌ها در قبال زیر پا گذاشتن تعهدات بین‌المللی دنبال می‌کنند، آگاه شوند. سخنرانی مجازی آقای دکتر ظریف وزیر امور خارجه ایران باید با این هدف صورت گیرد و حقانیت ایران یادآوری شود.
افکار عمومی در کشورهای مختلف باید روشن شود که جمهوری اسلامی ایران یک عضو متعهد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است، به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای پایبند بوده و گزارش‌های آژانس نشان‌دهنده صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران بوده‌است.
ایران در برجام همه تعهداتش را انجام داد؛ آن کسی که تعهدات را زیر پا گذاشت ایالات متحده آمریکا بوده و این ناتوانی اروپا در مقابله با فعالیت‌های آمریکا بوده است. ایران علاوه بر اینکه می‌بایست از حقوق خودش در رفع تحریم‌های اقتصادی برخوردار شود، تحریم‌های تسلیحاتی‌اش هم باید براساس قطعنامه2231رفع شود. آمریکایی‌ها با تکیه بر زور و تهدید کشورهای مختلف می‌خواهند این مسئله را زیر پا بگذارند.