ایران روی مرز خاموشی و کم‌آبی

افت 8درصدی بارندگی و شکست رکورد مصرف برق در روزهای اخیر، نشانه‌هایی از نزدیک شدن کشور به مرز کم‌آبی و خاموشی است؛ آن‌هم در هفته‌ای که به نام هفته صرفه‌جویی نام‌گذاری شده و امسال به‌واسطه اثرگذاری شیوع کرونا بر مصرف آب اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

به گزارش همشهری، بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد میزان بارندگی‌های کشور از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر 98تا 5تیر 99) نسبت به دوره مشابه سال آبی قبل 8درصد افت کرده است و در مقابل میزان مصرف برق کشور در هفته گذشته نیز از شکسته شدن رکورد مصرف برق نسبت به روزهای گذشته و مدت مشابه سال قبل حکایت دارد. طبق اعلام شرکت توزیع نیروی برق، میزان مصرف برق کشور در چهارمین روز از هفته صرفه‌جویی در مصرف انرژی (چهارم تیرماه) باردیگر از مرز ۵۶ هزار مگاوات عبور کرده که دلیل اصلی آن افزایش گرمای هوای بوده و زنگ خطر فشار به شبکه تولید و توزیع برق را به صدا درآورده است.

خطر توهم پرآبی
از 2سال پیش که بارش‌های جوی افزایشی شد و میزان بارندگی‌های کشور از میانگین بلندمدت بالاتر رفت، این فرضیه مطرح شد که کشور وارد دوره ترسالی شده و مشکلات کم‌آبی و بحران آب رنگ خواهد باخت. این فرضیه گرچه در قیمت نخست یعنی ورود به دوره ترسالی درست است اما درنتیجه‌گیری مبنی بر کمرنگ شدن بحران آب یک ایراد اساسی دارد؛ چراکه ایران با قرار گرفتن در اقلیم خشک و کم باران و همچنین از دست دادن بخش عمده منابع آب تجدیدناپذیر، عملاً کشور پرآبی محسوب نمی‌شود و حتی به فرض تداوم بهبود بارش‌ها، بازهم به‌واسطه رشد جمعیت، نیازمند مدیریت در مصرف آب است. فعلاً آمارهای شرکت مدیریت پایه منابع آب از افت 8درصدی بارندگی در سال آبی جاری نسبت به‌مدت مشابه سال قبل حکایت دارد؛ اما هنوز به مدد بارش‌های قابل‌توجه در ماه‌های قبل، وضعیت ذخیره آب در مخازن سدهای کشور مساعد است و نگرانی جدی برای کمبود آب وجود ندارد. از سوی دیگر با وضعیت مساعد سدها و بهره‌برداری از طرح‌های توسعه نیروگاهی، پیش‌بینی می‌شود در سال‌جاری ظرفیت نیروگاه‌های برقابی کشور 15درصد افزایش پیدا کند و در فصل جاری حداقل 9هزار مگاوات ساعت تولید برقابی انجام شود. این آمارها گرچه می‌تواند اطمینان خاطری برای تداوم روند عادی زندگی تلقی شود؛ اما به‌واسطه ویژگی‌های اقلیمی ایران، نباید به توهم پرآبی یا آزادی مصرف برق دامن بزند.

سونامی مشکلات بی‌برقی

آمارهای وزارت نیرو در روزهای گذشته از روند رو به رشد مصرف برق در کشور حکایت دارد؛ به‌گونه‌ای که تحت‌تأثیر گرم شدن هوا، میزان برق مصرفی کشور در پنجم تیرماه امسال از 56 هزار و 571 مگاوات عبور کرده و علاوه بر شکستن رکورد مصرف روزهای قبل، رکورد مصرف در مدت مشابه سال گذشته را نیز شکسته است. نکته قابل‌توجه این است که براساس آمارها، فقط 8.2درصد از مجموع این برق مصرفی به صنایع اختصاص داشته و مابقی در بخش‌های خانگی، تجاری و خدماتی مصرف شده است. به گزارش همشهری، فعلاً با تعامل وزارت نیرو با وزارت نفت و صنایع بزرگ، از ظرفیت تولید نیروگاه‌های داخلی آنها نیز برای تأمین برق موردنیاز کشور استفاده می‌شود؛ اما به‌واسطه اینکه اولویت با تأمین برق مشترکان خانگی و شهری است، اگر مصرف این بخش‌ها مدیریت نشود، به‌ناچار مانند سال‌های قبل سهم برق مصرفی صنایع کاهش می‌یابد که اغلب تبعات سنگینی به‌دنبال دارد. خسارت به خطوط تولید، کاهش بهره‌وری حوزه تولید و برآورده نشدن نیاز بازار ازجمله اتفاقاتی است که با کاهش سهم برق صنایع بروز می‌کند و مستقیم یا غیرمستقیم سفره مردم را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. همچنین احتمال کاهش صادرات برق نیز ازجمله مسائلی است که درصورت رعایت نشدن مدیریت مصرف رخ می‌دهد. نکته دیگر اینکه حتی اگر نیروگاه‌های کشور بتوانند بیش از نیاز کشور برق تولید کنند و نیاز صادراتی را نیز پاسخ بدهند، شبکه توزیع کشور ظرفیت‌های مشخصی دارد و وارد آمدن فشار به آن به بحران می‌انجامد. برای مثال، حوالی ساعت ۲۳ پنجشنبه گذشته، یکی از پست‌های برق اصلی شیراز در اثر افزایش بار و اتصال ناگهانی درون ترانسفورماتور دچار آتش‌سوزی شد و بیش از ۲۰ درصد مشترکان برق در شهر شیراز را با خاموشی مواجه کرد. این در حالی است که مصرف‌کنندگان برق با اجرای چند راهکار ساده مانند استفاده از وسایل برقی پرمصرف در ساعات غیرپیک، تنظیم دمای کولرهای گازی روی 24درجه یا بالاتر و استفاده از کولرهای آبی روی دور کند می‌توانند به پایداری توزیع انرژی در شبکه و بهره‌مندی کل جامعه از نعمت برق و آب کمک کنند.