موسیقی به روایت کوچه‌گردها

علیرضا برازجانی|بوشهر - خبرنگار:

فرهنگ موسیقی بوشهر حکایتی است پر رمز و راز از زندگی ساحل‌نشینان بوشهر که از دیرباز و در طول حیات این بندر جزو جدایی‌ناپذیر آن بوده و ساحل‌نشینان همواره در طول زندگی خود با آن همنوایی کرده و با جان و دل خود پرورشش داده‌اند. موسیقی بوشهر یادآور نام بزرگانی است که در رشد و تثبیت جایگاه آن در کشور نقش بی‌بدیلی داشتند؛ نام‌آورانی چون محسن شریفیان، زنده‌یاد جهانبخش کردی‌زاده و مرحوم محمود جهان.
موقعیت خاص بنادر و سواحل بوشهر، که بیشترین مرز مشترک را با خلیج فارس دارد، امتیاز ویژه‌ای را به عنوان دروازه تبادل فرهنگی اقوام و سایر ملل برای آن فراهم آورده است. به واقع توانسته است ضمن تاثیرگذاری بر فرهنگ موسیقی کشورهای حاشیه خلیج فارس با اقتباس از سایر آیین‌ها و رسوم سنتی، خود را بومی‌سازی کند و ارتقا بدهد.

راز و رمز موسیقی بوشهر

کارشناس و پژوهشگر موسیقی بوشهر با اشاره به این‌که اشتغال مردم ساحل‌نشین به حرفه‌هایی چون ماهیگیری و دریانوردی، آیین‌های موسیقایی بوشهر را شکل بخشیده، معتقد است همخوانی آن‌ها هنگام کار موجب شور و نشاط و رفع خستگی می‌شده.
محسن حیدریه در این باره به همشهری می‌گوید: هرچند تغییر سبک زندگی در کمرنگ شدن جلوه‌های اصیل موسیقی جنوب کشور نقش داشته، اما موسیقی درمانی، عروسی، صید و صیادی، ختنه‌سوران و خیام‌خوانی از مواردی است که توانسته اصول و چارچوب خود را حفظ کند.
وی همچنین با بیان این‌که خیام‌خوانی به سبک بوشهری‌ها شکلی منحصر به فرد دارد و جزئی از موسیقی محفلی و خصوصی مردم است، ‌توضیح می‌دهد: خیامی را بزرگ‌ترها و با تجربه‌ترهای مجلس شروع می‌کنند و معمولا با آواز آغاز می‌شود. در خیام‌خوانی اغلب اشعاری از حافظ را برای مقدمه انتخاب می‌کنند و پس از آن اشعار خیام را با آواز و آهنگین می‌خوانند و حاضران هم با دست زدن به سبکی خاص آن‌ها را همراهی می‌کنند.
حیدریه در ادامه با بیان این‌که نی مه‌خوانی گونه‌ای از آوازخوانیِ کار است که به طور معمول در میان جاشوان و باربران تخلیه لنج‌ها و قایق‌ها اجرا می‌شود، ادامه می‌دهد: نی مه‌خوانی برای قوت گرفتن و رفع خستگی در کارهای سنگین دریا مثل کشیدن لنگر و تور ماهیگیری به صورت دسته‌جمعی خوانده می‌شود.

این بار به روایت کوچه گردها

موسیقی بوشهر این روزها به بهانه روز بوشهر در عمارت حاج رئیس بوشهر در حال روایت شدن است؛ این عمارت که مدتی است بعد از بازسازی و مرمت پاتوق گروه‌های هنری شده، حالا میزبان 6 گروه موسیقی از 4 گوشه کشور است که یک هفته شاد و رویایی را برای مردم بوشهر رقم زده‌اند؛ «کوچه فستیوال موسیقی بوشهر» طرحی است که با ابتکار برادران هنرمند و فیلمساز عبدی‌پور هوای اسفند بوشهر را دلپذیرتر کرده است تا با همنوایی موج و موسیقی به استقبال عید بروند.
بوشهری‌ها در مدت برگزاری این جشنواره موسیقی از 19 تا 25 اسفند میزبان هنرمندان گیلان، لرستان، کردستان، آذربایجان‌ها و هرمزگان در کنار گروه بومی و محلی بوشهری بودند، اما در میان همه هنرمندانی که از استان‌های سراسر کشور به بوشهر آمده‌اند، اجرای مهدی ساکی، هنرمند بوشهری با گروه «کماکان» شور خاصی به جشنواره بخشیده است. ساکی با لهجه غلیظ و اصیل جنوبی - بوشهری در ادای دکلمه‌‌، در سال چهارم فعالیت هنری خود توانسته است شکل جدیدی از موسیقی جنوب کشور و خطه بوشهر را به مخاطبان عرضه کند. به همین دلیل هم اجرای او حاضران در جشنواره را متحیر کرد.

همه چیز از یک کافه شروع شد

احسان عبدی‌پور، فیلمساز بوشهری، که به همراه برادر خود برگزار‌کننده این رویداد است، می‌گوید: ایده اولیه این کار سال گذشته شکل گرفت. گروهی از هنرمندان محلی هرمزگان در کافه لاله اسکندری تهران برنامه اجرا کردند و بعد از آن بود که تصمیم گرفتیم با فراخوان و گردهمایی هنرمندان این رشته از چهارگوشه کشور بپردازیم به ریشه‌های مشترک فرهنگی - هنری در بین اقوام و به تقویت جایگاه موسیقی و پیوند مردم با آهنگ‌های محلی نواحی کمک کنیم. او توضیح می‌دهد: پس از پیگیری‌های زیاد موفق شدیم اولین کوچه فستیوال موسیقی را همزمان با گرامیداشت روز بوشهر در اسفندماه برگزار کنیم. سال آینده هم قصد داریم علاوه بر استان‌هایی که امسال حاضر بودند، گروه‌های دیگری را هم از خراسان و بلوچستان و سایر نواحی موسیقی‌خیز کشور و به احتمال زیاد از کشورهای خارجی دعوت کنیم.
اما جدا از هدفی که عبدی‌پور به آن اشاره می‌کند، آنچه در این رویداد به چشم می‌آمد این بود که هنرمندان و گروه‌های موسیقی فارغ از مقررات و ضوابط معمول و رایج جشنواره‌ها بعد از اجراهای خود در گفت‌و‌گوهای مردمی حضور فعال داشتند و به صورت دورهمی در کوچه‌های چهار محل قدیم به بحث‌های کارشناسی با مردم و علاقه‌مندان می‌پرداختند؛ بحث‌هایی که اغلب تا پاسی از شب هم ادامه داشت.