اولویت‌های ریل‌گذاران آینده

زهرا رستگار مقدم_روزنامه نگار

از زمانی که انتخابات مجلس، با شرایط موجود -که چند ماهی است ما را درگیر کرده- گره خورد، تقریبا انتخاب کاندیداهای مردمی و راهیابی آنان به خانه ملت، در حاشیه اتفاقات ناشی از شیوع ویروس کرونا قرار گرفت. اما حالا که مدتی است در پی کشف راه‌هایی برای زندگی با این ویروس هستیم، باید به این فکر کنیم که در مجلس یازدهم چه اتفاقاتی خواهد افتاد و چه مسائلی لازم است در اولویت تصمیم‌گیری‌های آن قرار گیرد. از این‌رو با طرح پرسشی مبنی بر اینکه انتظارات و اولویت‌ها در مسائل فرهنگی مجلس یازدهم چه خواهد بود؟ یا بهتر است چه اولویت‌هایی مدنظر قرار گیرد؟ موضوع را با دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس دهم، یکی از استادان دانشگاه و  یکی از هنرمندان در میان گذاشتیم تا آنها از خواسته‌هایشان به ما بگویند.

فاصله از قانونگذاری و توجه به نظارت

علیرضا ابراهیمی 
دبیرکمیسیون فرهنگی مجلس دهم
در کمیسیون فرهنگی مجلس دهم، چند اتفاق ارزشمند رخ داد که از جمله می‌توان به قانونمندی ساختار وزارت ورزش و جوانان اشاره کرد. این وزارتخانه که از ساختار تشکیلاتی40سال پیش پیروی می‌کرد، با مصوبات مجلس شورای اسلامی، ساختار تازه‌ای پیدا کرد. از سوی دیگر 27صدم‌درصد از مالیات بر ارزش‌افزوده به بودجه وزارت ورزش و جوانان اضافه شد که به لحاظ اعتباری، بودجه این وزارتخانه را با مصوبه‌ای قانونی چندبرابر کرد. طرح انتزاع کمیته ملی پارالمپیک از کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران نیز تصویب شد. این کمیته که در همه دنیا ساختار منفکی از هم دارد، بالاخره در ایران نیز به تصویب رسید. از کارهای دیگر مجلس همچنین می‌توان به وزارتخانه‌شدن سازمان میراث فرهنگی اشاره کرد. با این ‌حال در مجلس دهم، 2مسئله مهم نافرجام ماند. مسائلی که در دوره‌های گذشته مطرح شدند، اما هیچ‌گاه به‌درستی اولویت آنها درک نشد و به سرانجام نرسیدند؛ تغییر قانون صداوسیما، و موضوع جمعیت و تعالی خانواده.
درباره تشکیل خانواده و تنظیم جمعیت کشور در راستای حمایت از جوانان و خانواده‌ها راهکار، قانون و برنامه خاصی ایجاد نشده و تنها موردی که در حوزه ازدواج جوانان پیگیری شده، وام ازدواج است. گرچه در مجلس دهم این وام به مبلغ 50میلیون تومان افزایش پیدا کرد، اما در حوزه حمایت شغلی، فرزندآوری، آزمایش‌های قبل از ازدواج و... کار چندانی صورت نگرفت. امیدواریم مسائل مربوط به جوانان و خانواده، در مجلس یازدهم در اولویت قرار گیرد، چراکه اگر کشور در این دو مورد به سازوکار و برنامه مشخصی دست پیدا کند، بسیاری از مشکلات موجود حل خواهد شد. البته به استثنای این موارد که بسیار مهم است، برنامه‌ریزی، ساماندهی و مدیریت شرایط حاکم بر فضای مجازی نیز باید در اولویت‌های این کمیسیون قرار گیرد. هنوز نظارت بر فضای مجازی، متولی مشخصی پیدا نکرده است.
اگر مجلس یازدهم در بخش کمیسیون فرهنگی همه دغدغه خود را صرف سامان‌دادن به فضای مجازی و تشکیل خانواده و تنظیم جمعیت کند، بسیاری از مشکلات کشور حل خواهد شد. گرچه مجلس دهم جلسات متعددی درباره این موضوعات تشکیل داد، اما تا اراده‌ای جمعی برای حل مشکل وجود نداشته باشد، از دولت و مجلس تا دستگاه‌های قضایی و نهادهای فرهنگی، هیچ امری به سرانجام نخواهد رسید. اگر کمیسیون فرهنگی مصوبه‌ای داشته باشد و دولت برای پیشبرد آن کاری صورت ندهد، مشکل بر قوت خود باقی خواهد ماند. شاید بهتر آن باشد مجلس که بیشترین زمان خود را صرف قانونگذاری می‌کند، زمانی را نیز به نظارت آن قوانین اختصاص دهد تا مصوباتی که در مجلس تهیه می‌شود و شورای نگهبان آن را تأیید می‌کند، بر مدار اجرا قرار گیرند.

بودجه فرهنگ از هنر جدا شود

کورش زارعی 
بازیگر و کارگردان تئاتر
از آنجا که بودجه دولت و دغدغه مجلسیان مخصوص هنر نیست، این حوزه برای نمایندگان مجلس معمولا تنها جنبه انتخاباتی دارد. اما شاید بد نباشد خواسته ما از مجلس یازدهم را اینگونه خلاصه کنیم؛ بودجه فرهنگ را از هنر مجزا کنند، زیرا همواره نسبت به هنر اجحاف شده است. در این سال‌ها به اندازه‌ای مؤسسه و دستگاه فرهنگی، به ناگهان سر از زمین فرهنگ و هنر بیرون آورده‌اند که هر نام تازه‌ای به‌راحتی می‌تواند بودجه این بخش را ببلعد و باز هنر را فقیر و رنجورتر نگه دارد. برای روشن شدن این مطلب بد نیست نیم‌نگاهی به بودجه تئاتر بیندازید. به اینکه چه قوانینی حول محور آن شکل گرفته است؟ مهم‌ترین چالش ما در جامعه مشکل فرهنگی است. برای نمونه به قوانین راهنمایی و رانندگی نگاهی بیندازیم. چطور توانسته‌ایم فرهنگ این رفتار اجتماعی را تغییر دهیم؟ چرا نباید به هنر اهمیت دهیم که چنین کشتاری با این ضعف فرهنگی اتفاق نیفتد. کاش قوانین به‌گونه‌ای نوشته شود که هنرمند نیز به‌عنوان بخش مهمی از این جامعه مورد ارج قرار گیرد. ما در شرایط حساسی زندگی می‌کنیم؛ مشکلی که همه جامعه با آن روبه‌روست. اما در این بزنگاه تاریخی نیز این هنرمندان هستند که بیکار می‌شوند و مشکلات معیشتی پیدا می‌کنند. هنوز شرایط مشخصی برای بیمه هنرمندان فراهم نشده است. بیمه تکمیلی، بیکاری و... در زندگی هنرمند به مقوله‌ای عجیب بدل شده، در حالی ‌که هنرمند نیز پیر و فرتوت می‌شود و دیگر قادر به ‌کار‌کردن نبوده، از کار‌افتاده و رها می‌شود. با اینکه هنرمند تولید اندیشه می‌کند، ما به اندیشه اهمیت نمی‌دهیم. دولت دست حمایتی خود را از سر تئاتر کشور برداشته و کمکی به این هنر مهم نمی‌کند. حتی در حوزه هنری هم نمی‌توانیم تئاتری در خور را روی صحنه ببریم، زیرا بودجه‌ها حداقلی است. یکی از مهم‌ترین حامیان تئاتر در دنیا شهرداری‌ها هستند، اما در تهران چه اتفاقی می‌افتد؟ تئاتر شهرستان خانه‌نشین شده، در حالی‌ که رهبر معظم انقلاب می‌گویند: «تئاتر منبر است، بلکه فراتر از منبر است». شاید باید چنین بگویم ‌ای کسانی که وارد مجلس شده‌اید، خیلی از شما می‌دانید که مشکلات فرهنگ و هنر به مرحله‌ای رسیده که رهبر معظم انقلاب خود وارد میدان شده‌اند. امیدوارم اهالی مجلس یازدهم کمی حساس‌تر به فرهنگ باشند.

مشکلاتی از زمان مشروطه تا امروز

حمید پارسانیا
استاد دانشگاه،پژوهشگر و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی
از آنجا که مجلس با قانونگذاری، مسیر جامعه، ساختار و نهادها را ریل‌گذاری می‌کند، باید در این حرکت به سیاست‌های کلانی که فراسوی این قانونگذاری است و جهت‌گیری‌های اصلی این قانونگذاری، خودآگاه  باشد و توجه هوشیارانه‌ای به آنها داشته باشد. مجلس باید شناخت کافی از وضعیت جامعه و انقلاب اسلامی ایران در سطح منطقه و جهان داشته باشد. هویت جامعه ایرانی بدون توجه به این مسائل، در معرض چارچوب مشغولات و مقبولات جهان موجود قرار گرفته و به آن عمل خواهد کرد. از مهم‌ترین مسائلی که مجلس باید توجه داشته باشد، نسبت جامعه ایران با جهان غرب و سمت و سوی حرکتی جهان اسلام است، همچنین نظارت بر سیاست‌های حاکم و قوانینی که سازوکار جهانی را تعیین می‌کنند.
اما مجلس چه نسبتی با این مسائل می‌تواند داشته باشد؟ آیا در ذیل این سیاست‌ها عمل خواهد کرد؟ ما با جهان تعین‌یافته‌ای مواجهیم که بسیاری از قواعد و مبانی خود را در 2 یا 3دهه گذشته بسته است. اگر مجلس خودآگاهی نداشته باشیم، ریل‌گذاری جامعه، به‌رغم حرکت فرهنگی و انقلابی که امت اسلامی پیش از این داشته، در چارچوب جهان موجود، ایجاد خواهد شد. مثلا در توسعه و دوگانه متن و حاشیه‌ای که کشورهای اروپایی و غربی از یک سو دارند و باقی فرهنگ‌ها را در حاشیه خود تعریف می‌کنند، ما را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد و مدل و الگویی که برای توسعه‌یافتگی از دهه60 قرن بیستم به آن پرداخته‌اند، الگوی ما خواهد شد؛ با این پرسش که چرا دیگر فرهنگ‌ها مثل ما نیستند؟
توسعه پایدار که از طریق سازمان‌های جهانی مثل سازمان ملل و یونسکو به جهان دیکته می‌شود، نباید از دید مجلس مخفی بماند و نمایندگان مردم باید نسبت به آن حساس باشند. باید بر این قواعد شکل‌گرفته یا در حال شکل‌گیری جهانی، مدام نظارت شود. چشم‌پوشی از این مسائل همان اندازه آسیب‌زا خواهد بود که کاملا پذیرفتن آن مشکل‌آفرین است. ما باید در سطح جهانی تعامل فعال داشته باشیم زیرا چنانچه مجلس فعال عمل کند، با ظرفیت‌های خوبی روبه‌رو خواهد شد.
مجلس در دوره‌های گذشته اگر عملکرد موفقی داشت، در سطح آموزش‌وپرورش2030 به‌وجود نمی‌آمد که تا این اندازه با غفلت نسبت به سازوکارهای جهانی تعلیم و تربیت و جهت‌گیری‌های کلان، به راحتی ذیل آن، سازوکارهایی ایجاد شود. این غفلت به آن دلیل بود که مجلس و مدیران توجه چندانی به سیاستگذاری‌های کلان متناسب با فرهنگ و تاریخ ما نداشتند؛ به‌عبارتی مجلسیان نباید تنها مهارت تبیین و قانونگذاری داشته باشند، بلکه بیش از آن، باید نسبت قانونگذاری با سیاست‌های فرهنگی و تمدنی را تشخیص دهند. اگر چنین نباشد، آن ریل‌گذاری‌ها نتایج معکوسی خواهد داشت. مجلسیان باید اشراف کاملی بر جغرافیای سیاسی و فرهنگی جهان داشته باشند تا تمایزات جامعه ایرانی و اسلامی را با آنچه در جهان اتفاق می‌افتد تشخیص دهند. اگر چنین نباشد، با مشکلاتی روبه‌رو خواهیم بود که از زمان مشروطه تا امروز با آن درگیر بوده‌ایم.