شینا انصاری _ مدیرکل محیط‌زیست شهرداری تهران
نزدیک به 5دهه از زمانی که روز پنجم ژوئن (شانزدهم خرداد) از جانب سازمان ملل متحد به‌عنوان روز جهانی محیط‌زیست انتخاب شد، می‌گذرد. با وجود تمامی اقداماتی که طی این نیم‌قرن برای توجه به محیط‌زیست انجام شده، شوربختانه وضعیت محیط زیست جهان هرسال بدتر و اسفبارتر از قبل شده است. با وجود کنوانسیون‌ها و پیمان‌های متعدد منطقه‌ای و بین‌المللی، نابودی جنگل‌ها، تخریب زیستگاه‌ها و انقراض گونه‌ها، آلاینده‌های محیط‌زیست، انتشار گازهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین همچنان سیر صعودی را طی می‌کند؛ به‌نحوی که آمارها حکایت از آن دارد که نیمی از آلاینده‌های زیست‌محیطی تولیدشده توسط انسان در طول تاریخ بشری، محصول فعالیت بشر در نیم‌قرن اخیر بوده است! هم‌اکنون کره زمین در کنار مسائل عدیده زیست‌محیطی، با بحران همه‌گیری بیماری ویروسی کرونا نیز روبه‌رو است. مقابله با این بیماری نوظهور در کشورهای مختلف جهان موجب محدودیت‌های وسیع شده و کاهش سفرهای هوایی و زمینی و افت فعالیت‌های صنعتی، کاهش انتشار آلاینده‌های هوا و گازهای گلخانه‌ای و آرامش بیشتر موجودات زنده در طبیعت را در پی داشته است. با این حال باید گفت این بهبود وضعیت، ناپایدار و موقت است، چراکه با گذر از پیچ خطرناک این بیماری و بازگشت شرایط قبل، در بر همان پاشنه می‌چرخد؛ بهره‌کشی دوباره از منابع محدود زمین و تخریب زیستگاه‌ها و ایجاد آلودگی‌ها، و چه‌بسا برای جبران مافات کم‌کاری‌ها و رکود فعالیت‌ها، فشارها بر محیط زیست بیشتر شود.
در کنار همه اینها، در سایه قرارگرفتن جنبه‌های محیط زیستی اقداماتی چون استفاده بی‌رویه منابع آب، ضدعفونی‌های مستمر فضاهای خانه و شهری با ترکیبات آلی پایدار و مصرف گسترده فرآورده‌های پلاستیکی و تولید پسماندهای بیشتر به‌واسطه رعایت ملاحظات بهداشتی روی نازیبای بیماری کروناست که متاسفانه نادیده گرفته می‌شود. کافی است به این مشکلات، وضعیت نامناسب اقتصادی کشورهای متاثر از بحران کرونا برای حرکت در مسیر اقتصاد سبز و کم‌کربن را نیز بیفزاییم تا دریابیم که توجه پایدار به محیط‌زیست در شرایط امن و به دور از بحران‌ها و تنش‌ها نضج می‌گیرد و در وضعیتی که بخش اعظمی از بودجه کشورها برای مقابله با ویروس کرونا و مسائل اقتصادی ناشی از آن هزینه شده، سرمایه‌گذاری برای ایجاد زیرساخت‌ها و پروژه‌های محیط‌زیستی و اقدامات مقابله با تغییر اقلیم همچون کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، ارتقای بهره‌وری انرژی و افزایش سهم انرژی‌های پاک در توسعه نیروگاه‌های خورشیدی یا خودروهای برقی، محلی از اعراب نخواهد داشت. شاید خوش‌بینانه باشد که تصور شود تجربه بحران فراگیر کرونا بتواند موجب بهبود شرایط محیط‌زیستی زمین شود، ولی به هر روی، باید پذیرفت که ما اینک در آستانه یک فاجعه زیست‌محیطی قرار داریم؛ «گرمایش زمین» محصول این عصر و نتیجه رفتار بشر در مقابل طبیعت است و ما مخیّر هستیم تا میان سناریوهای جهنمی پیش‌بینی‌شده از سوی دانشمندان و مسیر سازگار با محیط زیست، یک راه را انتخاب کنیم.
از این‌رو، در گذر از این بیماری جهانی، شرایط برای محیط زیست به‌مراتب پیچیده‌تر و دشوارتر خواهد شد. انتخاب با انسانِ پساکروناست تا با اصلاح رابطه خود با زمین و قائل‌شدن خویش به عنوان بخشی از زنجیره حیات، به زندگی مصرفی و رفتار مالکانه و بهره‌کشانه‌اش با طبیعت پایان دهد یا با ادامه فعالیت‌های سودجویانه و مخرب محیط‌زیست و نابودی اکوسیستم‌های طبیعی، بقای خود را در این سیاره به خطر بیندازد.
محیط‌زیست در جهان پساکرونا
در همینه زمینه :
