جهان پساکرونا، ایران پساکرونا

عباس آخوندی-استاد دانشگاه

1- پدیده کرونا امری جهانی و بدون مرز است، جان مردمان جهان را به مخاطره انداخته، مقابله با آن نیز در همکاری جهانیان با یکدیگر حاصل می‌شود. بنابراین، سیاست مقابله با کرونا در همکاری بین‌المللی تنظیم می‌شود. زمانی‌که دستاوردهای خود را در اختیار جهانیان قرار دهیم و از دستاوردهای جهان بی‌دریغ به سود مردم‌مان بهره گیریم. افزون بر این باید بدانیم که برآورد می‌شود دست‌کم این پدیده تا 2سال دیگر با شدت و ضعف متفاوت و بسته به تدبیر کشورهای گوناگون، در جهان جان‌سختی  کند. بنابراین، برنامه‌های مقابله پزشکی و اجتماعی و اقتصادی با آن باید فراتر از اقدام‌های فوری و آنی باشد.
2- در شرایطی که کشورهای مختلف جهان، هر کدام به نوع خاصی با بحران کرونا و عواقب آن دست به گریبانند، خبر تلاش‌ها و تولید موفقیت‎آمیز واکسن توسط مراکز علمی، بنگاه‌های مختلف و در کشورهای متعدد ازجمله پیشرفت‌هایی که در ایران گزارش می‌گردد، نور امیدی در دل مردم دنیا که نزدیک به یک سال است با این بیماری دست‌وپنجه نرم ‌می‌کنند، تابانده است. افت‌وخیزها در روند پژوهش‌های مربوط به تولید واکسن و معماهای گوناگون پیرامون آن طبیعی است. چراکه ما با پدیده نو و تجربه نشده روبه‌رو هستیم و باید بیاموزیم که برای رویارویی با پدیده‌های نو به راهکارهای نو نیازمندیم. بهره‌بردن از آموزه‌ها و تجربه‌های تاریخی بی‌تردید ضروری است. لیکن، تکرار آنها و تکیه بدون نوآوری به آنها بی‌گمان مانعی بزرگ بر سر تامین امنیت و سلامت مردم ایران خواهد بود.
3- اکنون، تعدادی از مراکز معتبر جهان در تولید واکسن به آخرین مراحل رسیده‎اند و بریتانیا نیز کار تأیید واکسن تولیدی شرکت فایزر را به پایان برده است. درصورت تأیید نهایی و امکان تولید و توزیع واکسن، امکان تأمین نیاز کشورهای مختلف در کوتاه‌مدت، به‌سادگی، مقدور نخواهد بود. ما هم به تعداد لازم از واکسن با سرعت کافی نیازمندیم. بنابراین، وظیفه دولت ایران است که با فرارفتن از تمام موانع سیاسی و مالی بر سر راه مبادله‌های بین‌المللی ایران با جهان، با استفاده از قانون‌ها و مقررات بین‌المللی، امکان دسترسی مردم ایران به‌این واکسن را فراهم آورد. این امر مانع آن نیست که پژوهش در راه دسترسی به واکسن کرونا در ایران با جدیت پی‌گرفته نشود و گامی در جهت پیشبرد دانش توسط ایرانیان و خدمت به بشریت صورت نگیرد. همچنان‌که همین واکسنی که تولید شده‌ است توسط 2نفر دانشمندی صورت گرفته که هجای نام آنان برای گوش‌های ما آشناست. خانم توره‌چی و آقای شاهین که واکسن کرونا را طراحی و با کمک شرکت فایزر به مرحله آزمایش و استفاده رساندند، این زوج دانشمند ترکیه‌ای مهاجر به آلمان هستند. آقای شاهین اهل اسکندرون و خانم توره‌چی اهل آنکارا بوده‌اند. رئیس فایزر هم یک مهاجر یونانی است که با اینها دوست بوده‌است. این 2نفر شرکتی را ایجاد کرده بودند تحت عنوان بیوان تک (BioNTech) که به‌مدت 30سال روی سرطان تحقیق کرده و هزینه آن را 2برادر میلیاردر آلمانی تامین کرده‌اند. وقتی موضوع ویروس کرونا مطرح شد آن‌دو متوجه می‌شوند تکنیک مورد استفاده آنان قابل کاربرد در این زمینه هم هست. تا‌کنون حداقل زمان تولید واکسن در جهان 4سال بوده است و این زوج موفق شده‌اند که طی مدت 6ماه این واکسن را تولید کنند. بی‌گمان این‌دو خدمت بزرگی به بشریت کرده‌اند و مرزهای دانش را یک گام به‌پیش برده‌اند. از این‌رو، نامشان در تاریخ ثبت
خواهد شد.
4- اکنون مسئله ما در ایران نحوه دسترسی به این یافته بشری، انتقال واکسن به ایران و نحوه توزیع آن است. درباره دسترسی و انتقال باید از مقررات جهانی بهره‌برد. قاعدتا اگر مداخله‌ای در کار وزارتخانه‌های بهداشت و درمان، امور خارجه و راه‌وشهرسازی و بانک مرکزی صورت نگیرد، آنان دانش و تجربه این کار را دارند.
5- پس از آن نوبت به امر توزیع می‌رسد. در بحث توزیع ستاد مقابله با کرونا با رعایت 2اصل اولویت بیماران آسیب‌پذیر و عدالت منطقه‌ای مرجع تصمیم‌گیری است. بیان شفاف معیارها و پایبندی به سیاست‌های اتخاذی نه‌تنها می‌تواند نگرانی‌های احتمالی را از میان ببرد که ظرفیت خلق یک سرمایه اجتماعی در همکاری میان دولت، نهادهای مدنی و شهروندان را نیز دارد. در همین 10ماهی که از شیوع کرونا می‌گذرد، هرجا که آمار و اطلاعات با شفافیت در اختیار مردم گذاشته شده و با مردم صادقانه گفت‌وگو شده، سیاست‌های اتخاذی با کمترین هزینه توسط مردم به‌کار بسته شده‌است.
ایران ازجمله کشورهایی است که تجربه‌های ارزشمندی در ایمن‌سازی مردم در برابر بیماری‌های واگیردار دارد؛ ازجمله می‌توان به مبارزه با بیماری فلج اطفال، آبله‌کوبی و یا سایر موردها اشاره کرد. ازاین‌رو، در ارتباط با کرونا نیز باید به داشته‌های علمی و تجربی دستگاه‌های مسئول ازجمله انیستیتو پاستور اعتماد کرد، برای آنان رقیب نتراشید و مانع از ارائه محصولات تقلبی شد. اکنون زمان برنامه‎ریزی دقیق و اجرای سریع دستیابی به واکسن و توزیع آن فرارسیده است. هرچند این سخن تکراری است، لیکن تکرار آن ضروری است، پایبندی به اصل‌های شفافیت اطلاعات، اولویت بیماران آسیب‌پذیر و رعایت عدالت منطقه‌ای، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر درجلب اعتماد عمومی همکاری آحاد شهروندان در برنامه واکسیناسیون ملی مبارزه با کروناست.
6- تا این لحظه به‌نظر می‌رسد که فرایند فنی واکسیناسیون کرونا و نحوه نگهداری واکسن آن در مواردی با محدودیت‌های جدی روبه‌رو است. این واکسیناسیون به‌سادگی زدن در خانه‎ها و چکاندن قطره در دهان کودکان نیست. پروتکل‌های جدی برای حفظ سلامت کادرهای توزیع، تزریق‌کننده واکسن و دریافت‌کننده‌های آن وجود دارد که باید همگی رعایت شوند. بنابراین، قاعدتا باید با اجرای همزمان سیاست‌های محدودسازی جدی تماس فیزیکی شهروندان، فشار بر کادر درمانی و مجری واکسیناسیون را کمینه کرد.
 آموزش عمومی مردم و تخصصی کادرهای درگیر در وزارت بهداشت و درمان، هلال احمر و همچنین کادرهای پشتیبان در وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری و راه و شهرسازی با همراهی و بهر‌ه‌گیری حداکثری از امکانات صداوسیما و سایر امکانات رسانه‌ای مجازی و حقیقی و تمام شخصیت‌ها و نهادهای دینی، مدنی و منطقه‌ای در سراسر ایران امری ضروری است.