انکار بحران

سمیرا رحیمی ـ روزنامه‌نگار

دونالد ترامپ کمی پس از به قدرت رسیدن، طرح ادعای خود مبنی بر بهبود یافتن تاریخی اقتصاد آمریکا را آغاز کرد. او در‌ ماه فوریه 2020 بار دیگر بر این ادعا تأکید کرد و سیاست‌های رشد اقتصادی خود را که منجر به بهبود وضعیت اشتغال و درآمد آمریکایی‌ها شده‌‌اند را ستود. با این همه فارغ از تأثیر همه‌گیری کرونا بر اقتصاد آمریکا، دستاورد‌های اقتصادی دونالد ترامپ نسبت به دولت‌های پیش از او، چندان نیز قابل ستایش به شمار نمی‌روند.




روند رشد اقتصادی پیش از کرونا و چشم‌انداز پس از آن
بررسی آمار و ارقام از روند رشد اقتصادی در آمریکا نشان از آن دارد که اگرچه در دوران ترامپ، اقتصاد وضعیت نسبتا خوبی داشته ‌است اما آمریکا دوران بهتر از این را نیز در تاریخ خود داشته است. علاوه براین، در سال 2019و پیش از آغاز اپیدمی کرونا، نبرد تجاری آمریکا با چین، افزایش تنش‌ها در خاورمیانه و نگرانی از سلامت اقتصاد جهانی در برهه‌های مختلفی بازارهای آمریکا را دستخوش ناآرامی‌هایی کرده ‌بود.
آمار موجود از رشد اقتصادی آمریکا تا پایان سال 2019نشان از متوسط رشد سالانه 2.3درصدی دارد که نسبت به متوسط رشد اقتصادی 5.5درصدی سال 2014بسیار پایین‌تر است. رشد اقتصادی آمریکا در سال‌های پیش‌تر و دهه‌های 1950و 1960از این نیز بالاتر بوده ‌است. با این‌همه ارزش بازار سهام آمریکا در سال گذشته میلادی، به‌ویژه در ماه‌های آخر سال، رشد قابل توجهی داشته ‌است. در اواخر سال 2019تحلیل‌گران اقتصادی پیش‌بینی کرده‌ بودند که رشد اقتصادی آمریکا در سال 2020با سرعت کمتری ادامه خواهد داشت. براساس گزارش‌های تحلیلی کمیته بازار آزاد فدرال، قرار بود رشد تولید ناخالص داخلی آمریکا در سال جدید میلادی با 0.2درصد کاهش مواجه شود و این روند کاهشی تا سال 2022تولید ناخالص را به 1.8می‌رساند. همچنین نرخ بیکاری آمریکا برای سال جدید 3.5درصد پیش‌بینی شده‌بود. قیمت نفت برنت نیز بشکه‌ای 43دلار و نفت تگزاس بشکه‌ای 38دلار برآورد شده‌ بود و انتظار می‌رفت نرخ تورم در این سال به 1.9درصد برسد.

چشم‌انداز فعلی رشد اقتصادی
باوجود وضعیت بحرانی‌ای که شیوع کرونا در سرتاسر جهان ایجاد کرده‌است، دونالد ترامپ اصرار دارد به محض پایان اپیدمی کرونا، اقتصاد آمریکا مانند موشک بالا خواهد جهید. درحالی‌که اقتصاد‌دانان چندان با ترامپ موافق نیستند و معتقدند احتمال بسیار ضعیفی وجود دارد که وضعیت اقتصادی آمریکا به‌زودی به دوران پیش از اپیدمی بازگردد. اپیدمی درحال حاضر باعث بیکاری میلیون‌ها نفر، تعطیلی هزاران شرکت و وارد شدن جراحات ماندگار بر روان مصرف‌کنندگان و رهبران تجاری بزرگ شده‌است. علاوه براین، آسیب‌دیده‌ترین بخش‌های اقتصاد آمریکا شامل شرکت‌های هواپیمایی، هتل‌ها، رستوران‌ها، سینماها و ورزش حرفه‌ای باید خود را با واقعیت جدید فاصله‌گذاری اجتماعی و افزایش فاصله میان مخاطبان و مشتریان خود انطباق دهند، به این شکل میزان فروش و استخدام در این بخش‌ها کاهش پیدا خواهد کرد.
گزارش اخیر صندوق بین‌المللی پول نیز تأییدی بر نظر اقتصاد‌دانان آمریکایی است. به گفته این سازمان نرخ رشد اقتصادی آمریکایی که تحت‌تأثیر اپیدمی کرونا قرار گرفته‌است، در سال 2020منفی 5.9درصد خواهد بود. براساس جدید‌ترین گزارش چشم‌انداز اقتصاد جهان در سال 2020صندوق بین‌المللی پول، تغییر نرخ سالانه رشد درآمد ناخالص داخلی آمریکا در سال 2020منفی 5.9درصد خواهد بود. همچنین به گزارش این صندوق درصد تغییر سالانه میانگین تورم در آمریکا 0.6درصد، نرخ بیکاری 10.4درصد، نرخ سهم درآمد از محل تولید ناخالص ملی 25.95درصد و نرخ سهم خالص بدهی از محل تولید ناخالص ملی 106.98درصد خواهد بود. همچنین دفتر بودجه کنگره آمریکا به‌تازگی پیش‌بینی کرده که تولید ناخالص داخلی ایالات متحده در3 ماه دوم سال 2020کاهشی 12درصدی خواهد داشت. این به آن معنی است که کسری بودجه دولت در سال مالی 2020به 3.7هزار میلیارد دلار رسیده و مجموع بدهی دولت به 1/1درصد تولید ناخالص داخلی آمریکا افزایش می‌یابد. این دفتر سال گذشته بدون در نظر گرفتن وضعیت کرونا کسری بودجه دولت را در سال 2020یک هزار میلیارد دلار تخمین زده بود.

کیفیت تجارت پیش و پس از کرونا
کسری تجارت (شاخصی برای سنجش تفاوت ارزش میان واردات و صادرات یک کشور) ایالات متحده آمریکا در سال 2019برای نخستین بار پس از 6سال دچار کاهش شد. جنگ تجاری آمریکا و چین، عامل اصلی این کاهش به‌شمار می‌رود؛ زیرا با کاهش واردات، نرخ رشد اقتصادی در سطحی متعادل باقی ماند، اگرچه میزان خرج توسط مصرف‌کننده و میزان سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارها در این سال کاهش پیدا کرد. براساس گزارش سازمان تجارت آمریکا، دستور دولتی ترامپ مبنی بر کاهش واردات کالا در سال 2019منجر به کاهش صادرات این کشور برای نخستین بار طی 3 سال پیش از آن شد. ترامپ که نام مرد تعرفه‌ای را برای خود انتخاب کرده‌ بود، با قطع واردات به گفته خود ناعادلانه و درخواست برای مذاکره مجدد برسر توافقنامه‌های تجاری، باعث کاهش یافتن کسری تجاری آمریکا شد. ترامپ معتقد بود کاهش شکاف میان ارزش واردات و صادرات (کسری تجاری) منجر به بهبود 3درصدی رشد سالانه اقتصادی آمریکا خواهد شد که البته اقتصاد آمریکا در سال 2019نتوانست به این نرخ دست پیدا کند و تنها 2.3درصد رشد داشت. نرخ کسری تجاری در سال 2019نزدیک به 1.7درصد برابر 616.8میلیارد دلار کاهش پیدا کرد که این میزان برابر 2.9درصد از تولید ناخالص داخلی است. کاهش 1.3درصدی صادرات آمریکا نیز ناشی از کاهش هزینه حمل کالاهای سرمایه‌ای، تجهیزات و مواد صنعتی و دیگر انواع کالاها بوده‌ است.
این کاهش در سال 2020براثر شیوع کرونا شدت بیشتری نیز یافته‌است. براساس گزارش وال‌استریت ژورنال، شیوع کرونا در ایالات متحده بر کاهش کسری تجاری آمریکا در سال 2020تأثیر مستقیم داشته و با آغاز شیوع این بیماری در آمریکا در ‌ماه فوریه کسری تجاری با شدت کاهش یافته ‌است. این کسری از ‌ماه ژانویه با کاهشی 12.2درصدی برابر 39.93میلیارد دلار مواجه شده و میزان کسری تجاری را از سال 2016تا به امروز به کمترین حد خود رسانده ‌است.

کیفیت و کمیت بیکاری پیش و پس از کرونا
صندوق بین‌المللی پول در آخرین گزارش سال 2019خود نرخ بیکاری در ایالات متحده آمریکا را 3.7درصد اعلام کرد که نسبت به سال پیش از آن کاهشی 0.2درصدی داشت. ترامپ همواره در ادعاهایش درباره بهبود وضعیت بیکاری در آمریکا، می‌گوید از زمان به قدرت رسیدنش 7میلیون آمریکایی مشغول به‌کار شده‌اند. نرخ بیکاری آمریکا در ‌ماه ژانویه 2020، زمانی که هنوز بحران اپیدمی کرونا تا این اندازه گریبان آمریکا را نگرفته بود، 3.6درصد اعلام شد. اما تمامی این اعداد و ارقام در عرض چند هفته زیر و رو شد و آغاز شیوع گسترده کرونا در آمریکا، تمامی محاسبات مالی این کشور را برهم زد. دفتر بودجه کنگره آمریکا به‌تازگی نرخ بیکاری در ایالات متحده در 3 ماه دوم سال‌جاری را 14درصد پیش‌بینی کرده‌ است. این نرخ در شرایطی اعلام شده ‌است که وضعیت اپیدمی در این کشور باعث از بین رفتن شغل میلیون‌ها آمریکایی دیگر خواهد شد. وزارت کار آمریکا نیز به‌تازگی در گزارش هفتگی خود اعلام کرد در مجموع 26میلیون آمریکایی طی 5هفته اخیر به‌دلیل همه‌‌گیری ویروس کرونا، شغل خود را از دست داده‌اند. اقتصاد‌دانان وضعیت بیکاری و تعداد بالای درخواست‌های مزایای بیکاری را ترسناک توصیف کرده‌اند.

رکود اقتصاد آمریکا تا نیمه‌سال
انجمن ملی اقتصاد تجارت آمریکا با نظرسنجی از 14اقتصاد‌دان گزارشی را منتشر کرد که پیش‌بینی می‌کند اقتصاد آمریکا پس از کاهش 2.4درصدی تولید ناخالص داخلی در 3 ماه اول، در 3‌ماه دوم سال 2020با نرخ 26.5درصدی کوچک خواهد‌شد. اقتصاد‌دانان همچنین پیش‌بینی کرده‌اند نیمه دوم سال 2020رشد اقتصادی آمریکا مثبت خواهد شد و در 3 ماهه‌های سوم و چهارم به‌ترتیب 2 و 5.8درصد رشد خواهد داشت. کانستنس هانتر، اقتصاد‌دان ارشد انجمن ملی اقتصاد تجارت آمریکا، NABE، درباره این گزارش می‌گوید: گزارش چشم‌انداز NABE به این نتیجه رسیده‌است که اقتصاد آمریکا هم‌اکنون در وضعیت رکود به سر می‌برد و در نیمه اول سال 2020 نیز به واسطه محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا در فعالیت‌های تجاری وضعیت رکود به همین شکل باقی خواهد ماند. به گفته این اقتصاد‌دان بازار ضعیف کار در این دوران باعث کاهش میزان هزینه‌های مصرفی خواهد شد، اما انتظار نمی‌رود میزان هزینه‌های فردی در این دوران روندی منفی به‌خود بگیرد زیرا مصرف‌کنندگان به خرید اقلام مورد نیاز خود ادامه خواهند داد.
هانتر همچنین انتظار دارد نرخ مخارج فردی در 9‌ماه آخر سال 2020رشدی یک درصدی داشته باشد و این رشد در سال 2021به 1.6درصد برسد. اقتصاد‌دانان در این گزارش اعلام کرده‌اند انتظار افزایش 12درصدی نرخ بیکاری در 3 ماه دوم 2020را دارند که این نرخ تا پایان سال به 9.5درصد و تا پایان 2021به 6درصد خواهد رسید. بر این اساس هانتر نسبت به بازگشت به رشد اقتصادی در نیمه دوم سال 2020نگاهی خوش‌بینانه دارد و انتظار دارد رشد تولید ناخالص داخلی سالانه در 3 ماه سوم سال به 2درصد برسد. به گفته او با وجود رو به وخامت گذاشتن وضعیت بازار کار، پیش‌بینی‌ها نشان از آن دارند که وضعیت اقتصادی تا پایان سال با حمایت و پشتیبانی محرک‌های قدرتمند مالی و پولی بهبود خواهد یافت زیرا اقتصاد‌دانان انتظار دارند بانک مرکزی ایالات متحده نرخ بهره را تا پایان سال 2021نزدیک به صفر نگه‌دارد. اقتصاد‌دانان همچنین درباره آمار بیکاری در سال 2020نظرات متفاوتی ارائه می‌کنند. در گزارش NABE آمار بیکاری تا پایان‌ماه آوریل 4.58میلیون نفر پیش‌بینی شده است درحالی‌که بعضی گزارش‌ها از درخواست مزایای بیکاری از سوی 6.6میلیون آمریکایی خبر داده‌اند و مؤسسه جی پی مورگان نیز انتظار 25میلیون بیکار را در سال‌جاری میلادی دارد.


اقتصاد آمریکا کوچک‌تر می‌شود
انجمن ملی اقتصاد تجارت آمریکا با نظرسنجی از 14اقتصاد‌دان گزارشی را منتشر کرد که پیش‌بینی می‌کند اقتصاد آمریکا پس از کاهش 2.4درصدی تولید ناخالص داخلی در 3 ماه اول، در 3‌ماه دوم سال 2020با نرخ 26.5درصدی کوچک خواهد‌شد