گام‌های لرزان کفش‌دوزان

فرخنده رفائی_خبرنگار

شیوع ویروس کرونا یک‌ماه قبل از عید و درست در روزهایی که بازار کفش بعد از ماه‌ها رکود نسبی، اوج رونق و فروش را انتظار می‌کشید، خریداران را به قرنطینه فرستاد و سفر و دید و بازدیدها را هم ممنوع کرد تا هیچ‌کس دغدغه‌اش خرید کیف و کفش و رخت و لباس شب عید نباشد. پاساژها و مغازه‌هایی که پیش از عید خلوت و خالی از مشتری بود، بعد از عید به کلی تعطیل شد و در این میان مشاغلی ازجمله کفش‌فروشی‌ها و لباس‌فروشی‌ها که به فروش شب عید چشم داشتند بیش از همه آسیب دیدند. فعالان این صنعت می‌گویند کرونا 30درصد از زنجیره صنعت کفش را از بین برده است. 3هفته از بازگشایی مشاغل کم‌خطر می‌گذرد و کسب‌وکارهایی که ستاد مقابله با کرونا به آنها مجوز فعالیت داده به سر کارهایشان بازگشته‌اند اما شواهد همچنان بر ادامه رکود در بازار کالاهای مختلف دلالت دارد. نگاهی به بازار نشان می‌دهد شهروندان هنوز از بیم بیماری، ماندن در خانه را ترجیح می‌دهند و اگر نیم‌نگاهی هم به خرید داشته باشند با توجه به شرایط اقتصادی و چشم‌انداز نامعلوم آینده، خرید مایحتاج ضروری و کالاهای بهداشت‌محور را در اولویت قرار می‌دهند. هنوز کسی به فکر خرید کفش و لباس نیفتاده و در حقیقت با وجود گشایش مغازه‌ها، چرخ اقتصاد هنوز به گردش درنیامده است. هرسال در چنین روزهایی فروشندگان کیف و کفش و لباس به فکر خرید تابستانه بودند، امسال اما خریدهای عیدشان هم فروش نرفته و نه‌تنها بیشترشان پولی برای خرید جدید ندارند بلکه امید زیادی هم به تغییر شرایط ندارند.

صنعت کفش رو به اضمحلال است
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان کفش دست‌دوز در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: ظرف 3‌ماه گذشته واحدهای تولیدی کفش دچار ضرر و زیان فوق‌العاده‌ای شدند که بعضی از آنها را به مرز نابودی کشانده است. رسول شجری ادامه می‌دهد: هنوز برآورد دقیقی از مبلغ این ضرر و زیان ارائه نشده ولی وقتی شرکت‌های بزرگ اقتصادی با گردش بالای مالی دچار خسارت‌های سنگین شده‌اند نمی‌توان انتظار داشت کارگاه‌های تولیدی کوچکی که در شرایط عادی هم وضعیت چندان مناسبی ندارند و برای امرار معاش به درآمد روزمره‌شان محتاجند، زیر بار 3‌ماه تعطیلی و نداشتن درآمد دوام بیاورند. این در شرایطی است که هیچ کمکی هم به این افراد نشده است.

هیچ‌کدام از وعده‌ها عملی نشد
یکی از نخستین پیامدهای کرونا افزایش بیکاری در تمام کشورهای درگیر این بیماری بود. تعطیلی صنایع در ابعاد بزرگ و کسب‌وکارهای خرد در ابعاد کوچک‌تر بسیاری از صاحبان مشاغل را ناچار به اخراج و قطع همکاری با کارمندان و کارگران کرد و چنین افرادی تنها به سیاست‌های حمایتی دولتی چشم دوخته‌اند. در ایران نیز کارگران زیادی برای دریافت بیمه بیکاری به بیمه‌ها معرفی شده‌اند تا دست‌کم مدتی را بتوانند با این درآمد امرار معاش کنند اما کارگران تولیدی‌های کفش در این زمینه هم با مشکلاتی مواجه شده‌اند. شجری می‌گوید: دولت اعلام کرده تمام کارگرهای بیکارشده در اثر کرونا می‌توانند بیمه بیکاری دریافت کنند ولی وقتی کارگران کفاش به وزارت کار و تامین اجتماعی مراجعه کرده‌اند، با قوانین و مقرراتی مواجه شده‌اند که آنها را از این حق محروم کرده است. به همین دلیل تا این لحظه بیمه بیکاری شامل حال هیچ‌کدام از کارگران ما نشده است. او از همکاری‌نکردن بانک‌ها در کمک به اصناف هم گلایه می‌کند و ادامه می‌دهد: دولت وعده داده بود که برای جلوگیری از اخراج کارگران به ازای هر کارگر 12میلیون تومان وام به بنگاه‌های تولیدی و خدماتی می‌دهد ولی این وام هم تا امروز پرداخت نشده و در حد حرف مانده است. بانک‌ها همچنین قرار بود اقساط بدهی‌های بانکی اصناف و واحدهای تولیدی را برای 3‌ماه کسر نکنند و این 3‌ماه به انتهای زمان بازپرداخت اقساط افزوده شود اما این وعده هم عملی نشد و اقساط این مدت از حساب‌ها کسر شد. دولت باید به‌عنوان سرپرست از شرایط بانک‌ها و اهرم‌های کمکی خود استفاده کند تا تولیدکنندگان بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند.

دولت با اصناف مشورت کند
وعده‌های عمل‌نشده و مشابهی که دولت به اصناف برای جبران یا کاهش زیان واردشده از تعطیلی داده تا امروز مورد انتقاد بسیاری از فعالان صنفی قرار گرفته است. آنها معتقدند این وعده‌ها حتی در صورت عملی‌شدن نیز چون کارشناسی‌شده نبوده فاقد کارایی لازم خواهد بود. شجری در این زمینه می‌گوید: دولت باید نظر مشورتی اتحادیه‌ها را بگیرد تا مشخص شود اگر قرار است پولی به این سیستم تزریق شود کجا تزریق شود که کارایی لازم را داشته باشد و چرخ تولید را به حرکت بیندازد. به عقیده این فعال صنفی چون بسیاری از اعضای اتحادیه‌ صنفی، تولیدی هستند و از آنجا که اجزای آنها زنجیروار به هم پیوستگی دارد، اگر در جای مناسب کمک انجام شود به سایر حلقه‌های زنجیر هم کمک می‌شود و در کل زنجیره تولید توان پرداخت تعهدات افزایش می‌یابد. شجری می‌گوید: صادرات یکی از کارهایی است که می‌تواند در شرایط فعلی به ما کمک کند. به مشکلات و محدودیت‌های صادراتی واقفیم ولی با توجه به اینکه در شرایط غیرعادی و بحرانی به‌سر می‌بریم، باید تمهیدی در این زمینه اندیشیده شود چون در شرایط امروز نمی‌توان منتظر خرید مصرف‌کننده داخلی ماند.
به‌گزارش همشهری، اینکه دولت بتواند به چنین پیشنهادی پاسخ مثبت بدهد یا خیر معلوم نیست ولی آنچه مشخص است این است که تولیدکنندگان کفش بعد از 3‌ماه تعطیلی برای ادامه تولید نیاز به نقدینگی دارند تا بتوانند کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کنند. امروز این صنعت نیازمند تحریک تقاضا است چراکه حجم زیاد چک‌های برگشتی فعالیت را برای سایر زنجیره سخت کرده و باید برای رفع آن تحریک تقاضا در بازار به‌وجود آید.

عکس فوری از بازار کفش تهران
4هزار واحد تولیدی کیف و کفش و 2هزار واحد فروشگاهی مرتبط با این حوزه در سطح شهر تهران فعال است که 50هزار شاغل را تحت پوشش خود دارد. به گفته فعالان این صنف پیش از بروز بحران کرونا نیز به‌دلیل شرایط نامناسب اقتصادی، رشد نرخ ارز، مشکلات دسترسی به مواداولیه وارداتی صنعت چرم و کفش و همچنین کاهش قدرت خرید، تولیدی‌ها با نیمی از ظرفیت خود در حال فعالیت بودند و امروز که وخامت اوضاع بر کسی پوشیده نیست، بسیاری از این افراد اگر از حمایت‌های دولتی برخوردار نشوند، نمی‌توانند کمر راست کنند. گفته می‌شود تولیدی‌های کفش دست‌دوز 50درصد حجم بازار کفش را تامین می‌کنند و بقیه این بازار در اختیار کفش‌های ماشینی تولید داخل و وارداتی است. البته واردات کفش به‌دلیل محدودیت‌های وارداتی بسیار کم و فقط در حد 5درصد بازار بوده که امروز بسته‌شدن مرزها و گرانی دلار این میزان را بیش از این هم کاهش داده است. کفش‌های دست‌دوز که از چرم طبیعی یا مصنوعی تهیه می‌شوند به‌دلیل کیفیت و دوامشان از قیمت‌های بالاتری نسبت به کفش‌های ماشینی برخوردارند و در سال‌های اخیر کاهش توان مالی فاصله بیشتری بین مردم و کفش‌های دست‌دوز ایجاد کرده است. مصرف‌کنندگان ترجیح می‌دهند از کفش‌هایی که از قیمت مناسب‌تری برخوردارند استفاده کنند، در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت کسب‌وکار تولیدی‌های کفش به این زودی راه بیفتد.

نبض بازار
 وقتی شرکت‌های بزرگ اقتصادی با گردش بالای مالی دچار خسارت‌های سنگین شده‌اند نمی‌توان انتظار داشت کارگاه‌های تولیدی کوچکی که در شرایط عادی هم وضعیت چندان مناسبی ندارند و برای امرار معاش به درآمد روزمره‌شان محتاجند، زیر بار 3‌ماه تعطیلی و نداشتن درآمد دوام بیاورند