کار گِل، کار دل

حالا که کرونا اجازه زیاد خارج شدن از خانه را به ما نمی‌دهد، می‌توانیم در خانه برای خودمان سرگرمی‌هایی ایجاد کنیم. این سرگرمی می‌تواند حتی درآمدزا هم باشد و به اقتصاد خانواده نیز کمک کند. پیشنهاد این هفته ما برای شما یک مهارت جذاب و قدیمی است؛ سفالگری. بله! یک تکه گل خیس و مرغوب، یک‌سری ابزار فلزی که به جز نوک تیزی که سفالگر مدام تمیزش می‌کند، همه جایش گل اندود است، یک چرخ چوبی زیبا که صفحه رویش با فشار پای استاد می‌چرخد و یک کاسه لعابی پر از آب گل‌آلود که دست سفالگر را خیس می‌کند تا خشکی دست ظاهر کوزه در حال چرخ زدن را خراب نکند؛ اینها همه ابزاری است که یک سفالگر دارد. چرخ‌های سفالگری ساده و خانگی را هم می‌توان به‌راحتی تهیه کرد. حالا با همین دست‌ها و یک تکه گل و ابزار و چرخ می‌تواند انواع و اقسام ظرف‌ها را بسازد یا انواع و اقسام پیکره‌ها. مهم این است که در کار سفالگری هیچ ابزاری نمی‌تواند جای دست هنرمند و هیچ دانشی نمی‌تواند جای حس و درک او از جنس گل را بگیرد. اینطوری است که می‌گویند کار گل، کار دل است. اینجا سعی کرده‌ایم به مهم‌ترین سؤالات درباره یادگیری این مهارت پاسخ دهیم.

   چطور سفالگری می‌کنند؟ 
یک سفالگر خوب چشم‌های تیزبینی دارد. سفالگر خوب باید حجم‌ها را بشناسد و با کمک چشم‌هایش‌‌ همان حجم را روی یک تکه گل دربیاورد. کار آسانی نیست. اما برای کسی که استعداد این کار را دارد و مهم‌تر از آن علاقه شخصی‌اش در حوزه کار سفالگری است، کار نشدنی نیست. سفالگر‌ها از آماتور تا حرفه‌ای کارشان را با یک تکه گل شروع می‌کنند که آن را با شدت می‌کوبند روی چرخ سفالگری. از این به بعد بسته به کاری که قرار است روی گل انجام شود، مراحل کار هم فرق می‌کند. در ‌‌نهایت کار طراحی و حجم‌دهی و کم و زیاد کردن که تمام شد وقت پختن سفال و رنگ‌آمیزی روی آن است. فرقی هم نمی‌کند که کار آماده شده پیکره باشد، یا کوزه یا یک تابلوی گلی. همه کار‌ها بعد از تمام شدن در واقع یک تکه گل خیس هستند که فقط زیبا شده‌اند. این گل برای اینکه بادوام بماند باید پخته شود و بعد هم رنگ شود. کاری که سفالگر‌ها به واسطه هنرمند بودنشان خیلی زود آنها را یاد می‌گیرند.

   سفالگری چه ابزاری می‌خواهد؟ 
اول کار هیچ ابزاری لازم ندارید. فقط یک جفت دست و یک تکه گل. اما بعد از یکی دو هفته کار با دست باید یک‌سری ابزار تهیه کنید که به آنها می‌گویند ابزارهای کاهنده و افزاینده. رسمشان هم روی اسمشان است. یعنی ابزاری که با آن بخش‌هایی از کار را کم می‌کنند یا بخش‌هایی را به آن اضافه می‌کنند. در ‌‌نهایت اگر سفالگر حرفه‌ای شدید هم باید یک چرخ تهیه کنید. البته همه لذت کار سفال شاید در گرداندن کار آماده شده روی آن چرخ باشد که بعید است کسی از خیر چشیدنش بگذرد.

   چطور درآمد کسب کنیم؟ 
سفالگری از آن هنرهایی است که خیلی زود می‌شود از آن کسب درآمد کرد. قصه کسب درآمد از سفال هم به دو شکل است. یا می‌شود به‌صورت شخصی و تنها با شناخت بازار و کمی خلاقیت کارهای نو و جالب توجه انجام داد و فروش خوبی هم داشت. هم می‌شود در نمایشگاه‌های اختصاصی و گروهی شرکت کرد و کار را به‌دست کاردان سپرد. با توجه به علاقه ایرانی‌ها به ظرف و ظروف، سفالگر‌ها اگر طراح‌های خوبی هم باشند می‌توانند طرح‌های جدیدشان را در قالب کارهای سفالی حتی به شرکت‌ها و کارخانه‌های بزرگ لوازم خانگی ارائه کنند. کاری که خیلی از سفالگرهای حرفه‌ای انجام داده‌اند و اتفاقاً جواب هم گرفته‌اند.

   چقدر طول می‌کشد یاد بگیریم؟ 
همه‌‌چیز از یک تکه گل خیس شروع می‌شود. اتفاقا نخستین آموزش هم آموزش شناخت گل است. اینکه تری و خشکی‌اش باید چقدر باشد و کی آماده کار است. البته این روز‌ها همه سفالگر‌ها گل‌های مرغوبی در اختیار دارند که کار را ساده و لذتبخش می‌کند. اما بعد از شناخت گل نوبت به شکل دادن به آن با کمک دست می‌شود. همه هنرجو‌ها باید این دوره کار با دست را بگذرانند؛ دوره‌ای که باعث می‌شود دستشان قوی شود و بتوانند حجم اولیه را با دست دربیاورند. بعد از این مرحله موقع کار کردن با ابزارهاست و بعد از آن کار با چرخ. کسی هم که بخواهد سفالگری را کامل یاد بگیرد باید دوره‌های پختن سفال و بعد نقاشی و طراحی روی آن را یاد بگیرد که بشود صدایش کنند سفالگر. همه این مراحل هم با توجه به پشتکار و استعداد هنرجو تقریبا 2 سال طول می‌کشد. البته این دو سال زمان حرفه‌ای شدن در سفالگری است. یعنی بعد از آن شما می‌توانید سفال‌های خود را در معرض فروش قرار دهید.

   کجا سفالگر شویم؟ 
آموزش دادن سفالگری هم مثل آموزش گرفتنش کار زیاد سختی نیست و به ابزار چندانی نیاز ندارد. لااقل برای شروع کار که اینطور است. الان کلی فیلم آموزشی می‌توانید در اینترنت پیدا کنید و با همان‌ها آموزش را در دوران کرونا پیش ببرید. بعد از کرونا هم این مهارت معمولا در منوی کلاس‌های آموزشی اکثر فرهنگسرا‌ها وجود دارد و می‌توانید کلاس‌ها و دوره‌های مختلف سفالگری را پیدا کرد.