بازی‌جدید روی‌گنبد شیخ لطف‌الله
عضو هیأت اعزامی وزارت میراث‌فرهنگی در اظهارات شتاب‌زده از مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله دفاع کرد - مسئولان وزارت میراث‌فرهنگی: دفاع از مرمت گنبد اظهارنظر شخصی است و وزارت میراث فرهنگی نظر نهایی را اعلام می‌کند
محمد باریکانی _ خبرنگار
مرمت غیراصولی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان همچنان در صدر اخبار قرار دارد و پس از آنکه معاون اول رئیس‌جمهوری از علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خواست شخصا موضوع مرمت «نگین درخشان اصفهان» را پیگیری کند، هیأتی از کارشناسان میراث‌فرهنگی و از پایگاه‌های میراث‌جهانی در معاونت میراث‌فرهنگی کشور به میدان نقش جهان اصفهان اعزام شد تا وضعیت مرمت گنبد تاریخی مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان را پیگیری کند.
همین دیروز اما یکی از اعضای هیأت بررسی مرمت مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان در گفت‌وگویی که با دفتر ایسنا در اصفهان انجام داده است، گفته است که مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان کاملا اصولی است و ایراد به ترک‌های دیگر گنبد است که باید آنها هم مرمت شوند.
احمدرضا حشمتی که در گزارش ایسنا از او با عنوان کارشناس رسمی دادگستری در زمینه ابنیه و میراث‌فرهنگی نام برده شده است، گفته است: سال‌هاست که گنبد شیخ لطف‌الله مرمت نشده و اقداماتی که سال‌ها قبل برای بهبود وضعیت آن انجام‌شده نیز جدی نبوده و تنها درحد تعمیر بود؛ بندهای کاشی‌های گنبد از بین رفته، ملات زیر کاشی‌ها فرسوده شده و با توجه به اینکه اصفهان نیز جزو شهرهای آلوده ایران است، این مسئله بر آسیب‌های وارده به گنبد مؤثر بوده است. او گفته است که کاشی‌های کرم‌رنگ گنبد از نوع کاشی نَره است و جز لایه‌ای بسیار نازک، لعاب خاصی ندارد و چون جنس این کاشی به آجر نزدیک است، سریع‌تر آلوده می‌شود.
به گفته حشمتی، همه این مسائل باعث شده که گنبد شیخ لطف‌الله دچار آسیب‌های جدی شود و به همین دلیل هم میراث فرهنگی تصمیم گرفت آن را مرمت کند. این مرمت باید انجام می‌شد اما متناسب با اعتبار سازمان تنها روی یک ترک کار شد. درحالی‌که گنبد 8 ترک و یا به‌عبارتی مجموعه‌ای از ۱۶ نیم‌ترک است و برای مرمت هم تنها یک قالب نیاز دارد.
حشمتی در دفاع از شیوه مرمت گنبد مسجد جهانی شیخ لطف‌الله اصفهان گفت: مرمتگران ترک گنبد، بعد از اسکن لیزر و روش برداشت سنتی و گرته‌برداری از تزیینات، طرح را روی قالب گذاشته و منطبق کرده‌اند که مشخص شود طرح کاملا مطابق با قالب بوده است. آنها تمام کاشی‌ها را در بالا کدگذاری و بعد پایین آورده و روی قالب چیده‌اند. گنبد را نیز با آجر، پالانه کردند و کاشی‌ها را به‌صورت وارونه روی قالب گذاشتند و سپس از قالب جدا و در جای اولیه خود روی گنبد قرار دادند. در آخر هم بندکشی و دوغاب‌ریزی کردند و دوغاب‌ها را شستند. حشمتی همچنین گفته است: ۱۰۰درصد کاشی‌های کرم‌رنگ استفاده‌شده، همان کاشی‌های قدیمی است و تنها ۱۰درصد از کاشی‌ها جدید است که شامل کاشی‌های مشکی و لاجوردی‌رنگ است. تمام کاشی‌ها و ملات آنها نیز پاکسازی‌شده است. او که در قالب هیأت بررسی وضعیت مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان به میدان نقش جهان رفته است تا گزارش وزیر میراث فرهنگی برای معاون اول رئیس‌جمهوری آماده شود، ادامه داده که هم‌اکنون سؤال مردم این است که چرا این ترک سفید شده؟ این موضوع چند دلیل دارد؛ یکی اینکه 7ترک دیگر کاملا ناهموار است و بندهای کاشی‌های قدیمی از بین رفته است. درواقع بارش‌های فصلی وارد بندها شده و ملات گِل زیر کاشی‌ها و آجرها از لای بندها بیرون آمده و روی بدنه ریخته و جذب کاشی‌ها شده است. به همین دلیل در قسمت‌هایی که مرمت نشده، تأثیر رنگ قهوه‌ای گل روی کاشی‌های کرم‌رنگ زیادشده و این رنگ قسمت‌های مرمت‌نشده را از لحاظ بصری تیره جلوه داده است. به گفته این عضو هیأت بررسی، چون ملات بخش قدیمی گل است و ملات بخش جدید گچ، پس دادن گل به کاشی‌های قدیمی در زمان بارندگی، موجب شده که رنگ آن تیره‌تر به‌نظر برسد. دلیل دیگر تغییر رنگ نیز این است که پشت قالب دوغاب ریخته شده، خلل و فرج آجرها پاکسازی و تمیز و سفید شده و سایر ترک‌ها هم باید از آلودگی زدوده شود و مانند ترک جدید تمیز و پاکسازی شوند.
این گفته عضو هیأت بررسی وضعیت مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله در واقع تأیید همان جملات رئیس اداره میراث فرهنگی اصفهان و مدیر پایگاه میراث جهانی نقش جهان است که پیش‌تر گفته بودند عیب از ترک‌های دیگر گنبد است و اتفاقا ترک‌های بعدی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله باید پایین آورده، مرمت و شبیه به ترک مرمت‌شده شوند. احمدرضا حشمتی هم دقیقا سخنان مدیر پایگاه میراث‌جهانی نقش جهان و مدیر اداره میراث‌فرهنگی استان اصفهان را تکرار کرده و گفته است، مرمت یک ترک از گنبد مسجد شیخ لطف‌الله کار بزرگی بوده و از لحاظ اصولی و فنی درست انجام‌شده و اگر ترک‌های دیگر گنبد مرمت نشوند، به‌مرور زمان کاشی‌های زیر گنبد هم آسیب خواهند دید. ضمن اینکه در این مرمت، قوس نیز کاملا صحیح اجراشده و آن فاصله‌هایی که از روی عکس دیده می‌شود و به‌نظر می‌آید ترک جدید با ترک‌های قدیمی چفت نشده به‌دلیل بخش‌های قدیمی است که در برخی بخش‌ها حتی تا 7سانتی‌متر دفرمه و اختلاف سطح دارند.
او درباره سخنان مدیران میراث‌فرهنگی استان اصفهان در مورد ضرورت مرمت ترک‌های دیگر گنبد مسجد شیخ لطف‌الله گفته است: وقتی ترک‌های جانبی مرمت شود، گنبد کاملا یکپارچه و پیوسته می‌شود؛ چراکه در ترک مرمت‌شده هیچ کاشی کرم‌رنگی عوض نشده و رسانه‌ها به‌‌جای اینکه بگویند مرمت اشتباه بوده، باید بگویند چرا بقیه ترک‌ها مرمت نشده است. او به ایسنا گفته است: اسحاق جهانگیری معاون رئیس‌جمهور، علی‌اصغر مونسان وزیر وزارتخانه میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور و همچنین محمدحسن طالبیان معاون میراث‌فرهنگی کشور بر ادامه مرمت سایر ترک‌های گنبد مسجد شیخ لطف‌الله تأکید کرده‌اند تا هرچه زودتر موضوع مرمت انجام‌شده، پیگیری و ادامه بخش‌های باقیمانده نیز به سرانجام برسد.
این درحالی است که اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری پس از اعلام نگرانی کارشناسان و مرمتگران و همچنین رسانه‌ها از وضعیت مرمت ترک گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، در جلسه شورای‌عالی میراث فرهنگی از وزیر میراث فرهنگی خواست شخصا موضوع را برای رفع نگرانی‌ها پیگیری کند. حشمتی همچنین با دفاع از ترک تشریفات صورت‌گرفته برای مزایده مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله به‌رغم دوبار برنده‌شدن یکی از مرمتگران کاشی در آن مزایده گفت: اگر این انتخاب براساس سامانه انجام می‌شد، چه‌بسا هرکسی به‌صرف داشتن گرید پیمانکاری می‌توانست برنده مناقصه باشد و چه‌بسا فردی برنده می‌شد که با مرمت اینگونه پروژه‌ها و آثار آشنایی نداشت. به‌نظر من ترک تشریفات مناقصه در این پروژه کاملا درست و ضروری بوده چون در ترک تشریفات از پیمانکاران و استادکارهای متخصص دعوت می‌شود.
واکنش مسئولان میراث به اظهارات شتاب‌زده
به گفته مسئولان وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، اظهارات احمدرضا حشمتی که در قالب هیأت بررسی وضعیت مرمت گنبد مسجد شیخ‌لطف‌الله اصفهان به میدان نقش جهان اعزام شده است، اعلام رسمی نیست و تنها نظر خود او‌ست که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی پس از جمع‌آوری کامل نظرات کارشناسی اقدام به اعلام‌نظر در مورد مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله خواهد کرد. با این اعلام نمی‌توان به‌نظر یک عضو هیأت اعزامی به اصفهان در دفاع از اقدامات صورت‌گرفته بر گنبد مسجد جهانی شیخ لطف‌الله اتکا کرد و باید اظهارات احمدرضا حشمتی را اظهارنظر شخصی‌دانست.
