گره کور ادلب

شرق فرات و ادلب؛ عناوین تنها سرفصل‌های باقیمانده از بحران 8ساله سوریه هستند؛ بحرانی که بخش مهمی از زیرساخت‌های اقتصادی این کشور را از بین برد. اگرچه در نگاه اول و با توجه به حجم بحران‌های بزرگی که در این جنگ 8ساله پشت سر گذاشته شده به‌نظر می‌رسد فاصله‌ای تا پایان کامل بحران نمانده اما تحولات روزهای اخیر در شمال سوریه بار دیگر به ما یادآوری کرد که پیچیدگی این تحولات از آنچه تصور می‌شود به‌مراتب بیشتر است!

رویارویی مستقیم ارتش‌های سوریه و ترکیه
روز گذشته در اثر پیشروی سریع ارتش سوریه در محورهای غربی و جنوبی استان ادلب، روستای خان شیخون سرانجام بعد از نزدیک به 7سال آزاد شد؛ دستاوردی مهم برای نظام سوریه که به گواه تحلیلگران و شاهدان عینی بدون پشتیبانی گسترده نیروهای هوایی روسیه و همراهی جنگنده‌های سوری ممکن نبود. از سوی دیگر اما همزمان با این تحولات، صبح روز دوشنبه یک کاروان نظامی ترکیه در نزدیکی ادلب از سوی نیروی هوایی سوریه مورد حمله قرار گرفت؛ رخدادی کم سابقه که بیانگر حجم بالای تنش‌های میان 2کشور است.
این کاروان نظامی که به گفته منابع آگاه، شامل چندین دستگاه تانک و نفربر ترکی بوده؛ در حالی مورد حمله قرار گرفت که تلاش می‌کرد همزمان با پیشروی ارتش سوریه خود را به نقطه‌ای میان حاشیه شمالی استان‌های حماه و ادلب برساند. شبکه الجزیره در این‌باره می‌نویسد: ترکیه در حقیقت تلاش کرد با موضع‌گیری در مرز حماه و ادلب، مانع از تکمیل محاصره پایگاه نظامی خود در منطقه مورک در شمال حماه شود؛ تلاشی که البته در نتیجه توقف این کاروان بعد از حملات هوایی عملا ناکام ماند.
به‌گزارش شبکه المیادین، کاروان نظامی ترکیه از سوی برخی نیروهای معارضین مستقر در ادلب حمایت می‌شدند؛ نیروهایی که بخشی از آنها نیز در جریان حملات هوایی ارتش سوریه به قتل رسیده‌اند. وزارت دفاع ترکیه دقایقی بعد از این حادثه با انتشار بیانیه تندی اعلام کرد، حمله هوایی ارتش سوریه به کاروان نظامی این کشور، به‌معنای نقض پیمان‌های دو جانبه آنکارا با مسکو است؛ چرا‌که ترکیه اطلاعات مربوط به مسیر حرکت این کاروان را در اختیار پایگاه نظامی حمیمیم روسیه در سوریه قرار داده بود.
در مقابل اما خبرگزاری دولتی سوریه (سانا) به نقل از وزارت خارجه این کشور نوشت: کاروان نظامی ترکیه با هدف کمک به تروریست‌های شکست‌خورده جبهه النصره که از سوی شورای امنیت سازمان ملل به‌عنوان گروهی تروریستی شناخته می‌شوند وارد خاک سوریه شده بود.

پایان ‌ماه عسل روسی-ترکی
روزنامه العربی الجدید اما فراتر از نقل جزئیات حادثه تکان‌دهنده حمله به کاروان نظامی ترکیه رفته و در تحلیل این تحول مهم به نقل از یکی از فرماندهان ارتش آزاد سوریه می‌نویسد: وضعیت میدانی در شمال سوریه نشان می‌دهد عمر تفاهم ترکی-روسی به پایان رسیده و این 2کشور باری دیگر در مقابل یکدیگر قرار گرفته‌اند. مسکو به‌طور جدی خواهان بستن پرونده ادلب است و ترکیه همچنان بر مخالفت خود با این سیاست اصرار دارد. بر این اساس می‌توان گفت؛ بدون شک حملات بی‌سابقه جنگنده‌های سوریه به کاروان نظامی ترکیه با چراغ سبز روس‌ها صورت گرفته است. با این حال روز گذشته خبرگزاری آناتولی ترکیه به نقل از منابع آگاه مدعی شد، ارتش این کشور به‌دنبال ساخت فوری چند پایگاه نظامی در ادلب به‌منظور جلوگیری از پیشروی بیشتر ارتش سوریه به سوی مناطق داخلی این استان است؛ پایگاه‌هایی که به‌نظر می‌رسد از سوی معارضین مستقر در ادلب به‌عنوان مهم‌ترین متحدین ترکیه حمایت خواهد شد.
اهمیت بسیار بالای ادلب برای ترکیه در دو بعد نظامی و اقتصادی ریشه دارد. از یک سو در نتیجه تحولات نظامی سوریه و مخصوصا آزادی استان حلب، اکنون تمام نفوذ نظامی، سیاسی و حتی فرهنگی ترکیه در ادلب خلاصه می‌شود. آزادی این استان به‌معنای از دست رفتن مهم‌ترین پایگاه ترکیه در سوریه و در نتیجه، خسارتی بزرگ برای این کشور خواهد بود. از سوی دیگر، آغاز درگیری‌ها و پیشروی ارتش سوریه در ادلب، حرکت موج تازه‌ای از پناهجویان به سوی مرزهای ترکیه را به‌دنبال دارد؛ 4میلیون شهروند سوری که بحرانی بزرگ برای اقتصاد ترکیه خلق خواهد کرد، آن هم در شرایطی که یکی از مهم‌ترین علل شکست حزب حاکم این کشور در انتخابات شهرداری‌ها، حمایت از پناهجویان سوری بود.

  
چرا خان ‌شیخون مهم است؟

اهمیت استراتژیک خان شیخون بیش از هر چیز در موقعیت جغرافیایی این روستا نهفته است. ارتش سوریه و متحدانش اکنون با ورود به خان شیخون، محاصره معارضین در ادلب را تکمیل کرده‎اند؛ رخدادی مهم که ترکیه تلاش داشت مانع از تحقق آن شود. به‌عبارت دیگر، راه برای ارتش سوریه به‌منظور پیشروی به سوی مرکز ادلب از محور جنوبی تا حد بسیار زیادی هموار شده و دقیقا بر همین اساس، تمام گروه‌های معارضین در ادلب، از ابتدای هفته انتقال نیروهای خود به محورهای جنوبی را آغاز کرده‌اند. از سوی دیگر اما سیطره بر خان شیخون به‌معنای کنترل مهم‌ترین اتوبان بین‌المللی سوریه است که تا لبنان و ترکیه امتداد دارد. به زبان دیگر، اکنون ارتش سوریه یکی از مهم‌ترین راه‌های امداد و پشتیبانی معارضین در ادلب را نیز مسدود کرده است.