پشت پرده هزینه‌های فیلترینگ
صفحه پیوندها که خیلی‌ها آن را به‌عنوان صفحه فیلترینگ می‌شناسند دیروز به‌خاطر بدهی ۳۰۰میلیون تومانی از دسترس خارج شد
«صفحه پیوندها» را تقریبا همه کاربران ایرانی اینترنت می‌شناسند؛ صفحه‌ای که برای تغییر مسیر کاربران هنگام مواجهه با سایت‌های فیلتر شده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این صفحه پس از حدود ۱۱ سال چشم‌نوازی کاربران ایرانی روز گذشته به‌صورت ناگهانی از دسترس خارج شد. پس از مدت کوتاهی مشخص شد که شرکت میزبان این صفحه به‌دلیل پرداخت نشدن هزینه‌ها دسترسی به این سایت را محدود کرده است. شرکت «هاست ایران» به‌عنوان میزبان این سایت، اعلام کرده که به‌دلیل پرداخت نشدن بدهی ۵ ساله و عدم‌پاسخگویی در این زمینه، سرویس‌دهی را به این سایت قطع کرده است. براساس اطلاعیه این شرکت، طرف قرارداد میزبانی این سایت وزارت ارشاد بوده که مسئول تأمین هزینه‌های آن شده است.
مدتی بعد هم اعلام شد که مسئول تامین هزینه این صفحه کمیته تعیین مصادیق مجرمانه است.
صفحه پیوندها در واقعیت با صفحه فیلترینگ تفاوت دارد و کاربران بعد از دیدن صفحه فیلترینگ برای دیدن سایت‌های پیشنهادی به این صفحه منتقل یا به قول فنی ری‌دایرکت می‌شوند اما به‌خاطر دیده شدن سریع «پیوندها» بسیاری آن را به نام صفحه فیلترینگ در ذهن دارند.
ماهی ۵ میلیون تومان هزینه
اما نکته قابل توجه در این‌باره هزینه‌هایی است که کشور برای فیلترینگ پرداخت می‌کند که گوشه‌‌ای کوچک از آن اکنون روشن شده است. براساس اعلام شرکت هاستینگ، بدهی بابت ۵سال میزبانی این صفحه بالغ بر ۳۰۰ میلیون تومان است؛ به‌عبارت دیگر در کشور برای دیده شدن تنها این صفحه توسط کاربران مواجه شده با فیلترینگ ماهی ۵ میلیون تومان هزینه می‌شود.
فرشاد اسماعیلیان، نایب‌رئیس هیأت‌مدیره هاست‌ایران درباره هزینه‌های این سایت به همشهری می‌گوید: این هزینه بابت اجاره سرور، مدیریت و نگهداری، لایسنس کنترل پانل، فایروال و DDoS Protection بوده است. بخشی از بالا بودن این هزینه به گفته او به‌خاطر ترافیک بالای این سایت در کشور و همچنین حفاظت از آن در مقابل حملات DDos است.
صفحه پیوندها که برخی آن را به‌عنوان صفحه فیلترینگ می‌شناسند تنها چندماه پس از تأسیس رتبه هجدهم سایت‌های پربازدید در ایران را در سایت الکسا(یکی از مشهورترین سایت‌های رتبه‌بندی سایت‌ها) به دست آورد و حتی زمانی به رتبه چهارم در ایران رسید.
ارائه خدمات به سایت پیوندها از سال ۱۳۸۶ به درخواست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط شرکت هاست‌ایران انجام می‌شد. آنطور که به‌نظر می‌رسد به دستور معاونت قضایی دادستان کل کشور در فضای مجازی و دبیر کارگروه تعین مصادیق مجرمانه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان عضوی از این کارگروه مذکور مسئول تأمین هزینه سایت پیوندها شده است.
از سوی دیگر برخی منابع اعلام کرده‌اند که از شروع دولت یازدهم مالکیت این سایت و تأمین هزینه‌های آن به کمیته تعیین مصادیق مجرمانه سپرده شده و مرکز رسانه توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال دیگر مسئول پرداخت هزینه‌های آن نبوده است.
سایه سنگین هزینه‌ها
میزبانی صفحه پیوندها شاید ریزترین و جزئی‌ترین هزینه فیلترینگ در کشور به‌حساب آید. آمار و ارقام دقیقی از هزینه فیلترینگ وجود ندارد. محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات زمانی که مدیرعامل شرکت زیرساخت بود در یکی از مصاحبه‌هایش هزینه فیلترینگ را 5 درصد هزینه تمام‌شده اینترنت اعلام کرده و از سویی هزینه حدود ۱۱۰ میلیارد تومان را به‌صورت ضمنی مورد تأیید قرار داده بود. او در این‌باره در گفت‌وگو با ماهنامه پیوست گفته است: براساس استانداردها تا ۱۰ درصد هزینه هم در مسائل امنیتی و فرهنگی درست است.
زمانی یک خبرنگار به من گفت: ۱۱۰ میلیاردی را که دولت برای پالایش هزینه کرده، اگر برای فرهنگسازی مردم هزینه می‌کردید همه‌‌چیز درست می‌شد و این هزینه بسیار بالایی است. من در پاسخ گفتم: البته فرهنگسازی موضوع مهمی است اما این رقم را در مقابل چه چیزی بالا می‌دانید. همراه اول، ایرانسل و رایتل در سال گذشته شاید 4 تا 5 هزار میلیارد تومان برای شبکه‌سازی هزینه کرده باشند. ما در شرکت زیرساخت 3 تا 4هزار میلیارد تومان هزینه کردیم.
در این سال‌ها برای ساختن این فضا‌ها، هزینه‌های ۱۰ و ۲۰ هزار میلیارد تومانی صرف شده و در برخی از آمارها آمده و ۱۱۰میلیارد تومان برای بخش صیانت فرهنگی هزینه بالایی نیست. حرف من این است که این 5 درصد پول جیب مردم نیست، بلکه 5درصد قیمت بازار عمده‌فروشی است.
علی‌اصغر عمیدیان، معاون وقت وزیر ارتباطات هم در سال ۹۴ اعلام کرده بود که بیش از 110میلیارد تومان قرارداد میان وزارت ارتباطات، صاحب‌نظران و متخصصان توانمند در بحث فیلترینگ هوشمند منعقد شده است.
مکث
همگانی شدن فیلتر شکن‌ها
چندی پیش عبدالکریم حسین‌زاده، نماینده نقده و اشنویه و نایب‌رئیس فراکسیون امید در مصاحبه‌ای گفته بود: ما هزینه فیلترینگ را می‌دهیم اما به همان میزان از تلگرام استفاده می‌شود و هیچ تغییری در موضوعیت دسترسی مردم به تلگرام رخ نداده است. هزینه فیلترینگ به‌ویژه برای شبکه‌های اجتماعی در حالی صورت می‌گیرد که به‌عنوان نمونه بسیاری از مقام‌های ارشد کشور، نمایندگان مجلس و وزرا در حال استفاده از توییتر هستند. درباره تلگرام هم وضعیت مشابهی وجود دارد. از شب ۱۰ اردیبهشت که فیلترینگ تلگرام کلید خورد خیلی از مسائل در فضای کشور تغییر کرد. در این میان اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که جست‌وجو برای دانلود و نصب فیلترشکن به‌شدت در استان‌های مختلف کشور افزایش پیدا کرده است. دانلود و استفاده از فیلترشکن‌ها نگرانی‌ها و دردسرهای امنیتی خودش را دارد اما آمار جست‌وجوی گوگل نشان می‌دهد که دقیقا از شب ۱۰ اردیبهشت(۳۰ آوریل) به‌صورت ناگهانی تلاش برای پیدا کردن فیلترشکن با جست‌وجوی این عبارت از سوی کاربران کشور جهش داشته است. برخی گزارش‌ها از افزایش ۱۰۰۰ درصدی دانلود نرم‌افزارهای فیلترشکن خبر می‌دهد و در فروشگاه رسمی گوگل اکثریت نرم‌افزارهای پردانلود در ایران را حالا همین اپلیکیشن‌ها تشکیل می‌دهند. گسترش استفاده از فیلترشکن‌ها برای دسترسی به تلگرام مستندات بسیاری دارد. به‌عنوان نمونه اخیرا نتایج یک نظرسنجی که به سفارش مرکز تحقیقات مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری صورت گرفت نشان داد که نزدیک به 80درصد کاربران تلگرام در کشور، پس از فیلترینگ آن کماکان در این پیام‌رسان باقی مانده‌اند.
