کارپولینگ، تجربه جدید سفرهای درون شهری
سرویس حمل‌ونقل هوشمند جدید، سفرهای همزمان گروهی درون شهری به یک مقصد را با صرفه‌جویی در وقت و حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی امکان پذیر می‌کند
زینب زینال‌زاده- خبر‌نگار
این روزها زمزمه سرویس‌دهی جدید در ناوگان حمل‌ونقل عمومی به گوش می‌رسد. سیستم نوینی که «سرویس هوشمند سفرهای همزمان گروهی» نامگذاری شده است و مسافران می‌توانند از قبل صندلی‌های اتوبوس و مینی‌بوس را رزرو و در مبدأ و مقصد مورد نظرشان از آنها استفاده کنند. شیوه جدید حمل‌ونقل که دانشجویان دانشگاه‌های تهران و صنعتی شریف آن را طراحی کرده‌اند؛ سیستم جدیدی که برای رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در روزهای بحرانی کرونا کمتر از ظرفیت موجود مسافر جابه‌جا می‌کند و در مدت زمان کوتاهی، محبوبیت خاصی بین مسافران پیدا کرده است.
سرویس‌دهی برای فاصله‌گذاری اجتماعی
روی مینی‌بوس مبدأ راه‌آهن و مقصد میدان ولیعصر نوشته شده است؛ درست مانند اتوبوس‌های بی‌آرتی روی همان کادر سبز رنگ. دست تکان می‌دهم و از راننده می‌خواهم نگه دارد. توقف کوتاهی می‌کند و از پنجره می‌گوید: «مسافر بین راهی سوار نمی‌کنیم. شما باید از قبل بلیت تهیه می‌کردید.» تعجب می‌کنم و به یاد طرح «دی‌آرتی» یا همان خرید صندلی -که با انتشارش جنجال به پا شد- می‌افتم. گویا شیوع بیماری کرونا زمینه را برای اجرایی‌شدن این طرح فراهم کرده است. در موتور جست‌وجو، شرکتی را که مدیریت مینی‌بوس‌ها را به‌عهده دارد جست‌وجو می‌کنم و به شرکت «به‌همراه» می‌رسم. طی تماس‌های مکرر موفق می‌شوم با احمد تابنده، مدیرعامل شرکت گفت‌وگو کنم. او در ابتدای صحبت‌هایش به زمان فعالیت این سرویس‌ها در کلانشهر تهران اشاره می‌کند و می‌گوید: «از بهمن‌ماه خدمت‌رسانی شروع شده است، اما با شیوع بیماری کرونا برای مدتی کار متوقف شد که با ایجاد تغییرات در شیوه خدمت‌رسانی و با اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی، فعالیت‌مان را دوباره شروع کردیم.»
خرید صندلی به قیمت مناسب
ملاک این شیوه حمل‌ونقل، رزرو صندلی است که برخلاف اتوبوس و مترو که ممکن است از مبدأ تا مقصد فرصتی برای نشستن نداشته باشید، از همان بدو ورود روی صندلی که به نام شما رزرو شده می‌نشینید تا به مقصد برسید. تابنده با بیان این مطلب می‌گوید: «برای استفاده از این سرویس هوشمند نیاز است شهروندان وارد سایت یا اپلیکیشن «به‌همراه» شوند و مسیر، ساعت، روز و صندلی را مشخص و پس از پرداخت کرایه آن را رزرو کنند.» کرایه مینی‌بوس‌ها 2500تومان و اتوبوس‌ها هم 1500تومان تعیین شده‌اند. البته به گفته مدیرعامل شرکت «به‌همراه»، حدود 50دستگاه مینی‌بوس در مسیرهای مختلف فعال هستند و هنوز فعالیت اتوبوس‌ها شروع نشده است. همچنین برای رعایت فاصله اجتماعی، تعداد مسافران کمتر از ظرفیت مینی‌بوس‌هاست و به همین دلیل در شرایط بحرانی کنونی به‌نظر بهترین وسیله حمل‌ونقل عمومی باشد. به گفته تابنده، مسافران تا 2ساعت قبل از حرکت می‌توانند بلیت یا رزرو صندلی را کنسل کنند.
شیوه خطوط پروازی
در سیستم هوشمند سفرهای گروهی شهروندان از طریق اپلیکیشن، مبدأ و مقصد و حتی زمان رفت و برگشت و روز را انتخاب و صندلی را رزرو و بلیت را به‌صورت آنلاین تهیه می‌کنند. این شیوه نوین حمل‌ونقل دقیقاً مانند خطوط پروازی و اتوبوس‌های بین شهری عمل می‌کند. مینی‌بوس و راننده، رأس ساعت تعیین‌شده در مبدأ حاضرند و مشخصات مسافران به راننده اعلام می‌شود و مسافران هم رأس ساعت به مبدأ می‌رسند و اگر حضور نداشته باشند راننده یا اپراتور با آنها تماس می‌گیرد. آمار فعلی نشان می‌دهد تأخیر این سرویس‌ها بسیار کم است و مسافران در کوتاه‌ترین زمان به مقصد می‌رسند. نکته اینجاست که 3تا 4ایستگاه در ابتدای مسیر و 3تا 4ایستگاه هم در انتهای مسیر پیش‌بینی شده و مسافران نمی‌توانند بین راه و خارج از ایستگاه‌های تعیین‌شده پیاده شوند. مناطق مرکزی، غربی، شرقی و جنوب غربی و شرقی توسط این ناوگان حمل‌ونقل پوشش داده می‌شوند، اما هنوز مناطق جنوبی وارد سیستم ناوگان نشده‌اند که به گفته تابنده، به‌زودی این کار هم انجام می‌شود. تابنده می‌گوید: «عمده مقصد سرویس‌های شرکت میدان‌های فاطمی، ولیعصر، راه‌آهن، هفت تیر و بازار تهران است. به همین دلیل سعی می‌کنیم در مبدأهای مختلف سرویس داشته باشیم تا شهروندان را در اسرع وقت به مقصد برسانیم.»
امکان دسترسی همگانی به حمل‌ونقل مطلوب
وقتی سرویس هوشمند سفرهای همزمان گروهی توسط دانشجویان دانشگاه‌های تهران و صنعتی شریف مطرح شد، شهاب الدین کرمانشاهی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران از آنها حمایت کرد. او در گفت‌وگو با همشهری در مورد لزوم فعالیت سرویس نوین جابه‌جایی مسافران به‌ویژه در روزهای کرونایی توضیحات بیشتری می‌دهد.
چه الزامی برای استفاده از سرویس هوشمند سفرهای همزمان گروهی وجود دارد؟
ناوگان حمل‌ونقل همگانی در تهران سهم زیادی در جابه‌جایی مسافران دارد. حدود 210خط عادی اتوبوس، 9خط بی‌آرتی و 5خط مترو در تهران فعال هستند که در شرایط کنونی 60درصد مسافران از مترو، 28درصد از بی‌آرتی و 12درصد هم از خطوط عادی استفاده می‌کنند. به محض بازگشایی مراکز علمی و آموزشی و فعال شدن کسب و کارها با حجم زیادی مسافر مواجه می‌شویم که اگر برای آن روزها برنامه‌ریزی نداشته باشیم، حتماً در شرایط بحرانی گرفتار می‌شویم. با بازگشت روند کار و زندگی به حالت عادی و پایان دادن به تعطیلی‌ها، حجم مسافران به 2تا 3برابر افزایش می‌یابد.
آیا راه‌حلی برای فاصله‌گذاری در ناوگان حمل‌ونقل همگانی در راستای مقابله با کرونا وجود دارد؟
برای این موضوع 2راه‌حل وجود دارد. راه‌حلی که به‌طور مستقیم با ناوگان حمل‌ونقل همگانی ارتباط دارد و دیگری هم راهکاری است که غیرمستقیم در فاصله‌گذاری در ناوگان حمل‌ونقل عمومی مؤثر است. در راه‌حل اول، باید ظرفیت‌ها و امکانات ناوگان حمل‌ونقل همگانی مانند اتوبوس و مترو را افزایش داد. یعنی باید تعداد ناوگان حمل‌ونقل همگانی 2تا 3برابر تقاضا باشد تا به نتیجه مطلوب رسید. این راه‌حل به‌دلیل محدودیت‌های فنی اجراشدنی نیست. البته می‌توان از سیاست تعطیلی برخی از ایستگاه‌های اتوبوس و مترو استفاده کرد که به‌دلیل سلبی بودن، قطعاً با واکنش تند مسافران مواجه می‌شود. راه‌حل دوم، ایجاد سرویس یا سیستم رقیب است. یعنی ناوگانی که به ناوگان حمل‌ونقل همگانی کمک کند تا بار مسافر کم شود. سرویس هوشمند سفرهای همزمان گروهی، همان گزینه درستی است که می‌توان از یک سو بار مسافر را از روی ناوگان حمل‌ونقل همگانی کم کرد و از سوی دیگر فاصله اجتماعی را رعایت کرد. به‌طور مثال، مینی‌بوسی که 20نفر ظرفیت دارد با 10مسافر فعالیت می‌کند.
محمد عندلیب- کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک:
کارپولینگ، رقیب بی‌آر تی و تاکسی نیست
توسعه حمل‌ونقل همگانی لازمه هر جامعه‌ای است و کارشناسان حوزه حمل‌ونقل باور دارند که برای خدمت‌رسانی مطلوب به شهروندان در حوزه حمل‌ونقل باید از سیستم‌های جدید بهره گرفت. فعالیت سرویس هوشمند سفرهای همزمان گروهی که در اصطلاح «کارپولینگ» نامیده می‌شود، اتفاق بزرگی است که این روزها در کلانشهر تهران شاهد آن هستیم. سیستمی که قطعاً با راه‌اندازی و توسعه آن در حوزه حمل‌ونقل می‌توان خدمات بهتر و مطلوب‌تری به شهروندان ارائه داد. کارپولینگ در اصطلاح یعنی؛ «استفاده چند نفر از یک وسیله نقلیه که هم مسیر هستند». سیستمی که در کشورهای دیگر رواج دارد و برای ترغیب شهروندان و توسعه بیشتر آن، امتیازاتی چون اختصاص خط ویژه در برخی ساعات روز به چنین خودروهایی داده می‌شود. این سیستم در کشور ما با استفاده از اپلیکیشن و استارتاپ‌ها راه‌اندازی شده که به تازگی شاهد فعالیت یکی از همین سیستم‌ها در کلانشهر تهران هستیم. شیوع بیماری کرونا تغییراتی در سبک زندگی شهروندان ایجاد کرده و رعایت فاصله اجتماعی هم نمونه همین تغییرات است. قبل از ورود ویروس کووید- 19مسافران تنگاتنگ هم در اتوبوس و مترو می‌ایستادند تا به مقصد برسند، اما امروز اگر اتوبوس و مترو شلوغ باشد کمتر کسی جرأت می‌کند سوار شود. این یعنی رعایت فاصله اجتماعی. فعالیت سیستم هوشمند کارپولینگ در کنار ناوگان حمل‌ونقل همگانی، تضادی ندارد. چرا که ناوگان حمل‌ونقل همگانی با انبوهی از مسافران در ارتباط است و به همین دلیل قیمت کمتری هم برای آن تعیین شده است. در سیستم هوشمند جدید تعداد مسافران کم است و قیمتش بیش از ناوگان حمل‌ونقل همگانی است. بنابراین فعالیت این دو در تضاد با یکدیگر نیست و شهروندان حق انتخاب دارند که از کدام وسیله حمل‌ونقل برای تردد استفاده کنند.
محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران وحمل‌ونقل شورای شهر تهران
شیوه جدید حمل‌ونقل مورد استقبال مردم و شورا
موضوع خرید یا رزرو صندلی، سال گذشته، از سوی مدیرعامل وقت شرکت اتوبوسرانی شهر تهران مطرح شد که به سبب برداشت‌های متفاوت یا درست مطرح نشدن موضوع، با واکنش‌های متعددی مواجه شد. زمانی که این موضوع مطرح شد، اعضای شورای اسلامی شهر تهران از کم و کیف آن اطلاع نداشتند و برای همین با توجه به اینکه انجام چنین کاری غیرممکن بود با آن مخالفت کردند. وقتی ما با کمبود صندلی در حمل‌ونقل عمومی اعم از مترو و اتوبوس مواجه هستیم، چگونه امکان دارد طرح رزرو صندلی را اجرا کنیم. بنابراین طرح ملغی شد تا اینکه با شیوع بیماری کرونا، یک‌بار دیگر موضوع مطرح و این‌بار توضیحات لازم درباره طرح ارائه شد. در اصل موضوع، فروش صندلی در حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه اتوبوس صورت نمی‌گیرد، بلکه مسئله اضافه کردن سیستم هوشمند و نوین به حمل‌ونقل عمومی است. البته این کار با رضایت مسافران و به‌صورت اختیاری انجام می‌گیرد. طرح هوشمند یک تیر و دو نشان است. از یکسو ایجاد اشتغال و استفاده از ظرفیت‌های بلااستفاده سرویس‌ها و خودرو‌های اتوبوس و مینی‌بوس شخصی است و از سوی دیگر رزرو صندلی از سوی مسافر، هم به رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی کمک می‌کند و هم بار مسافر در حمل‌ونقل عمومی را کاهش می‌دهد. سیستم‌های هوشمند حمل‌ونقل در همه دنیا مرسوم هستند و با توجه به مزیت‌هایی که دارند، مورد استقبال مردم قرار می‌گیرند. سیستم جدید حمل‌ونقل که موجب افزایش ظرفیت و جابه‌جایی مسافران می‌شود، بدون اینکه ظرفیت‌های موجود کم شود یا خللی در خدمت‌رسانی آنها ایجاد شود، مورد استقبال مردم و اعضای شورای اسلامی شهر تهران است. در حقیقت، می‌توان بهره‌برداری از این سیستم را تحولی بزرگ و ارزشمند در حوزه حمل‌ونقل عمومی محسوب کرد.
