گزارش
فجایع شهرسازی منطقه22 در مدیریت قبلی
ساخت‌وساز در اطراف دریاچه چیتگر همچنان پیش می‌رود درحالی‌که امکانات لازم برای بهره‌برداری از تمام این برج‌ها فراهم نیست/ نژادبهرام، عضو هیأت‌رئیسه شورای شهر تهران: در شهرک مروارید واقع در منطقه۲۲ که در دوره مدیریت پیشین شهرداری تهران شکل گرفته، یکی از فجایع شهرسازی کشور رخ داده است
محمد سرابی- خبر‌نگار
ساخت‌وساز رونق داشته باشد یا متوقف شود، کرونا شدت بگیرد یا کاهش پیدا کند، درهرحالت اطراف دریاچه چیتگر پر از ساختمان‌های نیمه‌کاره است که دسته‌ای کارگر در آنها مشغول کار هستند و بالابر‌هایی که مصالح را جابه‌جا می‌کنند. معادله اقتصادی بسازوبفروشی در شمال غربی تهران در منطقه22 به شکلی درآمده است که هیچ عاملی آنها را متوقف نمی‌کند اما میزان تخلف‌ها و رکود بازار هم در حدی است که سود‌آوری آن را با تردید روبه‌رو می‌کند. با این حال موضوع شهرسازی منطقه 22 نیاز به بازنگری قوانین دارد. همین موضوع‌ها باعث شده تا نژادبهرام به بی‌توجهی مدیریت شهری دوره گذشته واکنش نشان دهد و یک‌نمونه از تخلفات شهرسازی را اعلام کند: «در شهرک مروارید واقع در منطقه۲۲ که در دوره مدیریت پیشین شهرداری تهران با شعار تبدیل‌شدن به یکی از مدرن‌ترین شهرکهای ایران، در اثر توافق با یکی از نهادها و دستگاه‌های حاکمیتی از محل ۷۰درصد سهم شهرداری شکل گرفته است، امروز با ۵۹بلوک مسکونی ۲۰ تا ۳۰طبقه که بعضا در فاصله‌ای کمتر از ۶ متر از یکدیگر قرار گرفته‌اند، تبدیل به یکی از فجایع شهرسازی کشور شده است.»
در سمت شمال غربی دریاچه چند شهرک مسکونی ساخته شده است. کار برج‌ها تمام‌شده و آماده تحویل هستند اما به جز ساختمان‌های بلند‌مرتبه بتنی، هیچ‌چیز دیگری در این شهرک دیده نمی‌شود. اثری از مغازه و فضای سبز نیست. برای رسیدن به نانوایی و سبزی‌فروشی و درمانگاه باید مسافت طولانی را طی کرد و از بزرگراه‌ها گذشت. برج‌ها همه بلند هستند و همچنان به تعداد آنها افزوده می‌شود. بالابرهای ساختمانی مشغول کار هستند و تیرآهن‌ها به هم وصل می‌شوند. نیازی به اعمال فاصله اجتماعی در این محله نیست زیرا در خیابان‌ها و معابر اطراف رفت‌وآمدی دیده نمی‌شود، مگر کسانی که در پروژه‌های ساختمانی کار می‌کنند.
پروانه‌های ساخت قبلی
لایحه بسته محرک اقتصادی شهرداری تهران که این روز‌ها در شورای شهر بررسی می‌شود، برای تشویق به ساخت‌وساز تدوین شده است اما اراضی مسکونی منطقه22 بدون این تشویق هم زیر بار ساختمان‌های بلند رفته است.
مدتی قبل شهردار تهران در مراسم افتتاح 55پروژه در منطقه22 بیان کرد که زیرساختهای خدماتی و امکانات شهری این محدوده برای جمعیتی که ساکن شهرک‌ها و برج‌ها خواهد شد، کافی نیست. پیروز حناچی که در محل پیادهراه شمالی دریاچه خلیج‌فارس سخن می‌گفت، تأکید کرد که طرح تفصیلی در توسعه این منطقه مورد بی‌مهری قرار گرفته است.
این پیادهراه مجاور دریاچه قرار دارد و با فاصله کمی از آن، مجموعه ساختمان‌های عظیمی که همگی به یک پروژه تجاری تعلق دارند، در حال ساخت است. گفته می‌شود که در انتهای شرقی پیادهراه نیز برج بلندی ساخته خواهد شد که مراحل اولیه کار آن انجام شده است. شنیده‌ها حاکی از تخلف‌های متعدد در نقشه‌های توسعه منطقه است. شهردار منطقه22 تخلف در دوره‌های پیشین را رد نمی‌کند و خود نیز تأکید دارد که این نوع ساخت‌وساز منشأ مشکلات شهری گوناگون می‌شود اما تأکید می‌کند که وقتی مجوز ساخت‌وسازی صادر شده، دیگر نمی‌توان آن‌را لغو کرد.
علی نوذرپور می‌گوید: «آنهایی که پروانه ساختمانی دارند، طبق پروانه می‌‌توانند به‌کار خود ادامه دهند ولی اگر کسانی برخلاف مفاد پروانه عمل کنند، به کمیسیون ماده100 ارجاع خواهد شد تا رأی صادر شود.»
او درباره ساخت‌وساز تجاری در فاصله میان برج‌های مسکونی و ساحل شمالی دریاچه اظهار کرد: «بعد از پیاده‌راهی که افتتاح شد، پیادهراه دیگری موازی آن ساخته خواهد شد که چهارباغ نام دارد. بعد از این دو پیادهراه ساختمان‌ها قرار می‌گیرند که پروانه ساخت دارند و اراضی آنها جزو فضای سبز نیست البته اگر در اجرای پروانه تخلف کرده باشند، به آن رسیدگی خواهد شد؛ کما اینکه در مواردی چنین تخلفاتی مشاهده شده و به کمیسیون ماده100 فرستاده شده است.»
برج نزدیک دریاچه
در انتهای شرقی پیادهراه شمالی دریاچه شهدای خیلج‌فارس، یک‌بنای بلند در حال ساخت است که در شورای شهر هم درباره آن تذکر داده شده بود. نوذرپور درباره این برج گفت: «برای این ساختمان در سال95 پروانه ساختمانی صادر شده بود. شهرداری در مقابل پروانه ساختمانی که صادر شده است نمی‌تواند اقدامی انجام دهد، مگر اینکه یک مرجع قضایی آن سند را باطل اعلام کند.» شهردار منطقه با شرح جزئیات ساخت‌وساز در این نقطه می‌افزاید: «70درصد این زمین به شهرداری واگذار شده، در 30درصد باقیمانده پروانه گرفته است و براساس پروانه اجازه ساخت‌وساز دارد. شاید از نظر اصول شهرسازی بگوییم صحیح نیست که منظر دریاچه مسدود شود، اما به‌دلیل اینکه مالک براساس ضوابط روز اقدام به گرفتن پروانه کرده و عوارض آن را هم پرداخت کرده، از نظر حقوقی نمی‌توانیم اقدامی کنیم.»
نوذرپور درباره جمعیتی که در منطقه22 و اطراف دریاچه ساکن خواهند شد، گفت: «براساس طرح تفصیلی که در شورای شهرسازی و معماری تصویب شده و مراحل تطبیق آن در شورای شهر و کمیسیون ماده5 در حال تطبیق است، بارگذاری جمعیت را به‌شدت محدود می‌کنیم. طبق طرح تفصیلی موجود 750هزار نفر جمعیت در این منطقه ساکن می‌شوند. ما در طرح تفصیلی ویژه آن را به 530هزار نفر رساندیم؛ یعنی 230هزار نفر کمتر در این منطقه ساکن می‌شوند. همانطور که تاکنون کارها طبق طرح تفصیلی موجود انجام شده، در آینده هم طرح تفصیلی ویژه اجرا خواهد شد.» یکی از بدترین مشکلات ساکنان این مناطق و کسانی که درآینده ساکن این برج‌ها می‌شوند، این است که حتما نیاز به خودرو شخصی خواهند داشت زیرا چند خط تاکسیرانی و معدودی اتوبوس نمی‌توانند سطح منطقه را پوشش دهند. در روز‌هایی که با خطر انتشار بیماری کرونا روبه‌رو هستیم، استفاده از خودرو شخصی مفید است اما در درازمدت باید به توسعه شبکه حمل‌ونقل عمومی توجه کرد. شاید بخشی از 500دستگاه اتوبوسی که قرار است به تهران برسد، در این محدوده به‌کار گرفته شوند.
نمای رو به دریاچه
وقتی خریداران قیمت خانه را پرسیده‌اند، به آنها گفته‌اند که آپارتمان‌های رو به‌دریاچه گران‌تر است، زیرا از پنجره آن می‌توان دریاچه زیبا را دید. این نما آنقدر ارزش داشت که پول بیشتری بدهند اما فقط چند سال توانستند دریاچه را ببینند. حالا یک ردیف ساختمان بلندتر در مقابل آپارتمان آنها ساخته شده است و کسانی که خانه‌های گران‌تر را خریده‌اند، در مقابل پنجره‌های خود فقط یک ردیف برج‌های بلند را می‌بینند. این اتفاقی است که در شمال دریاچه شهدای خلیج‌فارس (چیتگر) افتاده است. ساختمان‌سازی در منطقه22 از ایران‌مال تا دریاچه چیتگر، آنقدر با سرعت انجام شد که توجه رسانه‌ها را برانگیخت. امروز به‌دلیل مشکلات اقتصادی و همینطور شرایط ویژه بیماری کرونا، بازار خرید و فروش و ساخت‌وساز دچار رکود شده است اما سرمایه‌گذاری کلان گذشته در این منطقه و دریافت مجوز‌های گوناگون برای انبو‌ه‌سازی نشان می‌دهد که سود کلانی از اراضی خالی این منطقه به‌دست می‌آید. اگر با خودرو در بزرگراه‌‌های شمالی و غربی این محدوده حرکت کنید، مسیر‌های خروجی را می‌بینید که اغلب بعد از یک اتاقک نگهبانی کوچک، به چند برج بلند ختم می‌شوند. در اطراف این شهرکهای تازه‌ساز هیچ‌چیز دیگری به جز زمین‌های خالی یا شهرکهای مشابه دیده نمی‌شود. ظاهرا طراحان این نوع از «شهرسازی» تصور می‌کنند تنها ساختن برج کافی است و بعد از چند‌سال ساکنان خود نیازهایی مانند مراکز فروش و عرضه خدمات را ایجاد خواهند کرد و این محدوده به شکل شهر واقعی در‌می‌آید. تجربه شهرکهای دیگری که در شرق و جنوب تهران ساخته شدند، نشان داد که ساختن آپارتمان‌های انبوه بدون پارک، راسته تجاری و اداری، امکانات ضروری مانند درمانگاه و کلانتری و مدرسه و همچنین خطوط منظم حمل‌ونقل، معضل فراوانی ایجاد خواهد کرد.
شهرک مروارید با «تخلف» ساخته شد
یک نمونه از تخلف‌های متعدد که در بخش‌های مختلف این منطقه دیده می‌شود، شهرک مروارید است. در این شهرک حدود ۹هزار واحد مسکونی برای بیش از ۳۰هزارنفر با ساختمان‌های به‌هم‌چسبیده بدون شبکه معابر و زیرساختهای مورد نیاز طراحی شده است. عضو هیأت رئیسه و عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران در این‌باره گفت: «هم‌اکنون مهم‌ترین مسئله و چالش محدوده مذکور، ملی‌شدن اراضی موسوم به پلاک ۴ وردآورد محسوب می‌شود که شهرک مروارید شهر را نیز به‌طور کامل دربر‌می‌گیرد. با توجه به ادعای اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران به ملی‌بودن اراضی ذکر شده و به انجام رسیدن آن، امکان هرگونه برنامه‌ریزی برای این شهرک را با چالش مواجه ساخته و در حکم دخل و تصرف در اراضی ملی محسوب می‌شود.» زهرا نژادبهرام بیان کرد: «با لحاظ میانگین ۲۵طبقه برای هر یک از برج‌های مسکونی و ۱۰واحد در هر طبقه و سرانه خانوار ۴ نفر برای هر واحد (با توجه به متراژ بالای واحدها)، ۵۶ هزار نفر در این شهرک ساکن خواهند شد. متأسفانه در اوایل دهه۹۰ شهرداری وقت درخصوص ۱۲بلوک اقدام به دریافت کامل عوارض متعلقه کرده و اجازه گودبرداری و شروع عملیات ساختمانی فاقد پروانه را نیز صادر کرده است. بنابراین تشکیل کارگروهی متشکل از شهردار تهران، وزیر راه و شهرسازی، وزیر جهادکشاورزی، رئیس شورای شهر تهران و دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری برای رفع مشکلات ضروری به‌نظر می‌رسد.»
