جنگ داخلی با سلاح اقتصاد

سیاوش فلاح‌پور ـ خبرنگار

با گذشت 3‌ماه از روی کار آمدن دولت حسان دیاب، صحنه معادلات سیاسی در لبنان شاهد تحولات مهمی است؛ تحولاتی که ممکن است موقعیت طبقه حاکم بر این کشور طی 3دهه گذشته را متزلزل کند. دولت تازه نفس دیاب که در پی استعفای سعد حریری از نخست‌وزیری و با حمایت حداقلی احزاب ائتلاف 8مارس (حزب‌الله و متحدین‌اش) در شرایطی اضطراری کار خود را آغاز کرد بود حالا به‌تدریج مواضعی تهاجمی‌تر نسبت به جریانات حاکم بر نظام بانکی لبنان اتخاذ می‌کند؛ جریاناتی که مسئول اصلی فروپاشی اقتصادی لبنان به شمار رفته و البته از قدرت و نفوذ بسیار بالایی در تمام لایه‌های حاکمیت برخوردار هستند. نزدیک شدن دولت به خطوط قرمز این جریان آنقدر حساسیت‌برانگیز است که برخی تحلیلگران لبنانی را بر آن داشته تا از «نشانه‌های سقوط توافق طائف» سخن بگویند؛ توافقی که در اوایل دهه 90میان تمام گروه‌های سیاسی لبنانی با وساطت سوریه، عربستان و آمریکا به‌دست آمده و نظام حاکمیت جدید لبنان بر پایه آن شکل گرفت.
حسان دیاب روز جمعه بعد از پایان جلسه هیأت دولت به ریاست میشل عون در قصر بعبدا حملات بی‌سابقه‌ای را مستقیما علیه ریاض سلامه، رئیس بانک مرکزی و نماد جریان فاسد بانکی در این کشور مطرح کرد. او با حضور در جمع خبرنگاران گفت: در مسئله کاهش چشمگیر ارزش لیر برابر دلار، نکات تردید برانگیزی وجود دارد. آقای سلامه یا کارش را بلد نیست و در کنترل بازار ارز ناتوان است، یا عامدانه قصد ایجاد التهاب در بازار را دارد. حسان دیاب همچنین از استخدام یک شرکت حسابداری بین‌المللی برای تحقیق درباره علل سقوط ناگهانی لیر در هفته‌های اخیر خبر داد.
درحالی‌که انتظار می‌رفت سخنان تند حسان دیاب با واکنشی از سوی ریاض سلامه یا بانک مرکزی روبه‌رو شود، این جریان المستقبل به ریاست سعد حریری بود که فورا وارد میدان شد و مقابل دولت و متحدین‌اش صف‌کشی کرد. حریری ساعاتی بعد از انتشار سخنان دیاب در پیامی تصویری گفت: سخنان رئیس دولت در بعبدا نشان داد مرحله انتقام از احزاب مخالف آغاز شده است. او در بخش دیگری از این پیام گفت: مسئول وضعیت اقتصادی امروز لبنان و فروپاشی تأسف‌آور ارزش لیر کسانی هستند که کشور را به گروگان گرفته و از هرگونه تعامل مالی سازنده‌ای با نهادها و سرمایه‌گذاران خارجی جلوگیری کردند.
پیام تصویری حریری در ادامه، موجی از حملات اعضا و حامیان جریان المستقبل در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی را علیه دولت حسان دیاب به‌دنبال داشت. ازجمله دیما جمالی، نماینده این جریان در پارلمان که در صفحه توییتر خود نوشت: بی‌کفایتی در تامین برق، سوء استفاده از منابع عمومی، تخریب روابط خارجی لبنان، قاچاق دلار به سوریه و... آری مسئول همه اینها شخصی به نام ریاض سلامه است؛ شرم بر شما!
روزنامه النهار، نزدیک به جریان مستقبل نیز روز گذشته در گزارش خود با اشاره به این تحولات نوشت: منابع آگاه خبر داده‌اند که پروژه حمله به ریاض سلامه با دستور جبران باسیل، داماد میشل عون و از پدرخوانده‌های دولت دیاب با هدف برکناری وی و تعیین منصور بطیش، وزیر سابق اقتصاد به‌عنوان رئیس‌کل بانک مرکزی آغاز شده است. در ادامه این گزارش آمده: کمپین فشار علیه ریاض سلامه مورد حمایت حزب‌الله لبنان است؛ چرا که این جریان، سلامه را مسئول اجرای تحریم‌های آمریکا علیه خود در نظام بانکی لبنان می‌داند.
همزمان با این تحولات، نشانه‌هایی از شروع موج جدید اعتراضات خیابانی شهروندان لبنانی نیز به چشم می‌خورد؛ اعتراضاتی که البته این بار بیش از آنکه علیه سیاستمداران خاصی باشد علیه نظام بانکی و مشخصا ریاض سلامه، نماد این نظام است. هواداران جریان المستقبل مدعی هستند تظاهرات محدود روزهای پنجشنبه و جمعه در بیروت علیه ریاض سلامه با تحریک و مدیریت جبران باسیل و حزب‌الله صورت گرفته است. در اثر بحران‌های اقتصادی اخیر و البته شیوع ویروس کرونا، قیمت هر دلار در بازار لبنان به 4هزار لیر رسیده است. برای فهم بهتر این بحران کافی است بدانیم حدود یک سال گذشته، ارزش دلار بین 1500تا 1700لیر بود. تمام اینها در حالی است که بخش عمده نیازهای مصرفی در بازار لبنان وارداتی بوده و به این ترتیب، قیمت اکثر کالاها طی ماه‌های اخیر بیش از صد درصد افزایش داشته است.
در مقابل حملات و اتهامات جریان المستقبل، روزنامه الاخبار (نزدیک به حزب‌الله) روز گذشته در گزارش خود به نقل از یک مقام عالی‌رتبه در دولت نوشت: دیگر نمی‌توان با سیاست‌های پشت پرده مشکلات لبنان را حل کرد. نمی‌توان شهروندان را ناچار به پذیرش تبعات سیاست‌هایی کرد که هیچ اطلاعاتی از آن ندارند. دولت امیدوار است رئیس‌کل بانک مرکزی که مسئولیت کنترل بازار ارز را بر عهده دارد، با مردم شفاف سخن گفته و علل بحرانی که برای لیر پیش آمده را با آنان در میان بگذارد.
شبکه المیادین نیز در گزارشی به نقل از منابع آگاه اقتصادی مدعی شد؛ میزان خسارت‌های انباشته بانک مرکزی لبنان از ابتدای سال میلادی جاری تاکنون، بالغ بر 7میلیارد دلار بوده است. در گزارش این شبکه همچنین آمده: نشانه‌های نگران کننده‌ای از تبعات سیاست‌های نادرست بانک مرکزی برای اقتصاد لبنان به چشم می‌خورد؛ به‌گونه‌ای که اگر اقدامات اصلاحی در این حوزه فورا آغاز نشود چشم‌انداز خطرناکی پیش روی نظام بانکی لبنان قرار دارد.
هم‌اکنون نزدیک به 6‌ماه است که شهروندان لبنان قادر به برداشت آزادانه پول از حساب‌های بانکی خود نبوده و در این زمینه با سقف محدود هفتگی یا ماهانه روبه‌رو هستند. این در حالی است که روند مذاکرات دولت دیاب با صندوق بین‌المللی پول برای اخذ وام نیز دست‌کم تاکنون بی‌نتیجه بوده است.