گزارش
زباله‌ها همچنان تفکیک نمی‌شوند
از ابتدای اسفند سال گذشته تفکیک زباله برای جلوگیری از انتشار بیشتر کرونا ممنوع شده بود و برخلاف ادعای برخی از رسانه‌ها، جداسازی پسماندها در کار نیست
محمد سرابی- خبر‌نگار
طی 2ماه گذشته تمام زباله‌های تهران دفن شده است، هیچ پسماندی تفکیک نشده و زباله خانگی، بیمارستانی، پلاستیک و کاغذ و شیشه همگی روانه چاله‌های بزرگ آرادکوه شده‌اند. سازمان مدیریت پسماند اعلام کرد تفکیک زباله‌ها باعث انتشار بیشتر آلودگی ویروس می‌شود و برای همین باید همه آنها را به همان شکلی که جمع‌آوری می‌شوند، دفن کرد. شرکت‌های بازیافت، تعطیل و کارگران آنها به خانه فرستاده شدند و اکنون ستاد مبارزه با کرونا هم مخالف بازگشت «تفکیک زباله» است. به گفته رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، ادامه تفکیک زباله شهری در شرایط بیماری کرونا در جایی ممکن است که زباله خشک و تر با هم در یک مخزن جمع‌آوری نشوند.
حفاظت جهانی از کارگران پسماند
کشور‌های جهان روش‌های مختلفی را در روبه‌رو‌شدن با پسماند‌های دوران بیماری کرونا در پیش گرفته‌اند که بیشتر آنها معطوف به حفاظت از کارکنان این بخش بود. چند هفته پیش روزنامه لس آنجلس تایمز، گزارشی از مرکز تفکیک زباله منتشر کرد که در آن کارگران، بخشی از زباله‌های جمع‌آوری‌شده را روی خط نقاله از هم جدا می‌کردند. قبلا هر روز 650تن زباله سانفرانسیسکو (با جمعیت 884هزار نفر) با این روش پردازش میشد، اما با افزایش بیماری کرونا، بخشی از این فرایند تعطیل شد زیرا کارگران تعدادی از مراکز تفکیک خصوصی در خطر ابتلا به ویروس قرار داشتند. طبق اعلامیه مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های اتحادیه اروپا (ECDC) در آوریل2020زباله‌های بیمارستانی آلوده باید با رعایت دقیق دستورالعمل‌ها و به‌صورت جداگانه جمع‌آوری شوند. تأکید این اعلامیه بر جدا‌کردن زباله‌هایی که احتمال آلودگی آنها داده می‌شود، از زباله‌های عادی است. نشریه پولیتیکو نیز از حساسیت‌های اتحادیه اروپا برای حفظ سلامت کارگرانی که کار جمع‌آوری و انتقال زباله‌ها را انجام می‌دهند، خبر داده، اما کار تفکیک متوقف نشده است.
به گزارش بلومبرگ، بعد از شیوع کرونا، استفاده از ظروف یک‌بار مصرف در چین به‌شدت افزایش پیدا کرده است؛ درحالی که کارخانه‌های بازیافت جدید با توجه به شرایط کرونا توسعه پیدا نمی‌کنند. زباله‌ها نیز به روش سنتی و از مقابل خانه‌ها جمع‌آوری می‌شوند. این درحالی است که تحویل غذا‌های آماده بیرون‌بر از زمان شیوع کرونا 60درصد افزایش پیدا کرده است. رستوران‌ها از این راه سعی می‌کنند زیان‌های ناشی از کاهش مراجعه حضوری را جبران کنند. ظروف پلاستیکی به‌کار رفته هم در زباله‌سوز‌ها سوزانده یا دفن می‌شوند. ازسوی دیگر ظرفیت برخی مراکز بازیافت به‌دلیل کاهش تعداد کارگران کم شده است.
در ووهان، پسماند‌های روزانه پزشکی از 50تن قبل از بیماری کرونا به 200تن بعد از شیوع بیماری رسید و تنها شرکتی که کار بازیافت آن را انجام می‌داد، به جای 24ساعت، 48ساعت برای دفع زباله زمان لازم داشت. تقریبا 97درصد زباله‌های خانگی چین سوزانده می‌شوند؛ 654مرکز دفن زباله پر شده‌اند و 286 کارخانه زباله‌سوز هم مشغول کار هستند. در برخی مناطق مانند شانگهای تمرکز بیشتری بر بازیافت زباله‌های پلاستیکی میشد، اما در شرایط فعلی نمی‌توان به آن تکیه کرد.
افزایش پسماند شهری
توقف تفکیک پسماند در تهران اما بنا به تصمیم ستاد مبارزه با کرونا در ابتدای شیوع ویروس کووید-19 انجام نشد، بلکه سازمان مدیریت پسماند معاونت خدمات شهری تلاش کرد تا با این کار مانع از گسترش بیشتر بیماری شود. همچنین بنا شد پیمانکاران مشغول در این بخش نیز خسارت خود از بابت تعلیق فعالیت را دریافت کنند و حداقل حقوق کارگران نیز پرداخت شود. مدتی پیش زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری در این‌باره اظهار کرد: با شیوع کرونا در کشور در جلسات کمیسیون محیط‌زیست و سلامت شورای شهر تهران تصمیم گرفتیم که تفکیک پسماند خشک و تر متوقف شود تا شرایط به حالت عادی برگردد. وزن زباله‌ای که قبل از توقف تفکیک در تهران تولید میشد با این کار در ابتدا افزایش پیدا کرد، اما به‌تدریج کمتر شد. به همین خاطر اکنون حجم زباله‌ای که به آرادکوه منتقل می‌شود به نسبت پیش از کرونا، افزایش پیدا کرده است.
رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران با بیان اینکه تفکیک زباله همچنان در تهران ممنوع است، گفت: تابع مقررات کرونا هستیم و در این مدت زیرساخت‌ها را بررسی می‌کنیم تا روش سابق برای تفکیک از مخزن را ممنوع کنیم و امکانی را فراهم کنیم که وقتی تفکیک پسماند دوباره شروع شد بتوانیم با مخازن زباله خشک در خانه‌ها و اپلیکیشن‌های مربوط به آن تفکیک را از خانه‌ها انجام دهیم. قرارداد‌های پیمانکاران تفکیک زباله هم معلق شده است، اما زمانی که کار شروع شود این زمان از دست رفته به انتهای زمان قرارداد آنها اضافه می‌شود.
«صدرالدین علیپور» تصریح کرد: قسمت‌هایی از طرح کاپ (کاهش پسماند) که با ممنوعیت تفکیک منافات نداشته باشد، اجرا می‌شود؛ مانند خرید مخازن سه گانه که قرار است تا پایان سال در حدود هزار نقطه نصب شود. با شروع کار، در یکی از مناطق مانند منطقه 22، تفکیک از مبدأ به‌صورت آزمایشی انجام می‌شود و به سمتی می‌رویم که مخازن فعلی جمع‌آوری و مخازن خشک و تر به‌صورت جداگانه نصب شوند.
او با اذعان به اینکه برخی زباله‌گرد‌ها همچنان کار جمع‌آوری زباله خشک از مخازن را انجام می‌دهند، افزود: اکنون هر روز 6هزار تن پسماند روزانه از شهر جمع‌آوری می‌شود که این عدد در اسفند به 7هزار تن هم رسیده بود. معمولا اسفند و فروردین این مقدار تفاوت را دارند.
علیپور در پاسخ به این سؤال که چرا در برخی شهر‌های ایران و همینطور دیگر کشور‌ها تفکیک با وجود کرونا ادامه دارد، گفت: این کار مربوط به نوع جمع‌آوری است. در جایی که مخازن‌زباله خشک درون ساختمان‌‌ها باشند یا به شکلی جداگانه جمع‌آوری شوند می‌شود کار تفکیک را ادامه داد اما همه زباله‌های تولید شده در تهران، در مخازن قابل دسترس زباله‌گرد‌ها انباشته می‌شود. در شهرهایی مانند اصفهان که مخزن ندارد و زباله خشک و تر جداگانه جمع می‌شود، تفکیک ادامه یافته است. بعضی کشور‌های خارجی که سامانه‌هایی برای تفکیک زباله خشک از مبدأ دارند هم این کار را با رعایت شرایط بهداشتی و ضدعفونی‌ادامه داده‌اند.
رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران در انتها تأکید کرد: وقتی امکان تفکیک وجود ندارد، انتظار ما از شهروندان عزیز تهران، کاهش تولید زباله است. مصرف به اندازه مواد غذایی می‌تواند فساد و دورریز آنها را کاهش دهد و مقداری از زباله خانگی به همین روش کاهش پیدا می‌کند.
توصیه‌هایی برای جداسازی و دفع پسماند
چند روز پیش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی سندی با موضوع آسیب‌شناسی مقابله با ویروس کرونا منتشر کرد. در این متن آماده است: «در شرایط خاص کنونی پیشنهاد می‌شود که همه پسماند‌های جمع‌آوری شده از مخازن شهری به‌صورت مستقیم به محل دفن منتقل و از ورود به خط پردازش، بازیافت و کمپوست برای کاهش سطح خطرات جلوگیری شود.» در بخش دیگری از این سند آمده است: «یکی از روش‌های قابل تامل برای مدیریت تمامی پسماندها، همانند پسماند‌های بیمارستانی است و اتخاذ تمهیدات لازم برای جلوگیری از هرگونه زباله‌گردی توسط شهرداری‌ها ضروری است. توصیه می‌شود همه مراکز تولید‌کننده پسماند پزشکی اعم از بیمارستان‌ها، مطب‌ها، درمانگاه‌ها و مراکز بهداشت نسبت به جداسازی و تفکیک، بسته‌بندی، برچسب‌گذاری، نگهداری، جمع‌آوری، حمل‌ونقل و بی‌خطرسازی پسماند‌های پزشکی و تخلیه آن در ظروف نگهداری موقت برای جلوگیری از دسترسی افراد سودجو اقدام کنند.» در مطالعات توصیه شده نصب و به‌کارگیری مخازن اختصاصی دردار پدالی برای دفع پسماندهایی نظیر دستکش یا ماسک در معابر و اماکن پرتردد شهری، نظیر ایستگاه‌های مترو، پایانه‌های مسافربری، فرودگاه‌ها، فروشگاه‌های بزرگ و... در دستور کار قرار گیرد.
بازیافت در اتحادیه اروپا
بنا به استانداردهای اتحادیه اروپا باید حداقل نیمی از زباله‌های شهری کاملا بازیافت شود، اما رسیدن به این هدف با وجود انتشار بیماری کرونا ممکن نیست و قبل از آن هم در تمام اتحادیه به شکل کامل انجام نمی‌شود. در فرانسه به مردم توصیه شده است که زباله‌هایی مانند ماسک و دستکش را 24ساعت در کیسه‌های پلاستیکی قرار دهند و بعد به‌عنوان زباله از خانه خارج کنند و در آمریکا این زمان 72ساعت تعیین شده است. در ایتالیا، اسپانیا و بلژیک بحث‌های گوناگونی درباره تفکیک زباله یا دفع یکباره آن وجود دارد زیرا مدت زمان باقی‌ماندن ویروس روی اشیای مختلف متفاوت است و نمی‌توان این زمان را دقیقا اندازه‌گیری کرد.
