گزارش
سطل‌های زباله سرپوشیده می‌شوند
طرح سرپوشیده کردن سطل‌های زباله درتهران، مراحل آزمایشی را برای اجرای گسترده درسطح شهر پشت سر می‌گذارد
محمد سرابی-روزنامه‌نگار
دسترسی به سطل زباله سخت شده است؛ البته برای کسی که می‌خواهد زباله‌ها را به هم بزند و ظرف‌‌های یک‌بار مصرف پلاستیکی را بیرون بکشد. در شمال میدان فردوسی شکل سطل‌های زباله متفاوت شده است. یک جعبه فلزی از همه طرف سطل را پوشانده و تنها 2دریچه در سطح قوس‌دار دوطرف برای ریختن پسماند باقی‌مانده است. اگر کسی بخواهد از درون سطل چیزی بردارد، باید از این جعبه بالا برود و دست دراز کند تا به زباله‌ها برسد؛ طرح آزمایشی که درصورت موفقیت در این خیابان، در دیگر نقاط شهر هم اجرا خواهد شد.
مخزن به جای کنار دیوار
از نخستین روزی که شهرداری تهران کار جمع‌آوری زباله‌های خانگی را شروع کرد، کیسه‌های زباله در کنار دیوار و اطراف تیرچراغ برق انباشته می‌شد. شیرابه از کیسه‌ها بیرون می‌زد و زمانی که کامیون‌ها هر شب برای جمع‌آوری می‌آمدند چند کیسه پلاستیکی پاره می‌شد و زباله‌ها روی زمین پخش می‌شدند. مهم‌ترین تحول در جمع‌آوری زباله نزدیک به 2دهه قبل و با قرار دادن سطل‌های زباله بزرگ پلاستیکی در معابر انجام شد. کامیون‌های ویژه تخلیه سطل‌ها به‌کار گرفته شدند و کار به‌صورت «مکانیزه» درآمد. همزمان اتفاق دیگری نیز رخ داد؛ استفاده از لوازم پلاستیکی مانند بطری‌های نوشابه بیشتر شد و بازیافت آنها ارزش‌پیدا کرد. در نتیجه گروهی به جمع‌کردن این پسماند ارزشمند و دیگر مواد قابل بازیافت پرداختند. تصویر سطل بزرگ زباله که هر ساعت کسی با یک کیسه بر دوش، به درون آن سرک می‌کشد و زباله‌ها را به هم می‌زند، چهره شهر را ناخوشایند کرده است.
تاکنون، شهرداری تهران طرح‌های مختلفی را برای کاستن از زباله‌گردی و به هم زدن کسب‌وکار‌هایی که از طریق به کارگرفتن کودکان، مشغول کسب درآمد شده‌اند، اجرا کرده است؛ طرح آزمایشی نصب سطل‌هایی که مخصوص 3نوع زباله خشک جدا از هم بودند و در‌های آنها باز نمی‌شد، نصب درپوش و جایگاه فلزی برای سطل‌ها و تلاش برای تفکیک و جمع‌آوری مواد قابل بازیافت از خانه‌ها بخشی از این اقدامات بود. یکی از آخرین طرح‌ها سرپوشیده کردن اطراف و روی سطل‌هاست که در خیابان سپهبد قرنی در شمال میدان فردوسی اجرا شد.
خیابان اداری
بیشتر جمعیتی که در خیابان قرنی رفت‌وآمد می‌کنند توجهی به شکل سطل زباله نمی‌کنند. یکی از مغازه‌داران اینجا می‌گوید که این جعبه‌های فلزی را در سال جدید نصب کرده‌اند و اینکه زباله‌جمع‌کن‌های این خیابان (کتفی‌ها) بیشتر کاغذ و دیگر پسماند‌های اداری را از سطل زباله ها بر می دارند که حالا نمی‌توانند.
سطل‌ها در دوطرف خیابان به فاصله کم از همدیگر قرار گرفته و روی آنها نوشته شده که مخصوص پسماند تر است. جعبه‌ها را با سیمان به زمین محکم کرده‌اند. روی دو طرف آنها نوشته شده است: «جمع‌آوری پسماند تر» و تصویر انواع پسماند تر شامل پوست میوه و سبزیجات، دورریز موادغذایی، نان خشک کپک‌زده، تفاله چای آبگیری‌شده، دستمال کاغذی استفاده‌شده چاپ شده است؛ بخشی از جعبه که به طرف پیاده‌رو قرار دارد، یکپارچه است، اما بخشی که به سمت خیابان است رو به بالا باز می‌شود تا بتوان سطل‌ها را بیرون آورد و تخلیه کرد.
زیبایی ظاهری و خسارت کمتر
معاون امور مناطق سازمان پسماند شهرداری تهران در این‌باره می‌گوید: «طرح کاور مخزن زباله با هدف جلوگیری از دسترسی زباله‌گرد‌ها طراحی شد. زباله‌گرد‌ها مخزن‌ها را واژگون می‌کردند تا زباله درون آنها بیرون بریزد. وقتی یک سطل بزرگ زباله چندبار واژگون شود به‌دلیل ضربه وارد شده چرخ‌های آن می‌شکند و از جا درمی‌آید. از طرف دیگر بعضی از کارگران پیمانکاران جمع‌آوری زباله که آموزش کامل ندیده بودند بعد از تخلیه سطل آن را به‌درستی به درون جایگاه خود برنمی‌گرداندند. که کاور مخزن این مشکلات را از بین می‌برد.» مهدی هوشیار می‌گوید: «در این طرح دیواره خارجی کاور که به سمت خیابان قرار دارد با آچار مخصوص باز می‌شود و جابه‌جایی سطل برای بقیه به‌راحتی ممکن نیست. جنبه دیگری که آن هم اهمیت زیادی دارد، زیبایی ظاهر مخزن‌هاست. روی این کاور‌ها پیام‌های بهداشتی نوشته شده است.» هوشیار می افزاید: «نصب کاور مخزن در همه‌جا ممکن نیست، بلکه باید عرض معبر برای این کار کافی باشد. در مناطق مسکونی معمولا پهنای معابر کافی نیستند. در برخی مناطق اداری شهر می‌توانیم این طرح را اجرا کنیم. همچنین بخش‌های مسکونی نوساز که خیابان‌های بزرگ دارند مانند بعضی شهرک‌ها هم برای نصب کاور مخزن مناسب است.»
مکث
مشکل جهانی دسترسی به زباله
کشور‌های مختلف با موضوع جمع‌آوری پسماند پلاستیکی درگیر هستند و در برخی شهر‌های بزرگ آسیا این موضوع تبدیل به معضل بزرگی شده است؛ تا جایی که در محل نهایی دفع زباله‌های شهری هم افراد متخلف به جست‌و‌جو در میان توده‌های بزرگ زباله آلوده می‌پردازند که به‌دلیل فقر شدید، نمی‌توان مانع کار آنها شد. در مقابل اگرچه در کشور‌های توسعه‌یافته بخش زیادی از زباله‌های قابل بازیافت به چرخه تبدیل برمی‌گردند، اما این به معنای حل مشکل پسماند نیست. شیوه‌های جمع‌آوری پسماند حتی در بهترین شهر‌ها که دارای محیط‌زیست نسبتا سالم هستند هم نیاز به نظارت مداوم دارد. در برخی شهر‌ها، جانورانی که در شهر‌ها زندگی می‌کنند مانند سنجاب‌ها و کلاغ‌ها از زباله تغذیه می‌کنند که باید به روش‌های مختلف مانند ساخت درپوش برای سطل‌ها، مانع از این کار شد.
در همینه زمینه :
