ارثیه کرونا
آیا قرار است بعد از کرونا همه وسواس داشته باشیم؟
نورا عباسی_روزنامه نگار
همه سطوح را در الکل غرق می‌کنیم، دست‌هایمان را مدام با مایع شست‌وشو می‌شوییم و هزار نکته بهداشتی دیگر را رعایت می‌کنیم تا از روزهای احاطه‌شده با کرونا جان سالم به‌در ببریم، اما خیلی‌هایمان از این می‌ترسیم که مبادا رعایت نکات بهداشتی با این دقت و جزئیات به وسواس ختم شود.
نگرانی از تبدیل شدن به یک انسان وسواسی، دغدغه‌ای است که کرونا در دلمان کاشته است و خیلی‌ها از خود می‌پرسند آیا بعد از کرونا هم می‌توانیم بدون ضدعفونی کردن به وسیله‌ای دست بزنیم و با کسی دست بدهیم؟
آسیه شریعتمدار، روانشناس، در رابطه با نگرانی از امتداد وسواس در دوران پساکرونا به خبرنگار همشهری توضیح داد که افراد بدون پیش‌زمینه وسواس نباید نگران دوران پساکرونا باشند و قرار نیست این شست‌وشوهای مکرر جزو عادت روزانه‌شان شود.
خانم دکتر! در دوران کرونا بسیاری به‌دلیل لزوم رعایت نکات بهداشتی، نگران هستند که مبادا به بیماری وسواس دچار شوند. از نظر شما چطور می‌توان میان وسواس و رفتارهای بهداشتی طبیعی در برابر کرونا مرز گذاشت؟
برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید به تعریف وسواس پرداخت. زمانی که ما از اختلال شخصیت وسواس صحبت می‌کنیم باید بدانیم که وسواس 2نوع اختلال را در برمی‌گیرد که معمولا با هم اشتباه گرفته می‌شوند. ما یک اختلال شخصیت وسواسی داریم که این اختلال معمولا در سال‌های نوجوانی شروع می‌شود، به‌عنوان مثال این افراد عادت دارند که مدام دست‌هایشان را بشویند یا بررسی کنند که آیا شیر گاز را بسته‌اند و همچنین بر نظم و تقارن تأکید ویژه‌ای دارند. این رفتارها موجب می‌شود یک عذاب و رنج همیشگی بر دوش این فرد باشد و به‌دنبال آن وقت فرد تلف شده و در روابط میان‌فردی دچار مشکل شود، حتی ما دیده‌ایم که این افراد در کار و فعالیت‌های معمولی‌شان دچار مشکل می‌شوند.
اختلال شخصیت وسواسی 2نوع فکری و عملی را شامل می‌شود و حتی این دو نوع می‌توانند با هم در یک فرد ظاهر شوند. وسواس فکری یعنی اینکه فرد نتواند خودش را از احساس و فکری که در ذهنش هست، رها کند. وسواس فکری موجب می‌شود تا فرد دائم به یک موضوع مشغول باشد و احساس کند که در تله این افکار گیر کرده است، بنابراین می‌توان گفت که فکر کردن به آلودگی نیز یکی از موارد مربوط به وسواس فکری است. زمانی که وسواس فکری افراد وارد حیطه عمل شود، ما شاهد بروز وسواس عملی در افراد هستیم. در این حالت افراد در حال شست‌وشوی مکرر هستند و بسیار بر نظم با تشریفات خاص و همچنین تقارن در چیدمان تأکید دارند. در کنار این موارد، ما شاهد نوع دیگری از وسواس هستیم که در دسته اختلال شخصیت جای نمی‌گیرد و مربوط به بیماری وسواس است. این وسواس در هر سنی ممکن است شروع شود.
بر این اساس باید منتظر پررنگ شدن وسواس در دوران کرونا باشیم؟
وسواس‌ها اغلب تحت‌تأثیر یک اتفاق اضطراب‌آفرین ایجاد می‌شوند، درنتیجه طبیعی است که افراد دارای اختلال وسواس در این روزهای کرونا، بیشتر علائم وسواس فکری و عملی را از خود نشان دهند. وسواس‌ها به‌مرور زمان، احتمال تشدید یا کمرنگ شدن را دارند، اما اغلب اگر درمان نشوند به‌صورت مزمن خود را نشان می‌دهند. بر این اساس باید گفت که شرایط کرونا روال زندگی افراد وسواسی را به هم می‌زند و می‌تواند موجب تشدید مشکلاتشان شود.
درنهایت چطور می‌شود بین رفتارهایی برای کنترل کرونا و وسواس تفاوت قائل شد؟
تمام ویژگی‌هایی که ذکر شد نشانه‌هایی است که فرد وسواسی را از فرد سالم جدا می‌کند. اضطراب افراد سالم قابل کنترل است، معمولا براساس توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی، وزارت بهداشت و پزشکان در مورد کرونا رفتار می‌کنند و اضطراب شدید و غیرقابل کنترلی ندارند. اینکه فردی بتواند رفتارهای مربوط به کرونا را کنترل کند یا خیر، وجه تمایز میان افراد وسواسی و سالم است.
بهتر است این اتفاق را به‌صورت طیفی از افراد سالمی ببینیم که به‌دلیل توصیه پزشکان، فعالیت‌های بهداشتی برای مقابله با کرونا را انجام می‌دهند تا افرادی که در این شرایط به‌دلیل احساس اضطراب، رفتارهای وسواس‌گونه از خود نشان می‌دهند و ممکن است با کاهش بیماری رفتارهایشان کمتر شود.
بنابراین باید منتظر به ارث بردن وسواس از دوران کرونا باشیم یا خیر؟
افرادی که سالم هستند ممکن است در این روزها یک‌سری نگرانی و اضطراب را تجربه کنند که با توجه به میزان ابتلا و فوتی‌ها این واکنش طبیعی است، اما بعد از پایان بحران کرونا کمتر این وسواس را نشان خواهند داد. درواقع باید گفت که ممکن است این افراد دچار افسردگی در دوران قرنطینه شوند اما الزاما وسواس در آنها باقی نمی‌ماند.
باید بدانیم، افرادی که زمینه ارثی وسواس را دارند اما تا‌کنون این رفتار را از خود نشان نداده بودند، ممکن است در شرایط اضطراب‌زای فعلی، دچار وسواس شوند. این احتمال وجود دارد که این افراد بعد از دوران کرونا نیز این وسواس را با خود به یادگار نگه دارند. این افراد باید بدانند که درمان نکردن وسواس موجب مزمن شدن آن می‌شود و بهتر است که برای درمان در دوران پساکرونا برنامه داشته باشند.
افرادی هم که از قبل نشانه‌های اختلال وسواس را داشتند، شرایط‌شان در دوران وسواس مشخص است و بعد از پایان بحران نیز وسواسشان ادامه خواهد یافت. پس به‌نظر من برای افراد سالم جای نگرانی نیست و تنها گروهی که لب مرز سالم بودن و وسواس هستند باید تا حدودی در این دوران نگران باشند. در واقع افرادی که زمینه‌های وسواس را داشته‌اند و به‌دلیل اضطراب کرونا، شرایط برای بروز این وسواس‌ها، بیشتر مهیا شده است، ممکن است در دوران پساکرونا هم با وسواس دست به‌یقه شوند.
