سمیرا مصطفی‌نژاد- خبرنگار
شهرها در دوران کرونا یا هر نوع بیماری عفونی واگیردار به تیغ دولبه تبدیل می‌شوند؛ از یک‌سو به مشکل‌سازترین بخش بحران تبدیل می‌شوند و از سوی دیگر به کلیدی برای مهار بحران. سرعت شیوع و انتقال بیماری به‌واسطه بالابودن تماس‌های انسانی در شهرها افزایش می‌یابد. امروزه بیش از 4میلیارد انسان در شهرها سکونت دارند و این بیش از نیمی از جمعیت جهان است. براساس تحلیل‌های اقتصادی، 600شهر در جهان، دوسوم تولید ناخالص جهانی را به‌عهده دارند، زیرا این شهرها که مراکز اصلی تجارت فراملی و دادوستد هستند، جمعیت بالایی دارند و شهرهای متراکم و پرجمعیت خطر شیوع بیماری را دوچندان می‌کنند.
شهرها، تیغ دولبه دوران کرونا
تراکم بالای جمعیت و اهمیت اقتصادی این مراکز تجاری بزرگ، اکنون به 2سلاح مخرب برای بقای شهرها در عصر کرونا تبدیل شده است.
پیش‌بینی شده است تنها در نیویورک قطع درآمد شهرداری از محل مالیات به‌واسطه تعطیلی مراکز تجاری مبلغی درحدود 4.8 تا 6 میلیارد دلار خواهد بود. قرار است بودجه شهر نیویورک به‌شدت تحت‌تأثیر این کسری مالیات قرار گیرد و شهردار نیویورک اکنون به‌دنبال راهکاری است تا پیش از ارائه طرح بودجه جدید، در برنامه هزینه‌های جاری شهر از محل کاهش هزینه‌های غیرضروری توسط بخش‌های مختلف شورای شهر و شهرداری، منبعی برای جبران خسارت‌های آتی بیابد. البته دولت‌ها در کشورهای مختلف به کمک شهرداری‌ها آمده‌اند تا با پرداخت حقوق کارمندان و کارگران یکی از چالش‌های بزرگ اقتصادی شهرها را التیام بخشند، اما این بسته‌های حمایتی نیز تنها بخشی از خسارت‌های مالی وارد‌شده به شهرها را جبران خواهد کرد و نباید فراموش کرد که شیوع کرونا، به‌واسطه مختل ساختن چرخه اقتصاد، جهان را در آستانه همه‌گیری دیگری قرار داده است: رکود اقتصادی.
درس‌هایی از گذشته
با این‌همه، شهرها و شهرداری‌ها همزمان در آماده‌سازی، مهار و سازگاری برای شیوع کرونا نقش کلیدی را به‌عهده دارند. بسیاری از شهرها، ازجمله شهرهایی که درون مرز جغرافیایی سنگاپور و تایوان قرار گرفته‌اند، با واکنش به‌موقع و مناسبی که حاصل تجربه‌های به‌دست آمده شهرداری‌ها و دولت از همه‌گیری‌های پیشین بود، توانستند به‌واسطه افزایش قابلیت‌های پژوهشی، بهبود سامانه سلامت و مهم‌تر از همه، رهبری و هدایت درست، شیب نمودار ابتلا به کرونا را کاهش دهند و آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی آن را به حداقل ممکن برسانند. وجود چنین نمونه‌هایی نشان‌دهنده آن است که از دل هر بحرانی ممکن است تغییراتی مثبت نیز سربرآورد و زندگی آینده انسان‌های باقیمانده را امن‌تر سازد.
پس از پایان عصر کرونا، جهان - دست‌کم بخش‌های توسعه‌یافته‌ای از جهان که دولت‌هایی کارآمد و دلسوز برآنها مدیریت می‌کنند - هرگز مانند قبل نخواهد بود. تعاملات اجتماعی و نظام‌های اقتصادی بازتعریف خواهند شد تا درصورت بروز بحرانی مشابه و شاید وخیم‌تر، کشورها بتوانند واکنشی مناسب و به‌موقع داشته باشند. شهرها، به‌عنوان اعضای حیاتی کشورها نیز از تغییرات در امان نخواهند بود. انتظار می‌رود تجربیاتی که مدیران شهری از مدیریت شیوع بیماری در دوران کرونا کسب کرده‌اند، پس از پایان همه‌گیری برای ایجاد تغییرات بزرگ به‌کار گرفته شوند؛ همانطور که تجربیات به‌دست‌آمده از همه‌گیری جهانی قرن نوزدهم به توسعه، مهندسی و بهبود سامانه‌های آب و فاضلاب در شهرهای جهان منجر شد.
تغییرات سازوکار شهرها و مدیریت فضای شهری
درحال حاضر نیز تغییراتی اضطراری و متعدد برای مدیریت شیوع کرونا در شهرهای بزرگ و کوچک جهان رخ داده است. کاهش 80درصدی تردد در متروها، خلوت شدن پررفت‌وآمد‌ترین بزرگراه‌های جهان و کاهش آلودگی صوتی و محیطی در شهرها ازجمله تغییراتی است که در حال حاضر می‌توان در گوشه و کنار جهان مشاهده کرد. همچنین شهرداری‌ها برای تسهیل تردد نیروهایی که حضور آنها در مدیریت بحران کرونا حیاتی است تغییراتی را در مسیرهای شهری ایجاد کرده‌اند: افزایش خطوط دوچرخه‌سواری، رایگان‌سازی خدمات اشتراک‌گذاری دوچرخه، تغییر عملکرد چراغ‌های راهنمایی و رانندگی، تعلیق کرایه‌های حمل‌ونقل عمومی و بستن خیابان‌ها به روی خودروها ازجمله این تغییرات است. میشله آکوتو، استاد سیاست‌های شهری دانشگاه ملبورن، معتقد است آنچه کووید19 درمورد مدیریت شهری تغییر خواهد داد، با تراکم شهرها و مدیریت این تراکم و فضاهای شهری در ارتباط خواهد بود؛ زیرا به اعتقاد او مدیریت فضاهای شهری و تراکم جمعیت تأثیر کلیدی بر جان به‌در بردن از بیماری‌های واگیردار در شهرهای پرجمعیت دارد. به گفته این متخصص، بازنگری مدیران شهری بر تمرکززدایی از خدمات ضروری شهر، مدیریت بهتر تجهیزات و ملزومات شهری و ایجاد شبکه‌های خردتر انتقال مواد غذایی ازجمله تغییراتی است که باید پس از دوران کرونا رخ دهد.
همچنین محققان دانشگاه تگزاس در پژوهشی به تغییراتی که مدیران شهری برای مقابله با چالش‌های پس از کرونا به آن نیازمندند اشاره کرده‌اند؛ تغییراتی که به گفته این محققان، پیش از زنده‌شدن دوباره شهرها باید در زیرساخت‌های شهری ایجاد شوند. افزودن تجهیزات ردیاب حرارتی و کنترل‌گرهای سلامت به سامانه‌های حمل‌ونقل عمومی و فرودگاه‌ها، کاهش تراکم در ایستگاه‌ها و کاهش تأخیر سفرهای شهری، نشانه‌گذاری فضاهای عمومی انتظار برای حفظ فاصله ایمن، تامین ماسک و ضدعفونی‌کننده دست برای عموم شهروندان، کاهش سرنشینان وسایل حمل‌ونقل عمومی و ایجاد فاصله‌گذاری در ایستگاه‌ها، افزایش مسیرهای امن برای دوچرخه‌سواری، ایجاد تغییر در گنجایش مراکز عمومی مانند ورزشگاه‌ها و نمایشگاه‌ها و حتی کلاس‌های دانشگاهی، پشتیبانی از کسب‌وکارهای کوچک و اقتصاد وابسته به هنر در شهرها، تغییر در شیوه ارزشگذاری مشاغلی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌ها قرار دارند اما کمترین حقوق را دریافت می‌کنند، تأکید بیشتر بر دورکاری مشاغل و تمرکز بر مدیریت فقر و نابرابری اقتصادی در شهرها ازجمله تغییراتی هستند که شهرها پس از دوران کرونا برای جبران آسیب‌های ناشی از این همه‌گیری و جلوگیری از وقوع تجربه‌ای مشابه، به آنها نیاز خواهند داشت.
شهرها پس از دوران کرونا به چه تغییراتی نیازمندند؟
آماده برای ویروس‌های آینده
در همینه زمینه :
