تاب‌آوری اجتماعی و عبور از بحران‌ها
سیدحسن موسوی چلک _ رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
این روز‌ها همه جا صحبت از «یروس کرونا است و همه زندگی ما را در ابعاد مختلف تحت‌تأثیر قرار داده است. فضای واقعی و مجازی پرشده از اطلاعات صحیح و غلط و امیددهنده و نگران‌کننده درباره این ویروس و آثاری که دارد. هر کسی هر مطلبی را می‌بیند بازنشر می‌دهد و نتیجه این بی‌توجهی به پیامد‌های مطالب و تصاویر ارسال‌شده استرس‌ها را برای افراد بیشتر می‌کند. ضعف اطلاع‌رسانی مراجع رسمی و کاهش سرمایه اجتماعی و اعتماد کم به منابع اطلاعاتی رسمی و حتی گاهی اوقات غلبه نگاه سیاسی در این شرایط ضمن تقویت نااطمینانی، موجب شده سردرگمی همه ما بیشتر و بیشتر شود. فکر می‌کنم در این شرایط علاوه بر تدابیری که توسط سیاستگذاران و مدیران مرتبط بایستی انجام شود که جای گلایه‌های اساسی دارد اما نباید از توانایی فردی برای کنترل این شرایط و عوارض منفی آن بر خودمان غافل شویم.
اگر کمی به عقب برگردیم و در حافظه خودمان مرور کنیم جامعه ما به دفعات بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی را تجربه کرده است که خود نقشی در ایجاد آنها نداشته‌ایم. به همین دلیل آموزش و داشتن مهارت تاب‌آوری فردی و اجتماعی بیش از پیش به یک ضرورت تبدیل شده است. منظور من از تاب‌آوری سوختن و ساختن نیست بلکه مهارت تاب‌آوری اجتماعی و فردی کمک می‌کند افراد قدرت انطباق و سازگاری بیشتری برای تحقق حقوقشان پیدا کنند. برخی معتقدند که «تاب‌آوری اجتماعی را می‌توان ظرفیت تبدیل و تحول، تطبیق و سازگاری و توان مقابله با تنش و بحران‌های اجتماعی نامید. تاب‌آوری اجتماعی از ظرفیت و توانایی خاصی در افراد و گروه‌ها، خانواده‌ها و جوامع صحبت می‌کند که عمدتا یادگیری و سازگاری در تغییرات تحمیل شده و همچنین قدرت تطبیق با شرایط و مقتضیات را دربر خواهد داشت؛ این به ساده‌ترین معنا برخورداری از آغازی همیشگی است». بنابراین ما به مردم و اجتماعی نیاز داریم که تاب‌آور باشد و بتواند در مقابل شوک‌ها و بحران‌های بهداشتی شبیه ویروس کرونا به‌گونه‌ای عمل کند که بحران‌های شدیدتری ایجاد نشود و افراد در این جامعه بتوانند به شرایط قبل برگشته و به زندگی خود ادامه دهند و به‌عبارت دیگر، تعادل و توازن در زندگی ایجاد شود. معمولا در جوامع تاب‌آور، افراد برای مدیریت بحران‌ها راه‌های منطقی‌تر را انتخاب می‌کنند تا کمترین پیامد منفی را برایشان به‌دنبال داشته باشد. آنچه در کنار شرایط کلان مهم بوده، این است هر یک از ما برای فراگیری مهارت تاب‌آوری اقدام کنیم.
گرچه فکر می‌کنم محیط‌های اجتماعی مثل مدرسه، رسانه‌ها و... نیز در کنار خانواده‌ها می‌توانند در این زمینه تأثیرگذار باشند تا مردم و جامعه‌ای تاب‌آور داشته باشیم. به‌دلیل اهمیت موضوع تاب‌آوری بود که سال1398 شعار سال انجمن مددکاران اجتماعی ایران را « مددکاری اجتماعی و تاب‌آوری اجتماعی» انتخاب کردیم چرا که فقدان یا به‌عبارت بهتر ضعف این مهارت در میان مردم لذت زندگی‌کردن را از ما می‌گیرد. در واقع نشان می‌دهد که چقدر ظرفیت و توانایی عبور به سلامت و بازگشتن از وضعیت‌های دشوار را داریم و چقدر می‌توانیم خود را پس از بروز موقعیت‌های سخت، ترمیم کنیم. معتقدم ما همیشه نمی‌توانیم جلوی اتفاقاتی که زندگی ما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، بگیریم و بدون شک برای تأثیرپذیری منفی کمتر از این اتفاقات، مهارت‌ها می‌توانند به ما کمک کنند که تاب‌آوری هم یکی از این مهارت‌های مهم هست و حتی می‌توانم اشاره کنم که داشتن مهارت تاب‌آوری و تحمل سختی باعث می‌شود با موفقیت از رویدادهای ناگوار عبور کنیم. با داشتن این مهارت با وجود قرارگرفتن در معرض بحران‌های شدید ازجمله ویروسی که امروز نه فقط ایران بلکه بسیاری از کشور‌های جهان را تحت‌تأثیر قرار داده است، می‌توانیم رشد کنیم و قوی‌تر شویم. لذا لازم است برای یادگیری این مهارت در بسته‌های زندگی خود جایی پیش‌بینی کنیم چون از طریق آموزش، قابل فراگیری است و ذاتی نیست. این مهارت کمک می‌کند اعتماد به نفس بالاتری داشته باشیم، توانایی حل مسائل را در خود افزایش دهیم و چون می‌دانیم که بحران‌ها و مشکلات به شکل‌های مختلف بخشی از زندگی روزمره ما هستند لذا با پذیرش این واقعیت برای تقویت خود برای عبور از این موانع و مشکلات آماده می‌شویم.
