اقدام قضایی علیه کرونا

رئیس قوه قضاییه طی بخشنامه‌ای به مراجع قضایی سراسر کشور، دستوراتی را در جهت پیشگیری از شیوع ویروس کرونا در زندان‌ها صادر کرد. در دستور سیدابراهیم رئیسی آمده است که با رویکرد کاهش ورودی افراد به زندان‌ها از صدور قرارهای تامین منجر به بازداشت جز در موارد ضروری اجتناب شود. در این بخشنامه همچنین تأکید شده است «با رعایت ضوابط و مقررات قانونی در اتخاذ تصمیمات قضایی از تاسیسات ارفاقی مندرج در قانون آیین دادرسی کیفری و قانون مجازات اسلامی از قبیل اعمال مجازات‌های جایگزین حبس، تعویق اجرای مجازات، تعلیق تعقیب و تعلیق مجازات در حد امکان قانونی استفاده شود.» بخش پایانی دستورات رئیسی به محکومانی مربوط است که آرای محکومیت آنها قطعیت یافته و هم‌اکنون با قرار تامین آزاد هستند. رئیس قوه قضاییه در این‌باره دستور داده جز در موارد ضروری از معرفی این محکومان به زندان‌ها تا پایان فروردین‌۹۹ خودداری شود.

درخواست برای اعطای مرخصی به زندانیان 
طی روزهای گذشته، همزمان با گسترش شیوع کرونا در کشور، موقعیت زندانیان و احتمال سرایت این ویروس در زندان‌های کشور نیز مورد توجه قرار گرفته و نگرانی‌هایی را به‌دنبال داشته است. پنجشنبه گذشته، علیرضا زالی، فرمانده عملیات مدیریت بیماری کرونا در تهران درباره وضعیت زندان‌‌‌ها گفت: «پیشنهادی دادیم تا قوه قضاییه ابراز لطف کند و درباره زندان‌های تهران با غربالگری و طبقه‌بندی جرم‌های کیفری به شرط صدور گواهی صحت توسط مبادی بهداشت و درمان درون زندان‌ها، اجازه مرخصی به زندانیان داده شود.» 
پیش از این، سخنگوی قوه قضاییه با اشاره به شیوع ویروس کرونا در کشور، از تمهیدات ویژه بهداشتی و قضایی در زندان‌های کشور خبر داده و گفته بود: حسب دستور ریاست قوه قضاییه مقرر شد کمیته ویژه‌ای توسط سازمان زندان‌ها با همکاری و مشارکت پزشکی قانونی و وزارت بهداشت و درمان تشکیل و اقدامات بهداشتی و پیشگیرانه در جهت حفظ سلامت زندانیان انجام و پیش‌بینی لازم در زمینه تدارک بخش‌های پزشکی و درمانی صورت پذیرد. غلامحسین اسماعیلی به تشکیل کمیته‌ای قضایی با موضوع بررسی وضعیت زندانیان اشاره کرد و افزود: مقرر شد کمیته‌ای به ریاست معاون اول قوه وضعیت قضایی زندانیان را بررسی و به اتخاذ و ابلاغ سیاست کیفری مناسب به واحد‌های قضایی بپردازد. وی اضافه کرد: براساس این سیاست کیفری مقرر شد تدبیری اتخاذ شود که ورودی زندان‌ها در شرایط فعلی کشور حتی‌الامکان کاهش یافته و به جز مواردی که بازداشت متهمان ضرورت دارد، از صدور قرار منتهی به بازداشت اجتناب شود. همچنین در مورد زندانیان واجد شرایط نیز بنا بر اعطای مرخصی ویژه قرار گرفت.
رئیس سازمان زندان‌ها نیز با اشاره به ضرورت اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از ورود ویروس کرونا به زندان‌ها، خطاب به مدیران زندان‌های سراسر کشور گفت: با توجه به شرایط موجود از اعزام غیرضروری زندانیان به مراجع قضایی بدون هماهنگی‌های لازم خودداری کنید. همچنین تمامی بازدیدها از زندان‌ها به‌جز مراجع قضایی و مراجع بهداشتی و درمانی برای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا تا اطلاع ثانوی لغو می‌شود. اصغر جهانگیر ادامه داد: انتقال زندانیان به زندان دیگر فعلا برای حفظ سلامت زندانیان متوقف و انجام ملاقات‌های خانواده‌‌ها تا گذر از این شرایط صرفا با هماهنگی‌های لازم و با تدابیر بهداشتی به ملاقات‌های کابینی محدود شود. جهانگیر با اشـاره به بخشنامه صـادرشـده درباره رصـد کامل وضعیت سلامتی زندانیان و معاینه افراد مشکوک خواستار ارائه گزارش روزانه توسط مدیران کل استان‌ها درباره وضعیت سلامتی زندانیان و اقدامات انجام‌شده برای آنها شد.

کرونا و زندانیان سیاسی و امنیتی
طی روزهای گذشته، درخواست‌ها برای اعطای مرخصی به زندانیان از سوی وکلای دادگستری، فعالان سیاسی و خانواده‌های زندانیان نیز چشمگیر بوده است؛ جمعی از خانواده‌های زندانیان در نامه‌ای به مسئولان قضایی با اشاره به وضعیت زندان‌های کشور و میزان برخورداری از امکانات بهداشتی و درمانی در زندان‌ها، به‌منظور جلوگیری از وقوع یک فاجعه انسانی، خواهان آزادی یا حداقل مرخصی قابل‌قبول زندانیان تا پایان دوران بحران شدند. برخی از فعالان سیاسی نیز خواستار آزادی و اعطای مرخصی به زندانیان سیاسی شده بودند. صادق زیباکلام در نامه‌ای به رئیس قوه قضاییه با ابراز نگرانی از احتمال ابتلا به بیماری کرونا در محیط‌های بسته زندان و با تأکید بر اینکه زندانیان سیاسی شاکی خصوصی ندارند، نوشت: با توجه به اینکه زندانیان سیاسی نوعا به درخواست مقامات قضایی و امنیتی مراجعه نموده و سودای گریز نداشته‌اند، درصورتی که به آنان مرخصی داده شود، بعد از فروکش‌نمودن بحران کرونا یا هرزمان که مسئولان اراده نمایند، آنان به اوین بازمی‌گردند. محمود صادقی، نماینده مردم تهران در مجلس هم هفته گذشته از ابتلای خود به کرونا خبر داد و در توییتی نوشت: «خانواده زندانیان امنیتی و سیاسی تقاضا دارند برای جلوگیری از شیوع بیماری به زندانیان امنیتی و سیاسی مرخصی بدهید تا در کنار خانواده‌ها این اپیدمی را پشت سر بگذارند.» دستگاه قضایی در کنار سایر نهادها و دستگاه‌های حکومتی، تدابیر مختلفی را در استان‌ها و شهرستان‌های سراسر کشور برای پیشگیری و کنترل شیوع کرونا در قبال طرح‌های نظارتی و قضایی به اجرا گذاشته‌اند. خبرهای منتشر‌شده طی روزهای گذشته حاکی از آن است که دادستان‌ها در استان‌های مختلف اقداماتی مانند برخورد با احتکار ماسک و مواد ضدعفونی و بهداشتی، اعمال محدودیت برای مراجعات غیرضروری به دادگستری‌ها، هشدار به شهروندان درباره اجاره‌دادن منازل به مسافران و... صورت داده‌اند.