گفتند چند سکه گرفتی که اجراها را تعطیل نکردی!
با نادر مشایخی که در روزهای بیماری با موسیقی به مبارزه برای اعتلای فرهنگ ادامه می‌دهد
مسعود میر- روزنامه‌نگار
او سال‌ها در اتریش نوای موسیقی را به روز و شب روزگارش مهمان‌کرد، برای درست گوش‌کردن، سال‌ها وقت صرف‌کرد و آنقدر عاشق نواها و صداها شد که به گفته خودش حالا در 61سالگی هر صدایی حتی سروصدای شلوغی‌های شهر تهران زیر پل کالج هم به‌نظرش زیباست، چون معتقد است هر صدا می‌تواند به نوبه‌خود یک نوای موسیقی باشد.
او در دی‌ماه و همزمان با موج تحریم فعالیت‌های فرهنگی از سوی گروهی از هنرمندان در تهران به رهبری ارکستر ادامه داد، گروهش را به روی صحنه برد و تأکید‌کرد هنرمند باید با کار خود، نارضایتی‌اش را نشان دهد. این موضع‌گیری، حواشی بعد از آن، شرکت در سی‌و‌پنجمین جشنواره موسیقی فجر به‌عنوان رهبر ارکستر فرهنگ‌و‌هنر و البته برگزاری مراسم بزرگداشت او در اختتامیه جشنواره به تاریخ اول اسفند‌ماه پیش‌رو بهانه گفت‌وگوی ما با این موزیسین ممتاز کشور شد. گزارشی از گفت‌وگو با نادر مشایخی پیش نظر شماست. نادر فرزند جمشید...
اهل اطاعت از دستور نیستم
«مسئله این است که گروهی تصمیم می‌گیرند مثلا شرکت در جشنواره را تحریم کنند، اما کسی از من نمی‌پرسد چه نظری دارم. آن گروه تصمیم می‌گیرند و توقع دارند شما هم اطاعت کنی و من و خیلی‌های دیگر اهل اطاعت نیستیم. اصلا این چه کاری است که وقتی هنرمند می‌تواند با کار اعتراضش را ابراز کند، دست از کار بکشد؟» این حرف‌های نادر مشایخی در پاسخ به حواشی پیرامون تصمیم‌گیری‌اش برای لغونکردن اجراهایش در دی‌ماه است که اینگونه ادامه می‌یابد: «من برای کسی که به‌خاطر مغموم‌بودن و مواجه‌بودن با شرایط بد روحی نمی‌توانست یا نمی‌تواند در این ایام کار کند، احترام قائل هستم؛ کمااینکه در گروه خودم هم خانمی بود که عزیزی را در پرواز اوکراین از دست داده بود و به من اعلام کرد که امکان همراهی گروه را ندارد. این فرد برای من بسیار محترم است و اندوهش هم دارای اهمیت است ولی هنر زندگی از نظر من این است که در شرایط بد کار کنم.»
تهمت زدند اما من کارم را می‌کنم
این رهبر ارکستر همچنین گلایه‌های فراوانی نسبت به افرادی دارد که همزمان با این تصمیم، وی را به باد انتقاد گرفتند. او می‌گوید: «من این روزها به‌شدت درگیر حمله‌های ام‌اس هستم و در خیابان جلوی خانه‌ام هم به زحمت می‌توانم راه بروم، اما گروهی به من گفتند که چند سکه گرفتی که اجراهایت را تعطیل نکردی و حالا در جشنواره موسیقی فجر هم برای رهبری به روی سن می‌روی؟ گلایه‌ها را باید فراموش کرد اما به این افراد می‌گویم کاری که من بلد هستم، همین است؛ ضمن اینکه موسیقی من ربطی به شادی و رقص و پایکوبی ندارد. من چیزی را ابراز می‌کنم که برایم ضرورت دارد و به این کار ادامه می‌دهم. من بارها گفته‌ام و باز هم می‌گویم این چه همکاری است؛ که بگویی من هیچ کاری نمی‌کنم؟ جماعت اهل موسیقی این سرزمین یک‌بار قرار است با هم همکاری کنند و آن‌هم اینکه هیچ کاری نکنند؟ این به‌نظر شما درست است؟»
بحران آموزش و شنیدن
موسیقی ارکسترال ایران در این سال‌ها بیش از مخاطب، حواشی و دعوا داشته است. مشایخی درباره ریشه‌های این موضوع به چند جنبه اشاره می‌کند که نخستین مورد آن لزوم تغییر در سیستم آموزش موسیقی در ایران است. او می‌گوید: «آموزش همان آموزش است و مطالب موسیقی تغییر نمی‌کند، اما شیوه‌های تدریس و آموزش باید برای هنرجوها به‌روز شود.»
مورد دوم مشکلات موسیقی ارکسترال از نظر او به این شرح است: «مشکل موسیقی در وهله اول ساخت موسیقی نیست بلکه شنیدن آن است. در ایران انواع موسیقی شنیده نمی‌شود و خوراک شنیداری مختلف و کافی از طریق رسانه‌ها به گوش مردم نمی‌رسد. آنچه در رادیو و تلویزیون پخش می‌شود، عمیقا سطحی و ناکافی است و اینگونه مبحث ارتقای سلیقه مخاطب عملا بی‌حاصل است.»
جشنواره سی‌و‌پنجم و قدم اول
مشایخی درباره چند و چون کیفی جشنواره سی‌و‌پنجم حرف‌های امیدوار‌کننده‌ای به زبان می‌آورد. او به یک ضرب‌المثل چینی استناد می‌کند که می‌گوید برای طولانی‌ترین مسافرت‌ها هم باید قدم اول را برداشت و معتقد است که جشنواره امسال بااعتماد به جوان‌ها در سطوح مدیریتی باعث شده تا امیدها برای بین‌المللی‌شدن این جشنواره پررنگ‌تر شود. او می‌گوید: «اگر جشنواره موسیقی نه فقط در نام که در عمل بین‌المللی باشد، می‌توانیم بیش از موسیقی ایرانی، طرز تفکر ایرانی را به دنیا نشان دهیم؛ طرز تفکری که در آن افکار و ایده‌های مختلف با وحدت در کنار هم زیبایی فرهنگ کشورمان را به رخ می‌کشند. بحث من تنها اجرای موسیقی اصیل ایرانی نیست بلکه آشتی با جوان‌هایی است که در رشته‌ها‌ی مختلف موسیقایی فعالند و مدیران جوان و مشاوران جوان جشنواره به آنها اعتماد کرده‌اند و این ریسک را به جان خریده‌اند.»
روزهای سخت، روزهای شکوفایی هنر
«در خانه نشستن فایده ندارد. الان موقع کار است و فراموش‌نکردن اینکه در دوران تلنباری مشکلات مانند روزهای پس از جنگ در اروپا، ناب‌ترین آثار خلق شدند. حالا عده‌ای می‌گویند کار نکنیم، چرا؟»
این رهبر ارکستر که قرار است در اختتامیه جشنواره هم مورد تقدیر قرار گیرد، این را می‌گوید و تأکید می‌کند: «عده‌ای به حرف‌های ژان‌لوک گدار در تحریم جشنواره کن اشاره می‌کنند و معتقدند در روزهای سخت باید اعتراض را اینگونه بیان کرد، اما من به دوستان می‌گویم اگر در فرانسه صنعت فیلمسازی متوقف شود، فرهنگ آن کشور فلج می‌شود اما اگر در ایران موسیقی نباشد، گمان می‌کنید کسی ککش بگزد؟ به‌نظرتان این اتفاق اصلا مسئله مهمی خواهد بود؟ جواب من نه است؛ به همین دلیل می‌گویم پیشرفت کشورمان را با ارتقای فرهنگ تضمین کنیم...»
اگر در ایران موسیقی نباشد، گمان می‌کنید کسی ککش بگزد؟ به‌نظرتان این اتفاق اصلا مسئله مهمی خواهد بود؟ جواب من نه است؛ به همین دلیل می‌گویم پیشرفت کشورمان را با ارتقای فرهنگ تضمین کنیم...
در همینه زمینه :