از سطل زباله تاریخ تا فرصتی برای معامله

«آنطور که آمریکا و اسرائیل انتظار داشتند پیش نرفت»؛ این جمله بخشی از تحلیل عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رای‌الیوم درباره آخرین نشست وزرای خارجه اتحادیه عرب است؛ نشستی که با هدف بررسی طرح موسوم به معامله قرن برگزار شد و قرار بود در جریان آن موضعی روشن از سوی کشورهای عربی نسبت به سیاست جدید آمریکا اتخاذ شود. براساس اطلاعاتی که شبکه الجزیره ساعاتی بعد از پایان این نشست در روز شنبه هفته گذشته منتشر کرد، کشورهای عربستان، امارات، بحرین و مصر با پیش‌نویسی از قبل تهیه شده، تلاش داشتند موضع سایر اعضای اتحادیه عرب را مدیریت کنند. به گزارش الجزیره در این پیش‌نویس، ضمن حمایت از برنامه آمریکا برای برقراری صلح میان فلسطین و اسرائیل، صرفا برخی تغییرات جزئی برای اجرای معامله قرن پیشنهاد شده بود. اما برخلاف انتظار، پیش‌نویس مورد اشاره حتی در نشست علنی مطرح نشده و در عوض، تمام کشورهای عربی به‌طور کامل با معامله قرن به‌عنوان راه‌حلی برای پایان نزاع فلسطین و اسرائیل مخالفت کردند.
از آن روز، به‌تدریج صدای مقامات و سیاستمداران کشورهای عربی در مخالفت با طرح صلح ترامپ بلندتر شده است؛ از پیام رئیس‌جمهور تونس گرفته تا نطق آتشین رئیس پارلمان کویت و... اگرچه هنوز برای قضاوت درباره آثار عملی و میدانی این مخالفت‌های سیاسی زود است اما از سوی دیگر نمی‌توان از غافلگیری آمریکا و اسرائیل نسبت به واکنش‌های رسمی کشورهای عربی چشم ‌پوشید؛ تا جایی که جرد کوشنر، این واکنش‌ها را احمقانه و در نهایت به ضرر فلسطینی‌‎ها توصیف کرد. تمام اینها در حالی است که با وجود پوشش رسانه‌ای گسترده هرگونه مخالفتی علیه معامله قرن، برخی کشورهای عربی اما در سکوت مواضع نسبتا مثبتی در قبال این طرح آمریکایی داشته‌اند.







مراکش؛ آماده برای معامله با اسرائیل


پادشاهی مراکش ازجمله نظام‌هایی است که همواره مواضع مثبتی نسبت به هرگونه تعامل با رژیم صهیونیستی داشته است. جالب آنکه رباط (پایتخت مراکش) یکی از ایستگاه‌های اصلی قطار مذاکره بر سر معامله قرن طی ماه‌های گذشته بود. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، دولت اسرائیل به پادشاهی مراکش تعهد داده درصورت حمایت از معامله قرن، آمریکا را وادار به پذیرش حاکمیت این کشور بر صحرای غربی (منطقه مورد منازعه تاریخی) کند. وزیر خارجه مراکش پس از مخالفت اتحادیه عرب با معامله قرن در موضعی معنادار گفت: نباید بیشتر از خود فلسطینی‌ها فلسطینی باشیم! 

عربستان؛ موافقت با چراغ خاموش



نازل‌ترین سطح مشارکت در نشست اخیر پارلمان‌های عربی به‌منظور موضع‌گیری علیه معامله قرن برای عربستان سعودی بود. درحالی‌که سخنرانان این مراسم روسای پارلمان‌ها، نخست‌وزیران و گاهی وزرای خارجه کشورهای عربی بودند، ریاض معاون وزیر خارجه‌اش را به اردن اعزام کرد؛ نماینده‌ای که از قضا ترجیح داد هیچ سخنرانی‌ای هم نداشته باشد. در سطح رسانه اما مواضع سعودی‌ها از این هم شفاف‌تر است؛ به‌گونه‌ای که حملات شدیدی را علیه مخالفان معامله قرن در سطح عربی - اسلامی آغاز کرده‌اند. تمام اینها در حالی است که گفته می‌شود دولت اسرائیل به‌دنبال برگزاری ملاقاتی تاریخی میان بنیامین نتانیاهو و محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی در قاهره است؛ ولیعهد جوانی که طی سال‌های گذشته گام‌های مهمی برای عادی‌‎سازی روابط ریاض و تل‌آویو برداشته است.

اردن؛ مخالف محافظه‌کار



با وجود تمام تبعات بحرانی که اجرای معامله قرن برای حاکمیت ملی اردن به‌دنبال دارد، موضع این کشور همچنان مبهم و دوپهلو است؛ به‌طوری‌که از یک سو سفیر این کشور در مراسم رونمایی از معامله قرن در کاخ سفید حضور یافته و آن را گامی بزرگ برای برقراری صلح در خاورمیانه ‌می‌خواند اما از سوی دیگر، نخست‌وزیر اردن نسبت به عواقب نگران‌کننده طرح صلح ترامپ برای ثبات منطقه هشدار می‌دهد! اگرچه مجموعه مواضع سیاستمداران و حتی منابع رسانه‌ای نزدیک به قدرت در اردن نشان‌دهنده مخالفت کامل این کشور با معامله قرن است، اما با توجه به وابستگی‌های شدید اقتصادی و امنیتی اردن به قدرت‌های خارجی بعید به‌نظر می‌رسد این مخالفت به شکلی قاطعانه اعلام شود.

الجزایر؛ ادامه حمایت تاریخی از فلسطین



موضع الجزایر نسبت به مسئله فلسطین از زمان پیروزی انقلابیون در این کشور ثابت بوده است؛ حمایت از حقوق مردم فلسطین علیه اشغالگران، حمایتی که البته باتوجه به ظرفیت‌های الجزایر نسبت به بسیاری دیگر از کشورهای ثروتمند عربی بیشتر و با ارزش‌تر به شمار می‌رود. به این ترتیب و همانطور که پیش‌بینی می‌شد دولت الجزایر (که این روزها بیش از هر زمانی درگیر بحران‌های داخلی این کشور است) مخالفت علنی خود با طرح صلح ترامپ را اعلام کرد. به گفته وزیر خارجه الجزایر، این کشور هیچ طرح صلحی را که تشکیل کشور مستقل فلسطین به پایتختی قدس شرقی را تضمین نکند به رسمیت نخواهد شناخت. وی همچنین اعلام کرد: الجزایر از هرگونه اقدام جمعی و مؤثر کشورهای عربی- اسلامی در ممانعت از اجرای معامله قرن حمایت می‌کند.

تونس؛ به فلسطین خیانت نمی‌کنیم



موضع تونس از همان ابتدا به روشنی از سوی رئیس‌جمهور جدید این کشور، قیس سعید بیان شد؛ پذیرش معامله قرن خیانت به تاریخ است! سعید که پیش از ریاست‌جمهوری یک استاد دانشگاه بوده با انتشار پیامی اعلام کرد: فلسطین کالا نیست که بر سر آن معامله کنیم. طرح رونمایی شده از سوی رئیس‌جمهور آمریکا در حقیقت لکه ننگ قرن است و به صراحت با آن مخالفیم. علاوه بر این پیام، نماینده تونس در سازمان ملل نیز به تندی از عملکرد آمریکا نسبت به پرونده فلسطین انتقاد کرد؛ اگرچه او به فاصله کمتر از یک روز بعد از ایراد این نطق از سمت خود برکنار شد. رسانه‌های تونس به نقل از منابع آگاه مدعی شدند حکم برکناری نماینده این کشور در سازمان ملل در نتیجه فشارهای بی‌سابقه دولت آمریکا صادر شده است.

کویت؛ معامله قرن در سطل زباله تاریخ



در میان کشورهای عربی خلیج‌فارس، این تنها کویت است که همواره مواضع صریح و قاطعی علیه رژیم صهیونیستی اتخاذ کرده، آن هم درحالی‌که روند عادی‌سازی روابط سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با اسرائیل طی 2سال گذشته وارد مراحل بی‌سابقه‌ای شده است؛ از حضور مکرر هیأت‌های ورزشی- علمی اسرائیل در امارات و قطر گرفته تا سفر بنیامین نتانیاهو به مسقط و ملاقاتش با سلطان قابوس. همانطور که انتظار می‌رفت کویت از اصلی‌ترین مخالفان عربی معامله قرن به‌شمار می‌رود؛ مخالفتی که به تندترین شکل ممکن از زبان رئیس پارلمان این کشور در نشست مجالس عربی عنوان شد. مرزوق الغانم درحالی‌که جزوه مکتوب معامله قرن را در دست داشت گفت: جایگاه این طرح در سطل زباله تاریخ است و سپس آن جزوه را بر زمین انداخت.