ایران بازنده بازی ترامپ با برجام نخواهد بود
معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور و مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران: برای بدترین حالت آماده‌ایم
اسماعیل سلطنت‌پور | خبرنگار:
مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور و عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای است. در یکی از واپسین روزهای سال 96 به مصاحبه با خبرنگار همشهری نشست و به تحلیل اوضاع و احوال برجام و مسائل منطقه‌ای پرداخت. او در این مصاحبه با اشاره به پیشنهادهای مطرح شده برای حل و فصل بحران سیاسی در سوریه می‌گوید: یکی از این پیشنهادها تغییر سیستم حکومتی سوریه از ریاستی به پارلمانی است. مشروح مصاحبه را در ادامه می‌خوانید.مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور و عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای است. در یکی از واپسین روزهای سال 96 به مصاحبه با خبرنگار همشهری نشست و به تحلیل اوضاع و احوال برجام و مسائل منطقه‌ای پرداخت. او در این مصاحبه با اشاره به پیشنهادهای مطرح شده برای حل و فصل بحران سیاسی در سوریه می‌گوید: یکی از این پیشنهادها تغییر سیستم حکومتی سوریه از ریاستی به پارلمانی است. مشروح مصاحبه را در ادامه می‌خوانید.
شما عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای بوده‌اید. الان دولت آمریکا در تلاش است که برجام را با چالش مواجه کند. فکر می‌کنید این تلاش‌ها با توجه به همراهی‌های اروپا با آمریکا به نتیجه برسد ؟
موضوع مهمی که باید به آن بپردازم این است که برجام به هیچ‌وجه قابل مذاکره مجدد نیست. برجام تفاهمی بوده که در سال 1394شکل گرفت و پرونده آن بسته شده است؛ یعنی به برجام نه می‌شود چیزی اضافه کرد نه چیزی از آن کم کرد حالا آمریکایی‌ها خوش خیالی دارند به‌خودشان مربوط است. این آب در هاون کوبیدن است و آنها کار عبثی را دارند دنبال می‌کنند و خودشان هم می‌دانند تلاش‌شان به نتیجه نمی‌رسد. برجام یک توافق دوجانبه نیست که یک طرف بگوید آن را قبول ندارم بلکه یک توافق بین‌المللی است که بخشی از قطعنامه شورای امنیت شده و خود دولت آمریکا بانی این قطعنامه بوده است و نمی‌توانند با برجام اینگونه برخورد کنند.
گویا اخیرا جلسه‌ای بین اروپا و آمریکا در برلین برگزار شده که موضوع آن اصلاح برجام بوده است، نظر شما درباره این جلسه چیست؟
این صحبت‌ها که درباره جلسات برلین، پاریس یا هرجای دیگر مطرح می‌شود چیزی نیست که به‌طور قطع بتوانیم بگوییم درباره مذاکره مجدد بر سر برجام است. این تبلیغی است که آمریکایی‌ها می‌کنند درحالی‌که اروپایی‌ها در موضع علنی و چیزی که به ما گفته‌اند این است که معتقدند برجام به هیچ وجه قابل مذاکره دوباره نیست البته ما با اروپا بر سر برخی موضوعات اختلاف نظر داریم اما ربطی به برجام ندارد.
آمریکایی‌ها چند مورد را با هم مخلوط می‌کنند مثلا می‌گویند درباره مسائل موشکی ایران این نکات را داریم درباره مسائل منطقه‌ای این نظر را داریم و درباره برجام هم این نظرات را داریم و باید در یک مجموعه به آن بپردازیم اما ما می‌گوییم برجام به کنار است و جای مذاکره ندارد چون پرونده آن بسته شده است و اروپایی‌ها تا اینجا با ما هم نظر هستند اما بر سر بحث‌های دیگر، وادی متفاوت است. درباره موشک که به صراحت گفته‌ایم برنامه‌های دفاعی ما تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند موضوع مذاکره قرار بگیرد. درباره مسائل منطقه‌ای هم ما همیشه خواستار صلح و ثبات در منطقه بوده‌ایم و تأکید کرده‌ایم بحران‌ها باید از طریق گفت‌وگو حل شود و نباید سراغ راه‌حل نظامی رفت. آمریکایی‌ها یک روز تلاش می‌کنند ناآرامی‌ها در ایران را به شورای امنیت ببرند تا علیه ایران مصوبه‌ای بگیرند اما شرایط برعکس می‌شود و همه در تأیید برجام صحبت می‌کنند یا یک روز دیگر در چارچوب بحث یمن می‌خواهند علیه ایران کاری بکنند که در آنجا هم تیرشان به سنگ می‌خورد؛ بنابراین یک سردرگمی در سیاست خارجی آمریکا می‌بینیم که مشخص است اینها سیاست خارجی غیرحرفه‌ای و ناپخته‌ای دارند و به زمین و آسمان متوسل می‌شوند تا چیزی را علیه ایران تصویب کنند و نمی‌توانند، یا بیش از یک سال است که ترامپ دارد برای از بین بردن برجام تلاش می‌کند و نتوانسته است؛ اینها نشان‌دهنده این است که موضع ایران اصولی و بین‌المللی پسند است و من فکر می‌کنم اروپایی‌ها هم متوجه شده‌اند که آمریکا دنبال بهانه جویی است و یک موقع موافقتنامه تغییرات اقلیمی را بر هم می‌زند، یک‌بار از افزایش تعرفه‌ها سخن می‌گوید؛ بنابراین اروپایی‌ها می‌دانند حکومت آمریکا در چارچوب قواعد بین‌المللی بازی نمی‌کند و حکومتی است که یکجانبه گرایی را ترویج می‌کند.
با احتساب این شرایط که چنین دولتی در آمریکا بر سر کار است ما برای خارج‌شدن آمریکا از برجام آمادگی داریم؟
ما از زمانی که آقای ترامپ نامزد ریاست‌جمهوری بود و به‌خصوص بعد از انتخاب او در یک سال و نیم قبل، آمادگی‌های لازم را درنظر گرفته‌ایم البته برای سناریوهای مختلف. من نمی‌خواهم بگویم که آمادگی فقط برای یک سناریو بوده چون وقتی کسی قصد برنامه‌ریزی دارد حالت‌های مختلف را درنظر می‌گیرد که هم در فضای داخلی و هم در عرصه بین‌المللی چه اقدامی صورت بگیرد. ما برای بدترین حالت خودمان را آماده کرده‌ایم؛ این به‌معنای استقبال از بدترین حالت نیست بلکه به‌معنای هوشیار بودن است.
فکر می‌کنید این کار را خواهد کرد؟
ما باید برای همه سناریو‌ها آماده باشیم ازجمله این سناریو اما یک سناریوی دیگر می‌تواند این باشد که آمریکا بدون اینکه از برجام خارج شود به بدعهدی خود ادامه دهد؛ کاری که تا الان انجام داده است. این هم یک سناریو است که ما باید برای این هم آماده باشیم.
پیش‌بینی شما چیست؟
خیلی سخت است، پیش‌بینی واقعا سخت است، آقای ترامپ غیرقابل پیش‌بینی است. برداشت من این است که حتی در داخل آمریکا هم نمی‌دانند چه خواهد کرد و این برای ترامپ و هوادارانش که در منطقه ما تلاش می‌کنند در خط آمریکا بازی کنند باید روشن باشد که اگر چنین تصمیمی بگیرد شاید بدترین تصمیم زندگی سیاسی ترامپ باشد که بخواهد وارد وادی‌ای شود که آینده نامشخصی دارد. ترامپ قبل از اینکه بخواهد چنین تصمیمی بگیرد باید چندبار فکر کند که آیا این عاقلانه است یا نه؛هم برای خودش هم دیگران.
این هشداری که شما دادید را قدری باز می‌کنید؟ اگر آمریکا خارج شود ایران چه خواهد کرد؟
نباید انتظار داشته باشید بگویم سیاست ایران چه خواهد بود اما این را می‌گویم که اگر ترامپ از برجام خارج شود ایران بازنده نخواهد بود. یک نکته بگویم در سال 2012که مذاکرات اولیه هسته‌ای شروع شد این سؤال مطرح بود که به چه دلیل آمریکایی‌ها وارد مذاکرات هسته‌ای شدند. آنها دیدند سال‌ها تحریم کرده‌اند و مشکلات اقتصادی برای ایران به‌وجود آورده‌اند اما ایران را از پا نینداخت و از این گذشته ایران را در زمینه هسته‌ای مصمم‌تر هم کرد و ایران هم از نظر تعداد سانتریفیوژ‌ها و تسلط بر علم هسته‌ای به نسبت قبل از تحریم پیشرفت زیادی کرد، بنابراین آمریکایی‌ها به این نتیجه رسیدند که این روش جواب نمی‌دهد و آمدند و مذاکره کردند. الان بعد از 5سال ما هم از نظر اقتصادی هم از نظر سیاسی و هم از نظر تسلط بر علم هسته‌ای به‌مراتب پیشرفت کرده‌ایم. بنابراین آمریکایی‌ها که آن زمان به این نتیجه رسیدند روش‌شان جواب نمی‌دهد الان اگر بخواهند عاقلانه فکر کنند باید بدانند که وضعیتشان به‌مراتب بد‌تر از 5سال قبل است.
ما در شرایطی هستیم که در حوزه‌های مختلف حرف برای گفتن بیشتر از قبل داریم اما اینکه بخواهم بگویم چه خواهیم کرد بهتر است وارد جزئیات نشوم. ولی خود آمریکایی‌ها توانایی‌های ما را می‌دانند که از نظر سطح دانش هسته‌ای در چه وضعیتی هستیم بنابراین قبل از اینکه یک کار غیرعاقلانه بخواهند انجام دهند چندبار فکر می‌کنند.
یکی از گرفتاری‌های ایران بعد از برجام موضوع همکاری‌های بانکی بوده که هنوز هم بانک‌های بزرگ از همکاری با ایران طفره می‌روند؛در نهایت چه باید کرد؟
ما در حال مذاکرات مستمر با کشورهای مختلف ازجمله اروپایی‌ها هستیم تا ببینیم به چه نحوی باید با این مشکل روبه‌رو شد. مشکل 2 وجه دارد؛ یک وجه آن سیاسی است که آمریکایی‌ها با شیطنت و خباثت بانک‌های بزرگ را از همکاری با ایران می‌ترسانند. وجه دیگر این است که به‌دلیل دور بودن طولانی از سیستم مالی بین‌المللی به‌دلیل تحریم‌ها، این زمان می‌برد که بعد از تحریم‌ها به استانداردهای جدید سیستم‌های مالی بین‌المللی برسیم. بنابراین مشکل دوم فنی است. ما در هر دو صحنه داریم کار می‌کنیم و در بعد فنی بانک مرکزی ما اقدامات خوبی انجام داده جاهایی که لازم بوده قوانینی در مجلس به تصویب رسیده و چند قانون دیگر هم در دست بررسی در مجلس قرار دارد. در صحنه سیاسی هم دعوایی با آمریکایی‌ها داریم که در حال مقابله هستیم. اروپایی‌ها اخیرا به ابتکاراتی رسیده‌اند مبنی بر اینکه تعاملات بانکی را از چرخه دلار خارج کنند چون وقتی دلار در تعاملات باشد این معاملات باید به تأیید آمریکا برسد. برای اینکه این مشکل رفع شود صحبت این است که بانک‌هایی مورد استفاده قرار بگیرند که با دلار کار ندارند.
الان فرانسوی‌ها در این زمینه حرکت خوبی انجام داده‌اند. با برخی دیگر از کشورهای اروپایی هم در حال مذاکره هستیم .علاوه بر این سایر کشورها ازجمله روسیه، چین، کره و... علاقه دارند در فاینانس پروژه‌ها با ایران کار کنند و این تحول عمده‌ای است. بنابراین داریم فکر می‌کنیم چطور این مشکل را رفع کنیم. این واقعیت وجود دارد؛ بانک‌های بزرگ اروپایی یا غیراروپایی نگران هستند و مقداری کار با دست‌انداز مواجه است. این جهت که اگر پروژه بزرگ داشته باشید بانک‌های کوچک یا متوسط نمی‌توانند موضوع نقل و انتقالات مالی آن را حل کنند؛ بنابراین مجبور هستید بانک‌های بزرگ را درگیر کنید و بانک‌های بزرگ به‌دلیل ترس و نگرانی و مشکلات فنی اظهار علاقه نمی‌کنند، اگرچه با آنها هم در تماس هستیم. فرمول‌های مختلفی وجود دارد که در حال کار کردن روی آن هستیم اما باید تأکید کنم که کار بانکی ما تعطیل نیست چون شبهه‌ای می‌شود که برجام در زمینه بانکی دستاوردی نداشته این حرف درست نیست. ما الان وقتی نفت می‌فروشیم پول نفت در حساب بانک مرکزی در خارج از کشور قرار می‌گیرد و ما به آن دسترسی داریم و قابل نقل و انتقال است.
همچنین ما از نظر باز کردن ال سی و سوئیفت مشکلی نداریم که مشکل عمده بانک‌های بزرگ است.
یکی از شایعات بین مردم این است که تصور می‌شود دلار در کشور کم شده و این نوسانات به‌خاطر همین موضوع است و حتی برخی آن را به برجام و آمریکا نسبت می‌دهند.
خیر ربطی به برجام ندارد. بحث ارز و قیمت آن اگر بالا یا پایین برود ربطی به توافق هسته‌ای ندارد که برجام با مشکلی مواجه شده باشد، یا دلار هم ربطی به این موضوع ندارد. عرض کردم پول نفت به‌حساب بانک مرکزی می‌رود و بانک مرکزی ممکن است کالا وارد کند، ممکن است به حسابی دیگر واریز کند و بحث ارز کاملا جداست.
در رابطه با یمن و سوریه مرتب گفته می‌شود ایران طرح دارد. طرح ایران در رابطه با یمن چیست؟
اوایل جنگ یمن طرحی مطرح کردیم که اول آتش بس صورت بگیرد بعد گفت‌وگو‌های یمنی-یمنی شروع شود در نهایت هرچه مردم یمن تصمیم گرفتند ملاک عمل قرار گیرد و عنصر دیگر این طرح هم کمک‌های انسانی بود. این باعث شرم جامعه جهانی است؛ در عین اینکه مردم یمن زیر بمباران هستند و به دارو و غذا نیاز دارند تحت محاصره قرار گرفته‌اند. ما از ابتدا تأکید کردیم یمن راه‌حل نظامی ندارد، نمی‌شود جمعیتی که هزار سال در یک محل بوده‌اند را از طریق نیروی نظامی محو کرد. این یک تصمیم اشتباه است که آمریکا، عربستان و کشورهایی که درگیر جنگ یمن هستند انجام می‌دهند و فکر می‌کنند با ادامه جنایت در یمن می‌توانند مشکل را حل کنند.
طرح ایران در رابطه با سوریه چه چارچوبی دارد و درباره سرنوشت اسد، ایران و روسیه و ترکیه اختلافی ندارند؟
در سوریه ما می‌گوییم یک بخش مبارزه با تروریست‌هاست. درست است داعش الان شرایط گذشته را ندارد و ضربه‌های اساسی خورده است اما هم داعش هنوز وجود دارد و هم تفکر داعش. پس مبارزه با تروریسم هنوز هست و این را نباید فراموش کرد.
ما معتقدیم سوریه هم راه‌حل نظامی ندارد و سوریه باید از طریق گفت‌وگو‌های سوری- سوری به راه‌حل برسد. اینکه قانون اساسی آینده سوریه چطور باشد، چه شخصی بخواهد رئیس‌جمهور یا نخست‌وزیر باشد را مردم سوریه تعیین می‌کنند.اصلا شاید بخواهند یک حکومت نو تشکیل دهند و حکومت پارلمانی داشته باشند. این به دیگران ربطی ندارد. فرایندی است که باید مشخص کند مردم سوریه چه می‌خواهند. کاری که ما در مسیر مذاکرات سه‌جانبه‌دنبال می‌کنیم دقیقا در همین مسیر است. آخرین گفت‌وگو‌های سوری- سوری در سوچی برگزار شد و قرار است ابتدای سال آینده مذاکرات سران ایران، ترکیه و روسیه انجام شود و ما از آن طریق همین موضوعات شامل آتش بس، گفت‌وگوی سوری- سوری، قانون اساسی و... را دنبال می‌کنیم. نهایتا مردم سوریه تصمیم می‌گیرند چه نوع حکومتی داشته باشند.
تغییر سیستم می‌تواند یک راه‌حل برای بحران سوریه باشد؟
این بستگی به مردم سوریه و نمایندگان مردم این کشور دارد که درباره قانون اساسی تصمیم بگیرند و خودشان انتخاب می‌کنند حکومت ریاستی باشد یا پارلمانی. این مردم سوریه هستند که تصمیم می‌گیرند چه‌کسی باشد و چه‌کسی نباشد.
اهم برنامه‌های بین‌المللی رئیس‌جمهور در ماه‌های جاری را تشریح می‌کنید؟
دعوت‌های زیادی از رئیس‌جمهور صورت گرفته که در برنامه ایشان است سفرهای همتایان‌شان را پاسخ بدهند. در حال برنامه‌ریزی هستیم، آقای روحانی سفرهای آسیایی و اروپایی‌ای در برنامه دارند که در حال تنظیم زمان آنها هستیم.
روابط ایران با همسایگان چگونه است؟
روابط با همسایگان برای ایران از اهمیتی فوق‌العاده برخوردار است و در سطوح مختلف رفت‌وآمد در اولویت قرار دارد. از این گذشته بحث اقتصاد خارجی حتما در اولویت کار دولت است که با کشورهای مختلف وارد تعاملات اقتصادی شود. یکی صادرات و واردات سنتی است و دیگری سرمایه‌گذاری مشترک است که می‌تواند به ما و همسایگان کمک کند و موضوع دیگر ترانزیت است که در اولویت دولت قرار دارد.
سفر نخست‌وزیر ژاپن نهایی نشده است؟
جزو برنامه است اما روی زمانش در حال صحبت هستیم.
با عربستان دیپلماسی پنهان در جریان نیست؟
تا جایی که من خبر دارم خیر، ما با عربستان ارتباطی نداریم و متأسفانه دولت عربستان طوری عمل کرده که فکر می‌کند با تکیه به قدرت‌ها، ماجراجویی و خرید تسلیحات می‌تواند فضای خوبی داشته باشد درحالی‌که اشتباه می‌کند. ما با کشورهای همسایه سال‌هاست در این منطقه زندگی و فکر می‌کنیم از طریق گفت‌وگو همه مسائل حل می‌شود. ما ایرادات اساسی نسبت به سیاست‌های عربستان داریم اما همیشه تأکید کرده‌ایم مسائل باید از طریق گفت‌وگو حل شود. ما همیشه خواسته‌ایم خلیج‌فارس منطقه‌ای باثبات و امن باشد و کشورهای همسایه بتوانند تعاملات سیاسی و اقتصادی و تجاری داشته باشند. شکوفایی منطقه را به نفع همه می‌دانیم؛ این سیاست ماست. اخیرا هم توسط رئیس‌جمهور و وزیر خارجه موضوع مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای مطرح شد. این از دید ما می‌تواند برای اینکه منطقه باثبات‌تری داشته باشیم کمک‌کننده باشد.
در همینه زمینه :
